مجلة الجمعية الإيرانية للغة العربية وآدابها، فصلية علمية محکمة

نمایشنامه اسلامی، نمایشنامهای است که ساختار آن در چارچوب ویژه نمایشنامه ارائه میگردد؛ تفاوت آن با دیگر نمایشنامهها، در دیدگاه اسلامی آن است. نمایشنامه الحر الریاحی اثر عبدالرزاق عبدالواحد، ذیل نمایشنامه اسلامی قرار میگیرد که با محوریت حوادث کربلاء با تمرکز بر شخصیت حر ریاحی نوشته –شده‌است. عبدالرزاق، از رهگذر ... أكثر نمایشنامه اسلامی، نمایشنامهای است که ساختار آن در چارچوب ویژه نمایشنامه ارائه میگردد؛ تفاوت آن با دیگر نمایشنامهها، در دیدگاه اسلامی آن است. نمایشنامه الحر الریاحی اثر عبدالرزاق عبدالواحد، ذیل نمایشنامه اسلامی قرار میگیرد که با محوریت حوادث کربلاء با تمرکز بر شخصیت حر ریاحی نوشته –شده‌است. عبدالرزاق، از رهگذر شخصیت حر و با بازخوانی واقعه کربلاء، آن را به اوضاع زمانه عراق پیوند می‌زند. بررسی ساختار نمایشنامه و میزان انطباق آن با واقعیت عاشورا در ترسیم سیر حوادث واقعه و کشف سبک نویسنده موجب شد تا این اثر با روش تحلیلی توصیفی و کتابخانهای و برمبنای ساختار گوستاو فریتاگ تحلیل گردد؛ اصول پنجگانه فریتاگ برآمده از نظریات ارسطو بوده و شامل مقدمه، عمل فزاینده، اوج، عمل فروکاهنده و نتیجه است. واکاوی نمایشنامه نشان میدهد نویسنده از اصول متعارف و کلاسیک نمایشنامهنویسی خارج شده و به تئاتر پسامدرن و سنت‌شکن برتولت برشت روی آورده است؛ زیرا عبدالرزاق عبدالواحد، ابعاد حادثه کربلاء را فراتر از این میداند که بتوان با روایتی کلاسیک و متعارف بیانش کرد. بنابراین در نمایشنامه خود، پایبند به اصول متعارف نمایشنامهنویسی نبوده و با اثرش، پیشنهادی در حوزۀ نمایشنامه نویسی عاشورایی ارائه داده است.

ادبي

گفتمان فرهنگي عربي دربارة ايران؛ با تکيه بر آثار سه نمايشنامه‌نويس عرب

فاطمه پرچکاني

المجلد 14، العدد 49 ، مارس 2019، ، الصفحة 179-198

المستخلص

هنر، علاوه بر تجسم زيبايي و بيان جلوه‌هاي مطبوع انساني، همواره عنصري قدرتمند براي ايجاد رابطه بين فرهنگ‌ها و زبان‌ها بوده‌است. از ميان انواع هنر، نمايشنامه، در شکل امروزي‌اش، نوع جديدتري محسوب مي‌شود که به نظر مي‌رسد با توجه به ساختار و هويت خود، در ارائة گفتمان ويژة يک نويسنده يا يک ملت نسبت به ملت ديگر ظرفيت بالاتري دارد؛ به‌ويژه ... أكثر هنر، علاوه بر تجسم زيبايي و بيان جلوه‌هاي مطبوع انساني، همواره عنصري قدرتمند براي ايجاد رابطه بين فرهنگ‌ها و زبان‌ها بوده‌است. از ميان انواع هنر، نمايشنامه، در شکل امروزي‌اش، نوع جديدتري محسوب مي‌شود که به نظر مي‌رسد با توجه به ساختار و هويت خود، در ارائة گفتمان ويژة يک نويسنده يا يک ملت نسبت به ملت ديگر ظرفيت بالاتري دارد؛ به‌ويژه که به طور مستقيم در برابر مخاطبان به اجرا گذاشته مي‌شود. نوشتة حاضر چند نمونه از نمايشنامه‌هاي عربي را که از دور يا نزديک به موضوع ايران و ايرانيان پرداخته‌اند، بررسي نموده‌است. هدف از اين بررسي، دستيابي به شيوه‌هاي نگرش عربي و «خطاب» يا گفتمان عربي دربارة ايران است. اين امر در قالب مطالعات و نقد فرهنگي قرار مي‌گيرد و نتايج چنين بحثي در پايه‌ريزي براي برنامه‌هاي آتي در ايجاد و تقويت رابطة ميان دو ملت مؤثر خواهد بود. مطالعه و بررسي نمايشنامه‌هاي انتخاب‌شده اين واقعيت را نشان مي‌دهد که به‌رغم وجود رابطه‌هاي تاريخي مثبت ميان دو ملت، در نمايشنامه‌هاي معاصر با نوعي جدال گفتماني عربي نسبت به ايران مواجه هستيم. با وجود اين، نقش نمايشنامه در بهبود گفتمان هر يک از ملت‌هاي عرب و فارس اهميت بالايي دارد و به نظر مي‌رسد دو طرف نيازمند بازنگري در نگرش‌هاي کليشه‌اي تاريخي دربارة يکديگر هستند و مي‌توان از هنر به‌ويژه تئاتر به عنوان بستري براي اصلاح ديدگاه‌هاي منفي و دستيابي به گفت‌وگوهاي مثبت ميان دو طرف بهره برد.

دور القصة و المسرحية في التخلّص من اللغة المُقيّدة للناطقين باللغة الفارسية

حسين ايمانيان

المجلد 11، العدد 34 ، سبتمبر 1436، ، الصفحة 39-58

المستخلص

إن تعليم اللغة الثانية يتطلّب شروطاً ضرورية إذا لم تتوفر لدي المعلِّم أو المتعلِّم، ستمنعهما من الوصول إلي الهدف المنشود لهذا الفنّ وستُسبّب کراهية الطالب وعدم رغبته في تعلّم اللغة الثانية. أما بالنسبة للغة العربية فلا نغالي إذا قلنا إن هناک ميلا عن هذه اللغة وتراجعا في مستوي تلقّيها وتذوّقها في وسائلها التعبيرية عند الطلّاب الإيرانيين؛ ... أكثر إن تعليم اللغة الثانية يتطلّب شروطاً ضرورية إذا لم تتوفر لدي المعلِّم أو المتعلِّم، ستمنعهما من الوصول إلي الهدف المنشود لهذا الفنّ وستُسبّب کراهية الطالب وعدم رغبته في تعلّم اللغة الثانية. أما بالنسبة للغة العربية فلا نغالي إذا قلنا إن هناک ميلا عن هذه اللغة وتراجعا في مستوي تلقّيها وتذوّقها في وسائلها التعبيرية عند الطلّاب الإيرانيين؛ فمن هذه الأسباب التي نرکز عليها في هذا المقال هو اعتماد المتعلّمين والمعلّمين علي نصوص مغلقة قديمة وتعابير رسمية لاروح فيها ولا حيوية. فمتعلم اللغة العربية يعتمد علي نوع من البيان نسمّيه «اللغة المقيّدة» لا يستطيع به إلا التعبير عن مقصوده للمخاطب بأبسط شکل ممکن ولکنّه عاجزٌ کلّ العجز عن استخدام المصطلحات والتعابير الشعبية الجميلة والأساليب المتنوّعة الشائعة عند العرب. و نعتقد بأن قراءة النصوص المعاصرة خاصة المسرحيات والقصص التي ألفت في الموضوعات الاجتماعية أجدي لتعليم اللغة العربية - في مجالي التعبير الشفوي والتحريري- لغير الناطقين بها. إنّ هذه النصوص تُعطي متعلّم اللغة قدراً لا بأس به من التعابير والمفردات اليومية غير الرسمية والمناسبة للمجاملات والعلاقات الودّية بينه وبين المتکلّمين بها. ففي المقال الحاضر نتکلّم عن دور القصة والمسرحية، وعن دور المصطلحات والتراکيب اليومية الموجودة فيهما لتعليم هذه اللغة للطلبة. إن الهدف الأسمي من هذا البحث هو تشجيع الطلّاب الناشئين علي قراءة النصوص القصصية والمسرحية حتي يتمتّعوا من تعلّم اللغة العربية أولا ويتمّ إطلاق لسانهم وإبعادهم عن التکسّر في الکلام وعن اللغة التي سميّناها باللغة المقيّدة.

واکاوي شخصيت مجنون در نمايشنامه‌ي «مجنون ليلي» اثر احمد شوقي

حميدرضا پيرمراديان؛ محمود آبدانان مهديزاده؛ غلامرضا کريمي‌فرد؛ نصرالله امامي

المجلد 9، العدد 29 ، مايو 1435، ، الصفحة 47-67

المستخلص

چکيده: اميرالشعرا احمد شوقي، با بهره‌گرفتن از تاريخ کهن عربي درخصوص داستان «ليلي و مجنون»، نمايشنامه‌اي به نام «مجنونُ لَيْلَي» در پنج پرده سروده است. تمام تلاش نگارنده بر آن بوده است که با کاوش‌هاي ميداني و کتابخانه‌اي، به اين پرسش پاسخ دهد که شوقي در پردازش شخصيت «مجنون» در نمايشنامه‌ي خويش از چه منابع ... أكثر چکيده: اميرالشعرا احمد شوقي، با بهره‌گرفتن از تاريخ کهن عربي درخصوص داستان «ليلي و مجنون»، نمايشنامه‌اي به نام «مجنونُ لَيْلَي» در پنج پرده سروده است. تمام تلاش نگارنده بر آن بوده است که با کاوش‌هاي ميداني و کتابخانه‌اي، به اين پرسش پاسخ دهد که شوقي در پردازش شخصيت «مجنون» در نمايشنامه‌ي خويش از چه منابع و عواملي بهره برده و شخصيتي که از «مجنون» مي‌پردازد، چه ابعاد و وجوه شخصيتي دارد؟ حاصل اينکه شخصيت پرداخته‌ي شوقي از «مجنون» براي مخاطب، شخصيتي نوعي است که امکان وجود آن در عالم واقع، تقريباً مُحال است. «مجنون» شخصيتي بدون تحرک و ايستا دارد که از ابتدا تا انتهاي داستان، هيچ تغيير محسوسي در اعمال و رفتارش مشاهده نمي‌شود و مخاطب دائماً او را در حال بي‌هوشي نظاره‌گر است. «مجنون» گاه، دچار جنون شده و گاه چنان به مانند عقلا سخن مي‌راند که هيچ شکي در خرد و فرزانگي او نيست. شخصيتي که شوقي از «مجنون» پردازش کرده است، گاه، تحت تأثير ميراث کهن ادبيات عربي «پاک و عفيف» است و گاه، تحت تأثير روايت‌هاي عاميانه‌ي داستان و ديگر ادبيات‌ها، به‌ويژه ادبيات فارسي و ترکي، «صوفي» است و گاه، تحت تأثير ادبيات مغرب‌زمين، به‌ويژه ادبيات فرانسوي، آميزه‌اي از «رئاليسم»، «کلاسيسم» و «رمانتيسم» است و در تمامي اين وجوه سه‌گانه که برشمرديم نيز کم‌ژرفا و ناتمام است؛ ولي از منظر غنايي بايد گفت که شخصيت غنايي مجنون در اوج بوده و به‌خوبي احساسات و عواطف مخاطبان خويش را برمي‌انگيزد.

مجلة الجمعية الإيرانية للغة العربية وآدابها، فصلية علمية محکمة

المقالات الجاهزة للنشر

العدد الحالي

المجلد 19 (2023)

المجلد 18 (2022)

المجلد 17 (2021)

المجلد 16 (2020)

المجلد 15 (2019)

المجلد 14 (2018)

المجلد 13 (1438)

المجلد 12 (1437)

المجلد 11 (1436)

المجلد 10 (1435)

المجلد 9 (1434)

المجلد 8 (1433)

المجلد 7 (1432)

المجلد 6 (1431)

المجلد 5 (1430)

المجلد 4 (1429)

المجلد 3 (1428)

المجلد 2 (1427)

المجلد 1 (1426)

الكلمات الرئيسية = نمایشنامه

ساختارشناسی نمایشنامه عاشورایی بر مبنای نظریه فریتاگ (مورد پژوهی نمایشنامه منظوم الحر الریاحی)

المستخلص

گفتمان فرهنگي عربي دربارة ايران؛ با تکيه بر آثار سه نمايشنامه‌نويس عرب

المستخلص

دور القصة و المسرحية في التخلّص من اللغة المُقيّدة للناطقين باللغة الفارسية

المستخلص

واکاوي شخصيت مجنون در نمايشنامه‌ي «مجنون ليلي» اثر احمد شوقي

المستخلص