طهران، شارع وليعصر(عج)، شارع توانير، حي نظامي كنجوي، زقاق هفت بيكر(٨)، شارع نظامي كنجوي، بناء رقم ٣٣، مؤسسة بيمه اكو للتعليم العالي، جامعة علامة طباطبائي، الطابق ٦، الغرفة ٦٠٧، اللجنة الإيرانية للغة العربية وآدابها، الرمز البريدي ١٤٣٤٨٦٣١١١

المؤلف

المستخلص

کان العلامة الحائري المازندراني (1298 ـ 1391 ه.ق) من العلماء و الأدباء و الشعراء الکبار البارزين المعاصرين في ايران. ترک أکثر من ثلاثمائة أثر مطبوع و مخطوط في شتّي المجالات باللغتين العربيّة و الفارسيّة. و من مخطوطاته القيّمة، البديعيّة الميميّة النبويّة التي التزم الشاعر فيها بالتوريّة بأسماء الأنواع البديعيّة، و هي بخطّ الشاعر و في 443 بيت، و 164 صفحة.
لم يکلّفه التزامه بالتوريّة و نظم أطول بديعية في تاريخها و کذا استخدامه الذي لا بديل له لأکثر من ثلاثمالة من المحسّنات البديعية. هذه المقالة تحاول أن تکشف جوانب من ميزات هذه البديعية و مقارنة بينها و بين أشهر البديعيّات کبديعيّة صفي الدين و السيّد علي خان المدني و ... و تسلّط الضوء علي مظاهر تجديد الشاعر في هذا الفن و مدي تأثّره منهم.

الكلمات الرئيسية

عنوان المقالة [Persian]

نقد و بررسی بدیعیه علامه حائری مازندرانی و مقایسه‌ی آن با معروف‌ترین بدیعیه‌ها

المؤلف [Persian]

  • مهرعلی یزدان‌پناه

المستخلص [Persian]

علامه حائری مازندرانی (1257ـ 1350 ه. ش)، یکی از مفاخر علمی و ادبی معاصر ایران است که بیش از سیصد اثر چاپ نشده و چاپ شده، به دو زبان فارسی و عربی، از او به جای مانده است. یکی از آثار ارزشمند خطی آن مرحوم، بدیعیة او است که با خط شاعر، در 443 بیت و 164 صفحه، شرح و تدوین شده است. شاعر، علی‌رغم التزام به ذکر انواع آرایه‌های بدیعی و سرودن بلندترین بدیعیة تاریخ این فن و به‌کار بردن بیش از 300 نوع آرایة بدیعی که این نیزدر نوع خود بی‌مانند است، دچار تکلف نشده و با اشعاری نغز و دلنشین، در فن بدیعیه‌سرایی به زبان عربی هنرنمایی کرده است.
این مقاله، ضمن نقد و بررسی ویژگی‌های این بدیعیه و مقایسة آن با معروف‌ترین بدیعیه‌ها، چون بدیعیه صفی‌الدین حلی و سیدعلی خان مدنی، جنبه‌های نوآورانه وهمچنین تأثیرپذیری آن را از دیگر بدیعه‌سرایان تبیین می‌کند.

الكلمات الرئيسية [Persian]

  • بدیعیه
  • علامه
  • حائری مازندرانی
  • ادبیات عربی
  • بلاغت عربی
ـ قرآن کریم.
ـ ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم؛ لسان العرب، بیروت،دار الفکر، بی تا.
ـ بن عبد الله، مصطفی؛ کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، دانشگاه اسطانبول،افست بغداد، منشورات المثنّی، 1360 ه. ق.
ـ بوصیری، شرف ‌الدین، ابی عبدالله محمد؛ قصیده مبارکه برده، ترجمه و شرح و تفسیر شیخ‌الاسلام، سیدمحمد؛ تهران، ا نتشارات سروش، 1361.
ـ حائری مازندرانی، علامه محمد صالح؛ دیوان الادب، تهران، چاپخانه توحید، تیرماه 1337.
ـ............................................................؛ سبیکة الذهب، نهضت تهران، کتابفروشی نجات1343 ق.
ـ........................................................؛ القصیدة البدیعیّة المیمیّة، تصحیح یزدان پناه، مهرعلی، ومعصومی، محمد، طرح تحقیقاتی پایان یافته،دانشگاه آزاد اسلامی قائم شهر،1383.
ـ حکیمی، محمدرضا؛ ادبیات و تعهد در اسلام، تهران، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ ششم بهار 1364.
ـ حلی، صفی الدین؛ دیوان، بیروت، دارصادر، 1410 هـ.
ـ شمس العلماء گرکانی، محمدحسین؛ ابدع البدایع، تبریز، انتشارات احرار، چاپ اول، 1377.ـ
ـ الشنتاوی، احمد  و...؛ دائرة المعارف الاسلامیّة، تهران،اسماعیلیان ؟؟ 13.
ـ ضیف، شوقی؛ تاریخ و تطور علوم بلاغت، ترجمه محمدرضا ترکی، تهران، انتشارات سمت، 1383.
ـ الطهرانی، آقا بزرگ؛ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، مشهد، آستانه،آستان قدس رضوی، مطبعة جامعة مشهد، 1405 ه. ق.
ـ فرّوخ، عمر؛ تاریخ الادب العربی. الطبعة الخامسة، بیروت، لبنان، دارالعلم للملایین، 1984.
ـ القمی، الحاج الشیخ عبّاس؛ سفینة البحار، تهران، انتشارات کتابخانه سنائی،بی تا.
ـ عسکری، ابوهلال حسن بن عبدالله بن سهل؛ ترجمه کتاب صناعتین، نصیری، محمد جواد؛ تهران، انتشارات، دانشگاه تهران، 1372.
ـ مجلسی، محمدباقر؛  بحارالأنوار، بیروت، الوفاء، جلد 16، 1404 ق.
ـ المدنی، السید علی صدرالدین بن معصوم؛ انوار الربیع فی انواع البدیع، حَقَّقَهُ و ترجمه للشعر شاکر، هادی شکر، الطبعة الاولی، النجف، مطبعة النعمان، 1388 هـ.
ـ معصومی، محمد؛ تحقیق در احوال و آثار ادبی حکیم و شاعر ذولسانین شیخ محمد صالح علامه حائری مازندرانی، پایان‌نامه برای اخذ کارشناسی ارشد، سال تحصیلی 78-1377.
ـ النباتی البیاضی، علی‌بن‌یونس؛ الصراط المستقیم، نجف، المکتبه الحیدریه، 1384 ق.