سيد محمود ميرزايي الحسيني؛ شیرین پورابراهیم؛ طیبه فتحی ایرانشاهی
چکیده
علم اللغة المعرفي کأحد الفروع الجديدة بين التخصصات، يدرس العلاقة بين الذّهن واللغة معبّرًا عن اللغة کمظهر من مظاهر الذّهن البشري؛ لهذا من الممکن التّعرّف إلی عقلية الشّعراء الجاهليين وفقاً لبيئتهم وأسلوب حياتهم من خلال التأمّل العميق في الأشعار العربية الجاهليّة. حاتم الطائي هو أحد الشعراء العرب في العصر الجاهلي الذي یمکن تفهّم ...
بیشتر
علم اللغة المعرفي کأحد الفروع الجديدة بين التخصصات، يدرس العلاقة بين الذّهن واللغة معبّرًا عن اللغة کمظهر من مظاهر الذّهن البشري؛ لهذا من الممکن التّعرّف إلی عقلية الشّعراء الجاهليين وفقاً لبيئتهم وأسلوب حياتهم من خلال التأمّل العميق في الأشعار العربية الجاهليّة. حاتم الطائي هو أحد الشعراء العرب في العصر الجاهلي الذي یمکن تفهّم منظومته الفکریّة حول القضایا العدیدة في عصره من خلال ديوانه الشّعري. بالنّظر إلی أنّ «الحرب» کانت من أبرز الظواهر الاجتماعية في العصر الجاهلي؛ فإنّ الهدف الرئيس من هذا المقال هو تقديم بحث علميّ جديد في مجال «الحرب» في شعر حاتم الطائي للتّعرف إلی نظامه الفکري بشکلٍ خاصّ والحياة الاجتماعية في هذا العصر بشکل عامّ؛ لذلک تمّ استخراج العبارات الاستعارية والمجازية من ديوان الشاعر وتحليلها علی ضوء نظرية ليکاف وجانسون(1980م). تشير نتائج البحث إلی أنّ الشاعر حاتم الطائي قد وظّف أمورًا موضوعیّة و ملموسة ترتبط بالحیاة الجاهليةکالنّار والحيوان، مجسّدًا الحرب في ذهن المخاطب في ثوب الاستعارة المفهومية. إضافة إلی هذا يعدّ ذکر تفاصيل الحرب والفروسيّة وأبعادهما الدقيقة ووصف الفرسان في المجازات المفهومية خير دليلٍ علی العلاقة الوثيقة بين هذه الظاهرة الاجتماعية والعصر الذي عاش فيه الشاعر.
مالک عبدی
دوره 18، شماره 64 ، آذر 1401، ، صفحه 73-94
چکیده
بسیاری از پژوهشگران برآنند که برخی ابیات شعری به دلیل عدم برخورداری از استانداردهای سبکی و بلاغی، بر خلاف آنچه که قرنها در مدح وستایش آنها گفته شده فاقد جنبه های زیبایی شناختی صحیح از منظر بررسی های سبک شناسانه هستند. سالهاست که پژوهشگران بسیاری در باره بیت معروف امرؤ القیس "مکرّ مفرّ مقبل مدبر..." زبان به مدح وستایش گشوده اند، در حالیکه ...
بیشتر
بسیاری از پژوهشگران برآنند که برخی ابیات شعری به دلیل عدم برخورداری از استانداردهای سبکی و بلاغی، بر خلاف آنچه که قرنها در مدح وستایش آنها گفته شده فاقد جنبه های زیبایی شناختی صحیح از منظر بررسی های سبک شناسانه هستند. سالهاست که پژوهشگران بسیاری در باره بیت معروف امرؤ القیس "مکرّ مفرّ مقبل مدبر..." زبان به مدح وستایش گشوده اند، در حالیکه بررسیهای علمی ودقیق سبک شناسانه نشان می دهد که بنیان تشبیهی به کار رفته در این بیت در تناقض تمام با موقعیّت تصویری قرار دارد که شاعر اراده آن را نموده است. آنچنان که در بیت مشهور دیگر او "غدائره مستشزرات..." که سالها وقرنها در باب مذمّت وزیبایی زدایی از ساختار تصویریِ آن سخن سرایی کرده اند، بر اساس موازین دقیق آواشناسانه ورویکردهای معنامحورِ پژوهشهای زبانی از یک بلاغت تصویری ویژه و موقعیّت محور برخوردار است که زیبایی ساختاری آن را دوچندان نموده است. در این پژوهش بر آنیم تا با تکیه بر رویکرد توصیفیی-تحلیلی ومستندسازیِ تحلیلات مطرح شده در آن، به رویکردی دگرگونه ومتناقض در باب معیار سنجش زیبایی این دو بیت دست یابیم. نتایج نشان می دهد که در بیت مستشزرات بر خلاف استدلالات ناقص ویکجانبهگرایانهای که تا کنون مطرح شدهف علیرغم وجود ستیز آوایی موجود در یک لفظ ولی تناسب وهمگونی گسترده تری در بافتار کلی متن برگرفته از این تنافر مقطعی پیش آمده است. همچنین در بیت مکرّ مفرّ نیز وجود یک اختلال مفهومی یا نگرشی در استفاده از مکانیزمهای تشبیهی باعث بروز تناقضی عمیق در طرح تصویریِ مورد نظر شاعر شده است.
ادبی
سید محمود میرزایی الحسینی؛ علی نظری؛ یونس ولیئی
دوره 12، شماره 41 ، اسفند 1395، ، صفحه 83-102
چکیده
شعر زهیر بن أبی سلمی، شاعر عرب پیش از اسلام، در کنار مضامین حکمی، از انسجام واژگانی برجستهای برخوردار است. با تأمل در شعر وی درمییابیم که باهمآیی در سطح واژگان به انسجام واژگانی در دیوان شاعر انجامیده و نقش مهمی در مضمونپردازی و استواری ترکیبها و تعبیرهای ادبی ایفا نمودهاست. اصطلاح باهمآیی واژگانی بیانگر روندی است که طی ...
بیشتر
شعر زهیر بن أبی سلمی، شاعر عرب پیش از اسلام، در کنار مضامین حکمی، از انسجام واژگانی برجستهای برخوردار است. با تأمل در شعر وی درمییابیم که باهمآیی در سطح واژگان به انسجام واژگانی در دیوان شاعر انجامیده و نقش مهمی در مضمونپردازی و استواری ترکیبها و تعبیرهای ادبی ایفا نمودهاست. اصطلاح باهمآیی واژگانی بیانگر روندی است که طی آن یک واژه با واژه یا واژگان دیگری با هم به کار میروند. این موضوع از موضوعات مهم و تعیینکننده در معناشناسی به شمار میآید و نقش برجستهای در کشف دلالت ترکیبها و الفاظ بازی میکند. این پدیده، همچنین از زیبایی و درهمتنیدگی زبان، دقت و چیرهدستی شاعر در گزینش واژگان و چینش آنها در یک بافت بدیع زبانی پرده برمیدارد. این مقاله با بهکارگیری روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی باهمآییهای واژگانی در شعر زهیر میپردازد و در پی شناسایی انواع باهمآییهای واژگانی بهکارگرفتهشده در شعر وی و تبیین نقشی است که این پدیدة زبانی در مشخصنمودن معنای واژگان و ترکیبها و در درک عمیق شعر دارد. همچنین پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که باهمآییهای واژگانی در دیوان زهیر بیشتر به چه حوزههایی از معنا اختصاص دارد؟ نتایج نشان داد که باهمآییهای واژگانی دیوان شاعر به دو صورت اسمی و فعلی است، در انواع مختلفی به کار گرفته شدهاست، و حوزة معنایی جنگ بیشترین باهمآیی را به خود اختصاص دادهاست.
علی رضا محمدرضایی
دوره 8، شماره 21 ، بهمن 1390، ، صفحه 169-192
چکیده
گفتمان انتقادی، کارکرد زبان در جامعه و سیاست را بررسی میکند و معتقد است که عواملی همچون بافت تاریخی، روابط قدرت و سلطه، نهادهای اجتماعی و فرهنگی و ایدئولوژیکی، متن یا صورت زبانی و معانی جدید را به وجود میآورند. و گفتمان را میسازند. و در این رویکرد، زبان آینه ی شفافی نیست که حقایق را بنمایاند؛ بلکه شیشهی ماتی است که حقایق را ...
بیشتر
گفتمان انتقادی، کارکرد زبان در جامعه و سیاست را بررسی میکند و معتقد است که عواملی همچون بافت تاریخی، روابط قدرت و سلطه، نهادهای اجتماعی و فرهنگی و ایدئولوژیکی، متن یا صورت زبانی و معانی جدید را به وجود میآورند. و گفتمان را میسازند. و در این رویکرد، زبان آینه ی شفافی نیست که حقایق را بنمایاند؛ بلکه شیشهی ماتی است که حقایق را تحریف میکند. بنابراین در این مقاله، سعی بر آن است تا با کنار زدن لایههای ظاهری متن لامیه العرب شنفری (شاعر معروف دوران جاهلیت عرب) آنچه در فراسوی واژگان، جملهها و متن پنهان مانده است، آشکار گردد و سری به کارآمدی و یا ناکارآمدی نهادهای اجتماعی حاکم آن روز زده شود و گفتمانهایی که از طریق این نهادها خود را طبیعی جلوه دادهاند و مردم آن را بدون هیچ مقاومتی پذیرفتهاند و در فراسوی پنجرهی لامیهی شنفری قرار گرفتهاند، بازخوانی و واکاوی شوند. همچنین ابیات لامیه از دریچهی شخصیت شنفری و دیدگاههای روانشناسی شخصیت، تحلیل شدهاند.
آذرتاش آذرنوش؛ نرجس موسوی اندرزی
دوره 6، شماره 17 ، دی 1389
چکیده
واژه کهن «آیه» وابسته به سرمایه اصیل عربی است و این واقعیت از استعمال گسترده واژه در شعر جاهلی آشکار میشود. با این حال وقتی این واژه به قرآن وارد شد در پیوند با واژههای قرآنی دیگر، مفهومی دینی به خود گرفت که برای مخاطبان قرآن در عصر نزول، یعنی مشرکان و اهل کتاب شبه جزیره، ناشناخته نبود و آنان مستقیما و یا به واسطه اهل کتاب، ...
بیشتر
واژه کهن «آیه» وابسته به سرمایه اصیل عربی است و این واقعیت از استعمال گسترده واژه در شعر جاهلی آشکار میشود. با این حال وقتی این واژه به قرآن وارد شد در پیوند با واژههای قرآنی دیگر، مفهومی دینی به خود گرفت که برای مخاطبان قرآن در عصر نزول، یعنی مشرکان و اهل کتاب شبه جزیره، ناشناخته نبود و آنان مستقیما و یا به واسطه اهل کتاب، با این مفهوم که قبلا در کتاب مقدس با همزاد عبری آیه- אות ('ot)- به کار رفته بود آشنا بودند. مفهوم دینی آیه در کتاب مقدس عبری عبارت است از فعلی الهی که محتوای وحی- اعم از تعلیمات و معرفتهای دینی و پیشگویی آینده- را تأیید و تأکید میکند. این مفهوم لااقل بخشی از تصور قرآنی آیه را تشکیل میدهد؛ از این رو در معناشناسی آیه در قرآن باید مورد توجه قرار بگیرد.
حسن فاتحی؛ نصرا... شاملی؛ عبدالغنی ایروانی زاده
دوره 5، شماره 11 ، اردیبهشت 1388، ، صفحه 35-62
چکیده
اهالی شبه جزیره عربستان با ادیان توحیدی پیش از اسلام همچون حنفیت، یهودیت، مسیحیت، صابئیّت و مجوسیّت (زرتشتی) هرچند به شکل ناقص و جزئی آشنایی داشته اند. از این رو طبیعی است که اندیشه دینی در شعر شعرای دوره جاهلیت بازتاب هایی لااقل در برخی جنبه ها داشته باشد. این مقاله بر آن است تا با تحقیق و تفحّص در شعر دوره جاهلیّت به بررسی و نمایاندن ...
بیشتر
اهالی شبه جزیره عربستان با ادیان توحیدی پیش از اسلام همچون حنفیت، یهودیت، مسیحیت، صابئیّت و مجوسیّت (زرتشتی) هرچند به شکل ناقص و جزئی آشنایی داشته اند. از این رو طبیعی است که اندیشه دینی در شعر شعرای دوره جاهلیت بازتاب هایی لااقل در برخی جنبه ها داشته باشد. این مقاله بر آن است تا با تحقیق و تفحّص در شعر دوره جاهلیّت به بررسی و نمایاندن نمونه هایی از اندیشه دینی در شعر این دوره بپردازد. اندیشه دینی در شعر جاهلی در قالب موضوعات متعدد و متعـددی رخ می نمـایـانـد از جمله : خداوند و صفات او نظیر علم، فدرت، عدل، جاودانگی و .... همچنین افکار و اعتقادات دینی دیگر پیرامون توکل، قضا و قدر، داستان ها دینی، شعائر دینی، ماه های حرام، اماکن مقدسه، آداب و رسوم حج همانند: احرام، تلبیه، طواف و قربانی کردن و غیره.