نوع المستند : علمی - پژوهشی

المؤلف

• هومن ناظميان

استاديار دانشگاه تربيت معلم (خوارزمي) تهران (پرديس کرج)

المستخلص

 شهد القرن الرابع الهجري إزدهاراً  ثقافياً وحضارياً رائعا في شتّي مستويات حياة المسلمين؛ حيث ازدهرت نشاطات علمية وفلسفية وأدبية خاصة في الشرق الإسلامي. في هذه الأجواء نشأت جماعة إخوان الصفا السرية الذين کانوا قائلين بضرورة إدماج الفلسفة اليونانية في الشريعة الإسلامية لغسلها ممّا اعتراها من الجهل والضلالة. فألفّوا أثراً موسوعياً ضخماً يشتمل علي إثنتين وخمسين رسالة ونشروا عقائدهم خلالها واتخذوا القصة وسيلة لنشر عقائدهم بعض الأحيان؛ من أشهرها قصة تداعي الإنسان علي الحيوان في الرسالة الثانية والعشرين.     درسنا هذه القصة علي أساس البنية الفکرية والعقائدية لإخوان الصفا والآراء التي طرحوها في تبيين معتقداتهم في شتي مجالات الإجتماعية والسياسية والعقائدية لتبيين رکائز خطابهم في هذه القصة. تبين هذه الدراسة أن خطاب إخوان الصفا في هذه القصة خطاب نقدي يشمل معظم شرائح المجتمع العباسي في القرن الرابع ويرتکز علي رکائز منها النزعة العقلانية، النزعة المثالية، النزعة الصوفية والنقد الإجتماعي والسياسي للمجتمع البشري عامة والمجتمع العباسي خاصة.

الكلمات الرئيسية

• تحلیل الخطاب
• إخوان الصفا
• النقد الإجتماعی
• النقد السیاسی

عنوان المقالة [Persian]

تحلیل گفتمان اخوان‌الصفا در قصه‌ی دادخواهی حیوان از انسان

المؤلف [Persian]

• هومن ناظمیان

استادیار دانشگاه تربیت معلم (خوارزمی) تهران (پردیس کرج)

المستخلص [Persian]

تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری در ابعاد مختلف فرهنگی وتمدنی در محلة شکوفایی خود قرار داشت به‌گونه‌ای که فعالیت‌های علمی، فلسفی و ادبی در مشرق اسلامی از رونق بسیاری برخوردار بود. از جمله‌ی این فعالیت‌ها ظهور گروه سرّی اخوان‌الصفا در بصره وبغداد که معتقد بودند باید  شریعت اسلامی را با فلسفه‌ی یونانی درهم آمیخت تا جهل وگمراهی که عارض شریعت شده، از آن پاک شود. آن‌ها دائرة المعارف بزرگی به وجود آورند که شامل پنجاه ودو رساله وعقاید وتعلیمات خود را در قالب آن‌ها بیان کردند. آنان همچنین از ادبیات داستانی نیز برای بیان باورهای خویش سود می‌جستند؛ از جمله، قصه‌ی دادخواهی حیوان از انسان که در رساله‌ی بیست ودوم اخوان‌الصفا بیان شده است.     این داستان براساس ساختارهای فکری واعتقادی اخوان‌الصفا وآرا واندیشه‌هایی که اخوان‌الصفا در زمینه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی وعقیدتی مطرح کردند مورد بررسی قرار گرفته تا گفتمان اخوان‌الصفا در این قصه تبیین شود. نتایج این پژوهش، نشان می‌دهد که گفتمان اخوان‌الصفا در این قصه، گفتمانی انتقادی است که بیشتر اقشار جامعه عصر عباسی به ویژه صاحبان سلطه را در برمی‌گیرد و شامل هشت محور است از جمله خردگرایی، آرمان‌گرایی وانتقاد سیاسی و اجتماعی از جامعه‌ی بشری به طور عام و جامعه عصر عباسی به طور خاص.  

الكلمات الرئيسية [Persian]

• تحلیل گفتمان
• اخوان الصفا
• نقد اجتماعی
• نقد سیاسی