نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلفون
1 عضو هيات علمي گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه مازندران
2 کارشناسي ارشد
المستخلص
إن مساعي الرواة لوضع قوانين ثابتة لدراسة القصص لم تقتصر علي القرن العشرين بل بدأت منذ زمن أرسطو، غير أنها اتّسعت في القرن العشرين مع ظهور الشکلانيين لتصنيفها. فمن الذين قاموا بها الشکلاني الروسي فلاديمر بروب فانه بعد جهود کثيرة لدراسة القصص والأنموذج القائم عليها اقترح قانونا ثابتا لها و أعلن أنّ للقصص العجيبة نوعا من الوحدة من جهة الأبطال وحصيلة أعمالهم رغم التکثر في الظاهر و کل الوظائف القائمة عليها واحدة وثلاثون وظيفة. فقد أثارت آراؤه ضجة في العالم الادبي خاصة في العالم العربي، حيث تمثل کثير من الدارسين العرب منهجية فلاديمير بروب. من الکتاب الذين إستعانوا به منهجيا نجيب محفوظ, بما أنه أخذ في آثاره بأسباب الثقافة العربية و ببعض ألوان الثقافة الغربية. فان القسم المشترک بين مکونات رواية عبث الأقدار وقصص الملائک کان من الدواعي الرئيسية في هذا البحث. فجاء هذا المقال علي أساس هذا المنهج, ليکشف عن أهم مضامين المورفولوجيا التي تجلت في رواية محفوظ و تفکيک عناصر بنيتها الشکلانية. فالنتائج تشير إلي أن بينها و بين منهج بروب علاقة کثيرة، غير أن عدد حصيلة الأعمال في عبث الأقدار خلافاً لکثرة و تنوع الأفراد، محدودة و تواصلها علي السواء. حتي يمکن لنا إن نقول أن الصورة الواحدة هي قسم مشترک بين هذه القصة و القصص العجيبة.
الكلمات الرئيسية
الموضوعات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
بررسی ریختشناسی «عبث الاقدار» نجیب محفوظ بر اساس نظریة پراپ
المستخلص [Persian]
نخستین تلاشهای روایتشناسان برای تدوین قانونی ثابت برای بررسی قصهها از زمان ارسطو آغاز شد و سرانجام در قرن بیستم، با ظهور فرمالیستها گسترش یافت و شکل قانونمند و سازمانیافتهای پیدا کرد. ولادیمیر پراپ، از نخستین کسانی است که پس از تلاشهای فراوان برای بررسی قصهها و الگوی حاکم بر آنها توانست عناصر ثابت در ساختار قصهها را شناسایی و ارائه کند. بر اساس نظر پراپ، قصههای پریان از نظر قهرمانان و عملکردشان بهرغم تنوع ظاهری، یگانگی و انسجام ساختاری دارند و همه کارکرد آنها به 31 کارکرد محدود میشود. یافتههای او، سرمشق بسیاری از منتقدان و پژوهشگران ادبی در تحلیل داستان قرار گرفت و بسیاری از محققان عرب نیز از شیوة پراپ در آثار و پژوهشهای خود بهره بردند. یکی از نویسندگانی که از روش پراپ تأثیر پذیرفت، نجیب محفوظ است. او در آثارش از عناصر فرهنگ عربی در کنار اَشکال فرهنگ غربی بهره بردهاست. ازآنجاییکه میان ساختار رمان عبث الاقدار و قصههای پریان وجوه مشترکی وجود دارد، این پژوهش میکوشد تا این روایت را با هدف ارزیابی کارایی و قابلیت الگوی پراپ در تحلیل ریختشناسانة این روایت، تحلیل و بررسی کند. نتایج بهدستآمده نشان میدهد این رمان با دستاورد پراپ همخوانی دارد؛ اما در عبث الاقدار برخلاف تکثر و تنوع ظاهری، تعداد عملکردها محدود و توالی آنها بسیار به هم شبیه است و درمجموع میتوان گفت روایت عبث الاقدار و افسانههای پریان، ساختار واحدی دارند.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- قصههای پریان
- ریختشناسی
- پراپ
- نجیب محفوظ
- عبث الاقدار