فرزانه حاجی قاسمی؛ نرگس گنجي؛ سعيد کتابي
المجلد 17، العدد 59 ، سبتمبر 2021، ، الصفحة 57-84
المستخلص
آشنایی عربیزبانان با کشورداری امپراتوری ساسانی باعث احساس نیاز دولتهای بزرگِ عربی ـ اسلامی به وجود طبقه دبیران (کاتبان و منشیان دواوین دولتی) گردید و زمینهساز حضور دبیران ایرانیتبارِ دوزبانه در دیوانهای رسائل شد. لذا تربیت نسلی از ادیبان دولتی ضرورت یافت و دانشمندان ایرانی چون ابن قتیبه دینوری (276ـ213هـ)، عبدالرحمن ...
أكثر
آشنایی عربیزبانان با کشورداری امپراتوری ساسانی باعث احساس نیاز دولتهای بزرگِ عربی ـ اسلامی به وجود طبقه دبیران (کاتبان و منشیان دواوین دولتی) گردید و زمینهساز حضور دبیران ایرانیتبارِ دوزبانه در دیوانهای رسائل شد. لذا تربیت نسلی از ادیبان دولتی ضرورت یافت و دانشمندان ایرانی چون ابن قتیبه دینوری (276ـ213هـ)، عبدالرحمن همدانی (327ـ؟هـ)، و ثعالبی نیشابوری (429ـ350هـ)، بر آن شدند تا با تألیف کتابهای أدب الکاتب، الألفاظ الکتابیة و فقه اللغة وأسرار العربية، این مهم را پاسخ گویند. کتابهای ارزشمندی که خود بستههایی آموزشی بهشمار میآیند و با توجه به زمان تألیف، باید آن را یک اقدام آموزشی پیشرفته و هوشمندانه تلقّی کرد. این پژوهش با تکیه بر روش تحلیل محتوا (کمّی و کیفی) به بررسی مباحث مورد توجه نویسندگان پرداخته و نسبت کمّی آنها را براساس دادههای آماری بهدستآمده سنجیدهاست. موادّ آموزشی شامل این زمینهها میشود: واژهشناسی، درستنویسی، اصلاح خطاهای تلفظی، آشنایی با ساختارهای صرفی افعال و نامها با تکیه بر نکات معنایی و برخی از مسائل کاربردی نحو و بلاغت. طبق بررسی آماری، هر سه بسته، واژهشناسی را به میزان (81%) از مطالب اساسی آموزش کاربردی عربی دانسته و به ترتیب به موضوعات دستور زبانی به میزان (13%) و بلاغت به میزان (6%) توجه داشته‌اند؛ اما بهطور جداگانه ابن قتیبه بیشتر به دستور زبان (74%)، و همدانی و ثعالبی به ترتیب به واژگان (100%) و (85%) پرداخته‌اند.
مسعود فکري؛ سعدالله همايوني؛ عبدالحسين فقهي؛ اعظم خواجه تاج يزدي
المجلد 17، العدد 58 ، يونيو 2021، ، الصفحة 93-114
المستخلص
آموزش زبان دوم با توجه به ماهیت فرهنگی و ایدئولوژیک آن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین اهداف خرد و راهبردهای آموزشی و فرهنگی هر زبان خارجی در چارچوب سیاست‌های کلی یک نظام آموزشی تعریف می‌گردد. با بررسی کتابهای "عربی زبان قرآن" در مقطع متوسطه دوم به نظر می‌رسد که این منابع نه با هدف آموزش زبان عربی با رویکردی کاربردی، بلکه ...
أكثر
آموزش زبان دوم با توجه به ماهیت فرهنگی و ایدئولوژیک آن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین اهداف خرد و راهبردهای آموزشی و فرهنگی هر زبان خارجی در چارچوب سیاست‌های کلی یک نظام آموزشی تعریف می‌گردد. با بررسی کتابهای "عربی زبان قرآن" در مقطع متوسطه دوم به نظر می‌رسد که این منابع نه با هدف آموزش زبان عربی با رویکردی کاربردی، بلکه با اهدافی خاص از قبیل فهم زبان قرآن، متون دینی و زبان فارسی تدوين شده است. این پژوهش با روش تحلیل محتوا، کتابهای فوق را بر اساس 7 شاخص اصلی و 32 شاخص فرعی، در سطح واژهها، متون، قواعد، تمرین‌ها، مهارت‌های زبانی و فرهنگ بررسی کرده و میزان انطباق آنها را از یک‌سو با اهداف برنامة درسی و از سویی دیگر با معیارهای رویکرد ارتباطی ارزیابی نموده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که کتابهای نونگاشت عربی در مجموع 45% شاخص‌ها را در حد خوب، 39% را درحد متوسط و16% را ضعیف، پوشش داده است. این کتاب‌ها با تمرکز بر واژههای قرآنی، مفاهیم دینی ـ اخلاقی و فرهنگ اسلامی ـ ایرانی و با بهره‌گیری از 190آیه و120حدیث در بیشتر متون، تمرین‌ها و تصاویر درصدد پوشش اهداف برنامه درسی است و به معیارهای ارتباطی مانند بافت‌مندی، تمرین‌های گروهی و آموزش هماهنگ مهارت‌های زبانی کمتر توجه نموده است.
فاطمة ايراندوست؛ مريم جلائي؛ عباس زارعي تجره
المجلد 16، العدد 57 ، مارس 2021، ، الصفحة 89-114
المستخلص
یکی از مهمترین دغدغه‌های بشر در تمام ادوار تاریخی، مقولۀ تعلیم و تربیت و پرورش نسل جوان برای ورود به اجتماع و جامعهپذیری آنان بوده‌است. در مطالعۀ مناسبات مختلف تعلیم و تربیت با جامعه، نمیتوان از مسألۀ جنسیت غافل ماند. تعلیم و تربیت در لایههای پیدا و پنهان خود در پی تربیت انسانهایی است که از مرحلۀ ادنای انسانیت به مرتبۀ ...
أكثر
یکی از مهمترین دغدغه‌های بشر در تمام ادوار تاریخی، مقولۀ تعلیم و تربیت و پرورش نسل جوان برای ورود به اجتماع و جامعهپذیری آنان بوده‌است. در مطالعۀ مناسبات مختلف تعلیم و تربیت با جامعه، نمیتوان از مسألۀ جنسیت غافل ماند. تعلیم و تربیت در لایههای پیدا و پنهان خود در پی تربیت انسانهایی است که از مرحلۀ ادنای انسانیت به مرتبۀ عالی آن دستیابند و از جمله با نگاهی روشن‌فکرانه، سعی در رعایت حقوق جنسیتی افراد جامعه داشته‌باشند. از میان اجزای نظام آموزش و پرورش، کتابهای درسی به طور مستقیم و غیرمستقیم در القای درست یا نادرست نقش‌ها و تصاویر جنسیتی زنان و مردان نقش دارند. علی‌رغم این که نحوۀ انعکاس جنسیت در کتابهای درسی اهمّیّت فوق‌العاده دارد، در تحقیقات پیشین مربوط به آموزش زبان عربی در ایران، این موضوع بررسی نشده‌است. در این پژوهش سعی شده تا این ابزار آموزشی از منظر جهتگیری جنسیتی مورد ارزیابی قرار گیرد. در این راستا، کلیه کتابهای عربی دورۀ اوّل متوسّطۀ سال تحصیلی 99-1398 در 6 مؤلّفۀواژههای جنسیتی، کاربرد اسامی زنانه و مردانه، کاربرد ضمایر مؤنث و مذکّر، تصاویر، فعّالیتهای ورزشی و مشاغل، مورد مطالعه قرار گرفتند. به منظور گردآوری و تجزیه و تحلیل دادهها، دو رویکرد بررسی فراوانی واژهها و تحلیل محتوا به کار گرفتهشد. علاوه بر این روش، وزندهي آنتروپي شانون برای تعیین ضریب اهمّیّت مؤلّفههای مورد بررسی در کتابهای درسی عربی تحت مطالعه و روش تصميمگيري چند معيارۀ تاپسيس برای اولویتبندی کتابهای درسی عربی تحت مطالعه از منظر نابرابری جنسیتی مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج بررسیها نشان داد که در کتب بازنگریشده، در مؤلّفههای «واژههای جنسیتی و تصاویر کتاب» تعادل بیشتری بین دو جنس ایجاد شده‌است، امّا همچنان نابرابری جنسیتی در برخی زمینهها به چشم میخورد. تقویت ارزشهایی چون کسب علم و دانش برای هر دو جنس، تقویت روحیۀ قهرمانی در عرصههای ورزشی برای زنان و ترسیم جایگاه والای مادر از نکات مثبت کتابهای این دوره است.
مريم جلائي؛ فرزانه براتي دهقي
المجلد 14، العدد 48 ، ديسمبر 2018، ، الصفحة 103-122
المستخلص
شاخص‌هاي خوانايي به تجزيه‌وتحليل يک نوشته به منظور سنجش درجۀ خوانش‌پذيري آن مي‌پردازد تا نقاط قوت و ضعف آن را مشخص کند. با توجه به رويکرد جديد آموزش زبان عربي در مدارس ايران مبتني بر استنباط و درک مطلب، اين پژوهش به بررسي سطح خوانش‌پذيري کتاب‌هاي عربي متوسطة اول پرداخته‌است. پژوهش از نوع تحليل محتوا و با استفاده از تکنيک خوانايي ...
أكثر
شاخص‌هاي خوانايي به تجزيه‌وتحليل يک نوشته به منظور سنجش درجۀ خوانش‌پذيري آن مي‌پردازد تا نقاط قوت و ضعف آن را مشخص کند. با توجه به رويکرد جديد آموزش زبان عربي در مدارس ايران مبتني بر استنباط و درک مطلب، اين پژوهش به بررسي سطح خوانش‌پذيري کتاب‌هاي عربي متوسطة اول پرداخته‌است. پژوهش از نوع تحليل محتوا و با استفاده از تکنيک خوانايي «کلوز» است. جامعۀ آماري پژوهش شامل 400 دانشآموز مشغول به تحصيل در پايههاي هفتم و هشتم يکي از مدارس ناحيۀ 5 اصفهان است. آزمون کلوز بر نمونهاي متشکل از 200 دانشآموز از 6 کلاس انجام شد. نتايج حاصل از تجزيه‌وتحليل نمرات حاصل از اجراي اين آزمون با استفاده از دو روش آماري توصيفي و استنباطي نشان ميدهد که محتواي هر سه کتاب عربي دورة اول متوسطه بر اساس شاخص مذکور در سطح آموزشي است؛ به عبارت واضحتر، براي درک و فهم اين کتاب‌ها نياز به آموزش معلم است.
محمد اجاقي؛ محمد خاقاني اصفهاني؛ امير قمراني
المجلد 13، العدد 44 ، ديسمبر 2017، ، الصفحة 179-202
المستخلص
از آنجايي نظرية هوش‌هاي چندگانه نظريه‌اي محتوامحور است و بر تنوع محتوا تأکيد دارد؛ و حيطة شناختي اهداف شناختي را سطح‌بندي مي‌کند، آرمسترانگ (1984) پيشنهاد کرد محتواي آموزشي طبق اين دو نظريه تهيه و تنظيم شود. کتاب درسي به عنوان متداول‌ترين محتواي آموزشي بهترين مجال براي به‌کارگيري اين الگوي تلفيقي است. به همين روي، پژوهش پيش رو، ...
أكثر
از آنجايي نظرية هوش‌هاي چندگانه نظريه‌اي محتوامحور است و بر تنوع محتوا تأکيد دارد؛ و حيطة شناختي اهداف شناختي را سطح‌بندي مي‌کند، آرمسترانگ (1984) پيشنهاد کرد محتواي آموزشي طبق اين دو نظريه تهيه و تنظيم شود. کتاب درسي به عنوان متداول‌ترين محتواي آموزشي بهترين مجال براي به‌کارگيري اين الگوي تلفيقي است. به همين روي، پژوهش پيش رو، محتواي کتاب عربي پاية هشتم را براساس اين الگو تحليل کردهاست تا چگونگي توزيع هوش‌هاي چندگانه و سطوح شناختي در اين کتاب را بسنجد و ارزيابي کند. نتايج نشان ميدهد که هوش‌هاي زباني، رياضي، فضايي و ميانفردي به ترتيب هوش‌هاي رايج، و سطوح پايين شناختي (يادآوردن، فهميدن و کار بستن) سطوح درگير در اين کتاب هستند. ديگر هوشها و سطوح در اين کتاب پوشش داده نشدهاند.
ادبي
سجاد اسماعيلي؛ عيسي متقي‌زاده؛ خليل پرويني؛ روح‌الله رحمتيان
المجلد 12، العدد 39 ، ديسمبر 1437، ، الصفحة 181-204
المستخلص
امروزه توانمند ساختن دانشجويان در حوزة نقادانه‌انديشي، يکي از مهم‌ترين مقوله‌هاي مورد حمايت متخصصان حوزة تعليم‌وتربيت است. براي توانمند ساختن دانشجويان در اين حوزه، بايستي مهارت‌هاي تفکر نقادانه را در کتاب‌هاي درسي گنجاند. در اين پژوهش بر اساس نظريات واتسون و گليزر و با استفاده از روش تحليل محتوا، پنج مهارتِ «استنتاج، شناسايي ...
أكثر
امروزه توانمند ساختن دانشجويان در حوزة نقادانه‌انديشي، يکي از مهم‌ترين مقوله‌هاي مورد حمايت متخصصان حوزة تعليم‌وتربيت است. براي توانمند ساختن دانشجويان در اين حوزه، بايستي مهارت‌هاي تفکر نقادانه را در کتاب‌هاي درسي گنجاند. در اين پژوهش بر اساس نظريات واتسون و گليزر و با استفاده از روش تحليل محتوا، پنج مهارتِ «استنتاج، شناسايي پيشفرضها، تعبير و تفسير، استنباط، ارزشيابي استدلالها» را در محتواي کتاب‌هاي آموزشي ادبيات عربي در مقطع کارشناسي بررسي کردهايم و جايگاه مهارت‌هاي تفکر نقادانه را ارزيابي نمودهايم. نمونه آماري پژوهش شش کتاب از کتاب‌هاي آموزشي ادبيات عربي در دانشگاههاي ايران است. برخي از يافتهها نشان ميدهند توجه نويسندگان به مهارت استنتاج بهويژه در بخش تمرينها با (74%) بسامد بيشتري نسبت به ساير مهارتها دارد. ساير مهارتها، بهويژه مهارت استنباط (0%) چندان مورد توجه نويسندگان نبودهاند.
