مجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)

روز‌به‌روز زبان عربی از زبان معیار فصیح خود فاصله می‌گیرد. این فاصله متأثر از زبان بیگانه است؛ چراكه زبان انگلیسی بر پایۀ سادگی است و زبان عربی نیز قدم در ساده‌گراییِ زبان گذاشت و اسلوب‌‌‌های جدید در زبان عربی معاصر پیدا شد. این پدیده تأثیرِ ترجمۀ لغت‌به‌لغت زبان‌های خارجی به زبان عربی بود. ادبیات نیز از این اسلوب‌هایی که در ... بیشتر روز‌به‌روز زبان عربی از زبان معیار فصیح خود فاصله می‌گیرد. این فاصله متأثر از زبان بیگانه است؛ چراكه زبان انگلیسی بر پایۀ سادگی است و زبان عربی نیز قدم در ساده‌گراییِ زبان گذاشت و اسلوب‌‌‌های جدید در زبان عربی معاصر پیدا شد. این پدیده تأثیرِ ترجمۀ لغت‌به‌لغت زبان‌های خارجی به زبان عربی بود. ادبیات نیز از این اسلوب‌هایی که در زبان رسانه‌ها استفاده‌ می‌شد تأثیر پذیرفت، به طوری که می‌توانیم این اسلوب‌ها را در رمان‌ها و داستان‌ها ببینیم. بر این‌ اساس ادبا را می‌توانیم به دو دسته تقسیم کنیم: دسته‌ی اول که به زبان عربی فصیح قدیم پایبند، و دستۀ دوم که تحت تأثیر زبان معاصر هستند. درخصوص طه حسین، وی از جمله داستان‌نویسان برجسته‌‌ و از پیشگامان داستان‌نویسان جهان عرب بوده و اسلوب نوشتاری او طبق زبان معیار (فصیح) بوده است. و محمود شقیر از نویسندگان معاصر و نامزد جایزۀ «بوكر عربی» در سال ۲۰۱۵میلادی است و او نیز پایبند به زبان معیار معاصر است و در شیوۀ نوشتاری‌اش به ساده‌گرایی گرایش دارد. در این مقاله قصد داریم تا با روش تحلیلی و استقرایی رمان‌ها و داستان‌های طه حسین و محمود شقیر را بررسی كنیم تا زبان معاصر و اسلوب‌هایش را بشناسیم. پس از بررسی به این نتیجه دست یافتیم، محمود شقیر برخی اسلوب‌های جدیدی را به کار برده است كه از دستاوردهای زبان معاصر به شمار می‌آید و از برخی اسلوب‌های نادرست و بعضی اسلوب‌ها و تركیب‌های وارداتی زبان بیگانه نیز استفاده كرده‌ است كه بهتر بود از آن‌ها پرهیز می‌شد و از ترکیب‌های عربی استفاده می‌کرد. شایسته است ناظرین زبان كنار هریک از مترجم‌ها و نویسندگان باشند تا با نظارت خود از آسیب به زبان جلوگیری كنند. ضروری است که از میراث عرب و قواعد زبان عربی حمایت شود؛ چراکه زبان كم‌كم نابود خواهد شد و در پی آن تمدن و فرهنگ آن ملت نیز از بین خواهد رفت. همان طور که می‌دانیم نابودی زبان یکی از اهداف جهانی‌سازی است.

ادبی

چندآوایی (پولیفونی) در رمان زنانه بررسی تطبیقی رمان «ذاکرة الجسد» و «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم»

فاطمه اکبری زاده

دوره 14، شماره 47 ، شهریور 1397، ، صفحه 1-18

چکیده

رمان به عنوان نوع ادبی خاص دارای ویژگی‌های متعددی است و زنان با بهره‌گیری از این ویژگی‌ها کوشیده‌اند دنیای خویش را ترسیم کنند. نقد ادبی فمینیستی نیز برای بررسی آثار ادبی زنان از رویکردها و نظریات مختلف در نقد و تحلیل بهره برده که از آن جمله نظریة نقد رمان باختین «چندآوایی (پولیفونی)» است. با توجه به اینکه نظرات مختلفی دربارة ... بیشتر رمان به عنوان نوع ادبی خاص دارای ویژگی‌های متعددی است و زنان با بهره‌گیری از این ویژگی‌ها کوشیده‌اند دنیای خویش را ترسیم کنند. نقد ادبی فمینیستی نیز برای بررسی آثار ادبی زنان از رویکردها و نظریات مختلف در نقد و تحلیل بهره برده که از آن جمله نظریة نقد رمان باختین «چندآوایی (پولیفونی)» است. با توجه به اینکه نظرات مختلفی دربارة امکان ظهور چندآوایی در رمان‌های زنانه مطرح است، لذا این جستار، دو رمان عربی و فارسی زنانه را ‏مطالعه می‌کند تا ابزارهای گفت‌وگومندی متن و امکان حضور یا نبودِ صداهای مختلف ‏را بر پایة نظریة باختین در ساختار جامعه‌شناسی متن رمان و بر اساس تحلیل درونی، بدون تکیه ‏بر نمودهای بیرونی و تکوینی آن بررسی کند؛ ازاین‌رو بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی و با تلفیق میان نقد فمینیستی و نقد باختینی، سبک و روابط گفت‌وگومندی رمان در چهارچوب ‏سیاق داخلی متن دو رمان «ذاکرة الجسد» نوشتة «احلام مستغانمی» و رمان فارسی «چراغ‌ها ‏را من خاموش می‌کنم» نوشتة «زویا پیرزاد» بررسی می‌شود و چنین نتیجه گرفته می‌شود که به‌طورکلی نمی‌توان همة رمان‌های زنانه را تک‌آوا دانست و برخلاف پیرزاد که رمانی با به گوش رساندن صدای زنان و ظهور زبان و اندیشة آنان می‌آفریند و به سوی خلق رمانی تک‌آوا حرکت می‌کند، اما مستغانمی استراتژی‌های مختلف روایی و ایدئولوژی‌های گوناگونی در مسئلة زن و سرزمین را به کار می‌گیرد و به سوی آفرینش رمانی چندآوایی متمایل است. ‏

ادبی

خودزندگی‌نامه نوشت خیالی و عناصر آن در رمان «الواح» رشید الضعیف

فاطمه پرچکانی

دوره 13، شماره 44 ، آذر 1396، ، صفحه 91-112

چکیده

رمان، روایتی است که عناصر اصلی خود را از زندگی واقعی یا خیالی وام می‌گیرد. خودزندگی‌نامه‌نوشت نیز روایتی است که نویسنده از زندگی خود ارائه می‌دهد. آنچه در این میان قابل توجه است، رابطه‌ای است که بین رمان و خودزندگی‌نامه‌نوشت وجود دارد که خود، موجب شکل‌گیری سبکی نو موسوم به خودزندگی‌نامه‌نوشت خیالی یا اتوفیکسیون در این نوع ... بیشتر رمان، روایتی است که عناصر اصلی خود را از زندگی واقعی یا خیالی وام می‌گیرد. خودزندگی‌نامه‌نوشت نیز روایتی است که نویسنده از زندگی خود ارائه می‌دهد. آنچه در این میان قابل توجه است، رابطه‌ای است که بین رمان و خودزندگی‌نامه‌نوشت وجود دارد که خود، موجب شکل‌گیری سبکی نو موسوم به خودزندگی‌نامه‌نوشت خیالی یا اتوفیکسیون در این نوع هنری می‌گردد. در حوزه زبان و ادبیات عربی، رشید الضعیف رمان‌نویس معاصر لبنانی در عمده نوشته‌هایش به این نوع رمان گرایش دارد. او در جدیدترین رمانش «الواح» با مرکز قراردادن زندگی شخصی خود از طرفی و مسائل اجتماعی و سیاسی جامعه از سویی دیگر می‌کوشد بین رمان و خودزندگی‌نامه‌نوشت پیوند برقرار نماید که ازجمله نشانه‌های این پیوند انتخاب نام رشید الضعیف برای شخصیت اصلی رمان الواح است. مقاله حاضر می‌کوشد با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق اصول روایت‌شناسی به تحلیل عناصر رمان مذکور پرداخته، مصادیق حرکت نویسنده را بین من واقعی و من روایتگر بررسی نماید. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد رشید الضعیف با استفاده از تکنیک رایج در اتوفیکسیون با حرکت در مرز واقعیت و خیال، خویشتن را در برابر انتقادات متداول در جامعه شرقی عربی مصون می‌دارد و درعین‌حال توانسته‌است حوادث را به‌گونه‌ای هدایت کند تا تطابق کامل بین حوادث روایت و حوادث واقعی زندگی‌اش شکل نگیرد.

النموذج فی روایة سووشون و روایة الباب المفتوح (دراسة مقارنة)

دوره 10، شماره 30 ، تیر 1393، ، صفحه 19-40

چکیده

تعد الأعمال الأدبیة بمثابة إعلان عن ذات مؤلفیها و بناء على ذلک فإن کتابات المرأة هی إمتداد وجودی للذات الکاتبة. تتیح الروایة الفرصة للکاتبة کی تکشف لنا عن هویتها من خلال استعراضها لأفکارها المنبثقة من بیئتها الثقافیة و الاجتماعیة. النموذج للشخصیة هو نموذج حی یتواجد بشکل أو بآخر فی حیاة الأدیب، و یثیر ذهنه لرسم شخصیة ما و یمده بما ... بیشتر تعد الأعمال الأدبیة بمثابة إعلان عن ذات مؤلفیها و بناء على ذلک فإن کتابات المرأة هی إمتداد وجودی للذات الکاتبة. تتیح الروایة الفرصة للکاتبة کی تکشف لنا عن هویتها من خلال استعراضها لأفکارها المنبثقة من بیئتها الثقافیة و الاجتماعیة. النموذج للشخصیة هو نموذج حی یتواجد بشکل أو بآخر فی حیاة الأدیب، و یثیر ذهنه لرسم شخصیة ما و یمده بما یلزمه من أدوات و مواد خام لمساعدته على الخروج بهذه الشخصیة للنور. تعتبر روایة سووشون أول روایة تکتبها الکاتبة الایرانیة سیمین دانشور کما أن روایة الباب المفتوح أول روایة واقعیة تسطر حروفها کاتبة مصریة اسمها لطیفة الزیات، حیث یتضح التأثیر الکبیر لشخصیة کلتا الأدیبتین على خلق الشخصیة الرئیسیة فی الروایتین المذکورتین. یسعى هذا البحث لإثبات الاستعانة بالنموذج فی رسم الشخصیة الرئیسیة فی الروایتین المذکورتین و إبراز أوجه التشابه و الاختلاف الفنیة بین الکاتبة الإیرانیة و نظیرتها المصریة فی خلق الشخصیات و الاستعانة بفنون الکتابة القصصیة. و قد توصّل البحث – من خلال المنهج الوصفی و فی ضوء المنهج الاجتماعی و المقارن – إلى أن سیمین دانشور قد عمدت إلى الاستعانة بالنموذج فی تطویر شخصیتها بشکل أقل من نظیرتها المصریة. و من خلال دراسة الروایتین یتضح لنا التشابه الکبیر بین شخصیة زری – الشخصیة الرئیسیة فی روایة سووشون – و سیمین دانشور الکاتبة و کذلک تشابه شخصیة لیلى مع شخصیة الروائیة لطیفة الزیات و أن هاتین الکاتبتین قد استلهمتا مواصفات الشخصیات الرئیسیة لروایتهما من وحی شخصیتهما.

شخصیت پردازی در رمانهای خوله القزوینی

إنسیه خزعلی؛ سمیه اونق

دوره 8، شماره 23 ، تیر 1391، ، صفحه 21-49

چکیده

چکیده شخصیت عنصر بارز و محوری در رمان است و چگونگی پردازش شخصیت توسط رمان نویس از سویی بیانگر دیدگاه و نگرش اوست و از سوی دیگر سطح فنی و هنری رمان وشیوه نقل آن را به نمایش می گذارد . خوله القزوینی رمان نویس معروف کویتی دارای نگرش های دینی ، اززمره ادیبان متعهدی به شمار می رود که دارای آثار فراوان و شایسته نقد وبررسی ... بیشتر چکیده شخصیت عنصر بارز و محوری در رمان است و چگونگی پردازش شخصیت توسط رمان نویس از سویی بیانگر دیدگاه و نگرش اوست و از سوی دیگر سطح فنی و هنری رمان وشیوه نقل آن را به نمایش می گذارد . خوله القزوینی رمان نویس معروف کویتی دارای نگرش های دینی ، اززمره ادیبان متعهدی به شمار می رود که دارای آثار فراوان و شایسته نقد وبررسی است ولیکن این آثار، کمتر مورد مداقه و تحلیل قرار گرفته است. این پژوهش با تعمق در دو رمان «البیت الدافئ» و «سیدات و انسات» از این نویسنده، سبک پردازش شخصیتها را در آثار اومورد توجه قرار داده و جاذبه و دافعه شخصیتهای داستان، پیچیدگی یا سادگی و در دسترس بودن آنها را با عنایت به شیوه خاص مولف مورد بررسی قرار داده است. با وجود کثرت شخصیتها ی زن دردو رمان، گرایشهای زن گرایانه در آثار او مشاهده نمی شود بلکه گرایشهای سنتی او در گوشه و کنار رمانش کاملا نمایان است همچنین در ترسیم شخصیتها ، ایشان تلاش می کند با استفاده از شیوه تحلیلی مستقیما روحیات و خصایص شخصیت را در اختیار خواننده گذارد بدون اینکه خواننده با تلاش و زحمت به آنها دست یابد و از شیوه تمثیلی که ویژگیهای شخصیت را با اعمال و گفتارش به نمایش می گذارد، دربسیاری از صحنه ها احتراز دارد . پژوهش حاضر با بهره گیری از شیوه توصیفی – تحلیلی و استفاده از روش کیفی به تحلیل محتوای رمانهای مذکور پرداخته و روش گردآوری داده ها ،کتابخانه ای می باشد

مجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 19 (1402)

دوره 18 (1401)

دوره 17 (1400)

دوره 16 (1399)

دوره 15 (1398)

دوره 14 (1397)

دوره 13 (1396)

دوره 12 (1395)

دوره 11 (1394)

دوره 10 (1393)

دوره 9 (1392)

دوره 8 (1390-1391)

دوره 7 (1390)

دوره 6 (1389)

دوره 5 (1388)

دوره 4 (1387)

دوره 3 (1386)

دوره 2 (1385)

دوره 1 (1384)

کلیدواژه‌ها = الروایة

تغییر زبان عربی مقایسه‌ای بین زبان معیار طه حسین و زبان معاصر محمود شقیر

چکیده

چندآوایی (پولیفونی) در رمان زنانه بررسی تطبیقی رمان «ذاکرة الجسد» و «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم»

چکیده

خودزندگی‌نامه نوشت خیالی و عناصر آن در رمان «الواح» رشید الضعیف

چکیده

النموذج فی روایة سووشون و روایة الباب المفتوح (دراسة مقارنة)

چکیده

شخصیت پردازی در رمانهای خوله القزوینی

چکیده