أقدس بهزادي بور؛ انسيه خزعلي
المجلد 17، العدد 60 ، ديسمبر 2021، ، الصفحة 1-24
المستخلص
يطمح هذا البحث إلى فحص رمزيّة المرأة في الکاریکاتیر والروایة المقاومة وصولاً إلى استجلاء مظاهر التداخل بين الفنّين مِن زوايا متشابهة ووجوه مختلفة. وينهض البحث منهجياً على وصف المضمون وتحليله، انطلاقاً مِن مبادئ المدرسة الأمريكيّة في الأدب المقارن التي تُضيء على أهميّة دراسة العلاقات بين الأدب والفنون، في محاولة فكّ الرموز الدلاليّة ...
أكثر
يطمح هذا البحث إلى فحص رمزيّة المرأة في الکاریکاتیر والروایة المقاومة وصولاً إلى استجلاء مظاهر التداخل بين الفنّين مِن زوايا متشابهة ووجوه مختلفة. وينهض البحث منهجياً على وصف المضمون وتحليله، انطلاقاً مِن مبادئ المدرسة الأمريكيّة في الأدب المقارن التي تُضيء على أهميّة دراسة العلاقات بين الأدب والفنون، في محاولة فكّ الرموز الدلاليّة للمرأة في الكاريكاتير والرواية، مُتّخذاً مِن عدد مِن رسوم ناجي العلي الكاريكاتيرية ورواية زيتون الشوارع أنموذجين له. فرسوم "ناجي العلي" مشفوعة بعلاقة الأدب والفن بنوعيه؛ فیها مشاهد مُرفَقة بالعبارات، وصورٌ قد غلبت عليها الأبعاد الدلالية المقروءة. ومن جانب آخر نجد رواية (زيتون الشوارع) لـ"إبراهيم نصر الله" مشبعة بالمشاهد الكاريكاتيرية الرمزيّة التي انتزعتها مِن الكاريكاتير. تسرّبت الصورة الرمزيّة لدى الاثنين إلى الشخصيّات بلْ الشخوص أيضاً ومنها شخصيّة المرأة التي وظفّها "العلي" لترمز إلى الوطن والمقاومة في هالة مِن القدسيّة والكماليّة، وحمّلها "نصر الله" الواقعيّة والرياليّة المرّة، لتمثّل الأرض المغتصبة والواقع المعاش للفلسطيني اللاجئ، والتي تشير إلى دلالات مشتركة مع كاريكاتيرات "العلي". يبدو أنّ ناجي العلي قد تسلّح بالشفافيّة والرمز السهل للمرأة واستطاع بنجاح إيصال المدلول ونقل الفكرة المطلوبة للمتلقّي نقلاً سريعاً مؤثّراً بتوظيف رموز أقلّ تعقيداً. بينما في زيتون الشوارع فالرمز غير صريح ذو أبعاد دلاليّة مختلفة، يُبرز نصر الله جوانبها شيئاً فشيئاً حتى نهاية الرواية، طامحاً إلى أنْ يترك أثراً طويل الأمد على المتلقّي. أيضاً لدى الاثنين تتماهى المرأة الرمزية مع المرأة الفلسطينيّة، وتمثّل نموذجاً اجتماعياً للفلسطينيّة المضطهدة.
علي احمدزاده
المجلد 16، العدد 57 ، مارس 2021، ، الصفحة 69-88
المستخلص
کهنالگوی «خویشتن» به عنوان طرح‌وارة بنیادین ذهن بدوی گونة بشر و ذخیرة هوش افزای موروثی، از ضمیر ناخودآگاه جمعی سرچشمه میگیرد. این تصویر ازلی با توجّه به روح زمانه، محتوای خودآگاهی و نمادهای رایج در یک جامعه و...، در ادبیات به صورت اشکال نمادین ظاهر میشود. از نظر ساختاری، درونههای این کهنالگو دارای ساختارهای ...
أكثر
کهنالگوی «خویشتن» به عنوان طرح‌وارة بنیادین ذهن بدوی گونة بشر و ذخیرة هوش افزای موروثی، از ضمیر ناخودآگاه جمعی سرچشمه میگیرد. این تصویر ازلی با توجّه به روح زمانه، محتوای خودآگاهی و نمادهای رایج در یک جامعه و...، در ادبیات به صورت اشکال نمادین ظاهر میشود. از نظر ساختاری، درونههای این کهنالگو دارای ساختارهای متضاد ذهنی و اوصاف روانی همچون کلیت، تعادل و معنویت است. این محتوا در اشکال نمادین در متون عرفانی نیز کارکرد روان‌شناختی ویژهای دارد. در خمریة ابنفارض، «می» فرانمود نمادین انگارۀ «خویشتن» به شمار میرود. جستار کنونی با روش توصیفی ـ تحلیلی و تکیه بر آموزههای مکتب روانتحلیلگری، تلاش میکند تا از عنصر ادبی می در خمریة ابن فارض، فهم روانشناسانه ارائه کند. این نماد عینی، مورد فرافکنی ناخودآگاه ابنفارض قرار گرفته و دارای کارکرد پویای شخصیتی ـ روانی و نشانگر خودکاویهای روانشناسانه شاعر در راستای «واقعیتپذیری خویشتن» و ادغام آن در خودآگاهی است. ابن فارض به وسیلۀ این نماد که جهتنمای چالشها و بالندگیهای روانی اوست، تلاش میکند تا به تمامیت، یکپارچگی اضداد پیکرههای روانی، اشباعرانههای معنوی و... دست یابد.
ادبي
محمدنبي احمدي؛ روژين نادري
المجلد 13، العدد 42 ، أغسطس 1438، ، الصفحة 195-216
المستخلص
مطالعة ارتباط ادبيات با علم روان‌شناسي، پژوهشگران تطبيقي را در تحليل تازة متون کمک مي‌کند و زواياي تازه‌اي را به مخاطب نشان مي‌دهد. «ژيلبر دوران»، روان‌کاو فرانسوي در تحليل شخصيت‌ها و روايت‌هاي ادبي براساس علم روان‌کاوي، ما را به نتايج جالب‌توجهي مي‌رساند. در ديدگاه «دوران» گذر زمان و ناتواني در کنترل آن موجب ايجاد ...
أكثر
مطالعة ارتباط ادبيات با علم روان‌شناسي، پژوهشگران تطبيقي را در تحليل تازة متون کمک مي‌کند و زواياي تازه‌اي را به مخاطب نشان مي‌دهد. «ژيلبر دوران»، روان‌کاو فرانسوي در تحليل شخصيت‌ها و روايت‌هاي ادبي براساس علم روان‌کاوي، ما را به نتايج جالب‌توجهي مي‌رساند. در ديدگاه «دوران» گذر زمان و ناتواني در کنترل آن موجب ايجاد حس ترس و اضطراب در انسان مي‌شود. مقالة حاضر با رويکردي توصيفي ـ تحليلي ميکوشد با استفاده از نظريات «ژيلبر دوران» به مطالعة مفهوم زمان نزد شاعران معاصر عرب، «يحيي سماوي»، «عثمان لوصيف» و «سميح قاسم» بپردازد و به اين پرسش پاسخ دهد که شاعران عربزبان در برابر هراس ناشي از جنگ، ترس ازدستدادن زمان و سپريشدن زندگي در ورطة جنگ، چگونه واکنش نشان دادهاند و درنهايت به اين مهم رسيده که در تخيل شاعران موردپژوهش، ترس از زمان و مرگ به شکل کهنالگوي حيوان و تصاوير مربوط به سياهي و تاريکي نمايان و به عنوان عنصري ويرانگر ظاهر شدهاست.
حامد صدقي؛ مرتضي زارع برمي
المجلد 10، العدد 30 ، سبتمبر 1435، ، الصفحة 61-87
المستخلص
شعر حسن السنيد از مناسبت انقلاب در جامعه، حزب و خيابان، زاده شده است. اين امر، پيوند مستقيم بين شعر شاعر و دوره‌ي بيداري ملي عراق را نشان مي‌دهد؛ برهه‌اي که فريادهاي آزادي‌خواهان به‌تدريج راهش را يافت تا فريادهاي ضد ذات و ستيزه‌جو با خودکامگي صدام گرديد. در اين ميان، شاعر با توجه به شرايط پيرامونش با استفاده از نمادپردازي، امکان ...
أكثر
شعر حسن السنيد از مناسبت انقلاب در جامعه، حزب و خيابان، زاده شده است. اين امر، پيوند مستقيم بين شعر شاعر و دوره‌ي بيداري ملي عراق را نشان مي‌دهد؛ برهه‌اي که فريادهاي آزادي‌خواهان به‌تدريج راهش را يافت تا فريادهاي ضد ذات و ستيزه‌جو با خودکامگي صدام گرديد. در اين ميان، شاعر با توجه به شرايط پيرامونش با استفاده از نمادپردازي، امکان افشاگري عليه بعثيان و همچنين نشر انديشههاي انقلابي در زمان بحراني را فراهم کرد.
پژوهش حاضر بر آن است تا ميزان بهکارگيري عناصر نمادين را در شعر اعتراضي حسن السنيد با عنوانهاي 1. نمادهاي برگرفته از طبيعت؛ 2. نمادهاي حيواني؛ 3. نمادهاي زماني؛ 4. نمادهاي مکاني خرد و کلان (ساخت انسان)؛ 5. نمادهاي ابزاري (ساخت دست)؛ 6. نمادهاي جسماني و روحاني مرتبط با انسان؛ 7. شخصيتهاي نمادين نيک؛ و 8. شخصيت‌ها، اقوام، مشاغل و نسبتهاي نمادين بد، بررسي کند و دلالتها و دگرگونيهاي معنايي اين مضامين را در قالب جدولهايي بهصورت مستند، ارائه دهد. يافتههاي پژوهش نشان مي‌دهد که نمادهاي شاعر، بيشتر متوجه استبداد و پيامدهاي آن و دعوت به قيام سراسري است.
نرگس انصاري
المجلد 9، العدد 28 ، فبراير 1435، ، الصفحة 39-60
المستخلص
چکيده:
کاربرد نماد در شعر معاصر، يکي از مشخصه‌هاي برجسته‌ي شاعراني است که با چندلايه کردن زبان خود، بر زيبايي اثر افزوده و خواننده را در دريافت معني و مقصود با لذت کشف بيشتري مواجه مي‌سازند. در اين ميان، شاخه‌ي ادبيات متعهد عربي نيز از اين مشخصه و ظرفيت هنري بهره برده و شاعران متعهد با خلق تصويرهايي زيبا و بديع، زبان رمز و نماد ...
أكثر
چکيده:
کاربرد نماد در شعر معاصر، يکي از مشخصه‌هاي برجسته‌ي شاعراني است که با چندلايه کردن زبان خود، بر زيبايي اثر افزوده و خواننده را در دريافت معني و مقصود با لذت کشف بيشتري مواجه مي‌سازند. در اين ميان، شاخه‌ي ادبيات متعهد عربي نيز از اين مشخصه و ظرفيت هنري بهره برده و شاعران متعهد با خلق تصويرهايي زيبا و بديع، زبان رمز و نماد را براي آثار ديني خود برگزيدهاند که اين نوع ادبي با توجه به موضوع و محتواي خود، گاه نوع خاصي از نمادپردازي را ميطلبد.
يکي از برجسته‌ترين و شايد پرکاربردترين شاعران رمزپرداز در حوزهي ادبيات متعهد، شاعر معاصر عراقي، جواد جميل است. وي در مجموعهي ارزشمند خود «الحسين لغة ثانية» که به شعر حسيني ميپردازد، زباني آميخته با انواع رمز را بهکار ميگيرد که زبان وي را بهخوبي از ديگر شاعران متعهد متمايز ميسازد. زباني که باوجود بيتوجهي ناقدان بدان، نيازمند بررسي است؛ از اينرو در مقالهي حاضر، تلاش بر اين است تا با روش توصيفي- تحليلي، انواع نمادهاي بهکار رفته در اين مجموعه بررسي شود. البته با توجه به گستردگي و درهمتنيدگي نمادهاي بهکار رفته در شعر وي، تنها مواردي بررسي مي‌شود که به نوعي مرتبط با مفهوم مقاومت و پايداري است.
يحيي معروف؛ فاروق نعمتي
المجلد 9، العدد 28 ، فبراير 1435، ، الصفحة 61-86
المستخلص
چکيده:
آرمانشهر در انديشه‌ي شاعران و اديبان، مدينه‌ي فاضله و ناکجاآبادي است که در آن، همه‌ي انسان‌ها در آزادي و سعادت زندگي مي‌کنند و از ظلم و جور و بي‌عدالتي خبري نيست. از اين انديشه در شعر معاصر عربي و فارسي با نمادهاي مختلفي ياد مي‌شود و بيشتر، نتيجه‌ي نوعي غم غربت در نهان شاعر است که او را به تخيل جامعه‌اي آرماني سوق مي‌دهد. ...
أكثر
چکيده:
آرمانشهر در انديشه‌ي شاعران و اديبان، مدينه‌ي فاضله و ناکجاآبادي است که در آن، همه‌ي انسان‌ها در آزادي و سعادت زندگي مي‌کنند و از ظلم و جور و بي‌عدالتي خبري نيست. از اين انديشه در شعر معاصر عربي و فارسي با نمادهاي مختلفي ياد مي‌شود و بيشتر، نتيجه‌ي نوعي غم غربت در نهان شاعر است که او را به تخيل جامعه‌اي آرماني سوق مي‌دهد. "ارم ذاتالعماد"، بهعنوان برترين نماد آرمانشهري در شعر معاصر عرب مطرح است و در مقابل آن، دوران ايران باستان، مدينه‌ي فاضلهي برخي شاعران معاصر فارسي است. همچنين عصر ظهور مهدي موعود، زادگاه و وطن اصلي، از سمبل‌هاي مشترک شاعران دو زبان، در ترسيم آرمانشهر خويش است. علاوه بر اين، برخي نمادهاي تخيلي نيز که زاييدهي انديشههاي رمانتيک شاعران معاصر است، در ترسيم اين ناکجاآباد بهکار رفته است. در اين مقاله با تحليل سمبل‌هاي آرمانشهر در شعر معاصر فارسي و عربي، به شيوهي تحليلي و کتابخانهاي، به پرسشهاي زير پاسخ خواهيم داد:
1. سمبل‌هاي متفاوت آرمانشهر در شعر معاصر عربي و فارسي، در چه سمبلهايي تجلّي مييابد؟
2. شاعران معاصر دو زبان، در ترسيم مدينه‌ي فاضله، از چه نمادهاي مشترک و تخيّلياي بهره ميگيرند؟
حسين ميرزايي‌نيا؛ رضا محمّدي؛ عباس گنجعلي
المجلد 9، العدد 26 ، يوليو 1434، ، الصفحة 101-123
المستخلص
چکيده:
تي.اس اليوت از پسِ ديدگاه‌هاي نقّادانه و شعر خود، تأثيري شگرف بر شعر جهان و به‌دنبال آن، شعر عربي معاصر گذاشته است. برجسته‌ترين ديدگاه شعري اليوت، که در تطبيق آن بر روي سروده‌هاي خود کوشيده است، نظريّه‌ي به‌هم پيوستگي عيني است. اين نظريّه، دو جنبه دارد: جنبه‌ي نخست آن مربوط به شخصيّت‌زدايي از شاعر است که اين نظريّه را ...
أكثر
چکيده:
تي.اس اليوت از پسِ ديدگاه‌هاي نقّادانه و شعر خود، تأثيري شگرف بر شعر جهان و به‌دنبال آن، شعر عربي معاصر گذاشته است. برجسته‌ترين ديدگاه شعري اليوت، که در تطبيق آن بر روي سروده‌هاي خود کوشيده است، نظريّه‌ي به‌هم پيوستگي عيني است. اين نظريّه، دو جنبه دارد: جنبه‌ي نخست آن مربوط به شخصيّت‌زدايي از شاعر است که اين نظريّه را در مقابل مکتب رومانتيسم قرار مي‌دهد. جنبه‌ي ديگر، بهرهگيري از نماد، براي بيان واقعيّتهاي خارجي است. اين نظريّه در قصيدهي سرزمين ويران اليوت، عينيّت يافته است؛ قصيدهاي که نه تنها در سطح جهانِ عربي، در سراسر دنيا بهيک الگو، براي شعر معاصر تبديل شده است. ادونيس بهگونهاي غيرمستقيم از اين نظريّه، تأثير پذيرفته است که در ديدگاه‌هاي نقدي وي و همچنين در قصايدش به روشني، ديده مي‌شود. اين جُستار، با روش تحليل محتوا، ضمن تعريف نظريّه‌ي اليوت، بهمعرّفي قصيدهي سرزمين ويران، پرداخته است؛ سپس تأثيرات اين نظريّه را بر روي ديدگاه‌هاي نقدي ادونيس، پيگرفته و در پايان، نمودِ نظريّات ادونيس را در قصيدهي الرّأس و النّهر وي، بررسي کرده است.
جهانگير اميري؛ سعيد اکبري
المجلد 4، العدد 9 ، يونيو 1429، ، الصفحة 83-104
المستخلص
مظفر النواب شاعر عراقي ثوري ينحدر نسبه إلي أسرة النواب العريقة التي تحظي باحترام وتبجيل بالغين دخل شاعر في مقتبل عمره في حقل السياسه فقام بمعارضة الأ نظمة العراقية المستبدّة وقضي قسطاً کبيراً من حياته إما مسجوناًَ وإما منفيّا.جعل شعره في خدمة الکفاح والمقاومة.فلذا يحتل شعر المقاومه حيزاً کبيراً من ديوانه الضخم. و يدافع مظفر النواب ...
أكثر
مظفر النواب شاعر عراقي ثوري ينحدر نسبه إلي أسرة النواب العريقة التي تحظي باحترام وتبجيل بالغين دخل شاعر في مقتبل عمره في حقل السياسه فقام بمعارضة الأ نظمة العراقية المستبدّة وقضي قسطاً کبيراً من حياته إما مسجوناًَ وإما منفيّا.جعل شعره في خدمة الکفاح والمقاومة.فلذا يحتل شعر المقاومه حيزاً کبيراً من ديوانه الضخم. و يدافع مظفر النواب في اُشعار ه عن الشعب الفلسطيني المضطهد ويدعو کافة المسلمين إلي تحرير فلسطين المحتلة من نير الصهاينه الغاصبين. تحمل أشعار مظفرالنواب حماسة متوقدة وثورة عنيفة ضدالصهاينة و حکامهم فأشبه ما يکون ببرکان ٍ غاضب متفجّر تتَطاير شرارها وتحرق الظالمين والخونةّ فتجلهم رماداً. هکذا وقفَ مظفر النواب شعره لمعارضة الاستبداد والدفاع عن الانتفاضة الفلسطينية.وقمع الظالمين وکبت المعتدين.
وأما مانرمي إليه في هذا البحث فهو اَن نرسم جوانب من حياة الشاعر المجهوله و نقدم شرحاً وتحليلاً لبعض ما أنشده في هذا المجال مع إلا ذعان بأن هذا غيض من فيض وقليلٌ من کثير ونرجوأن نکون قد استطعنا أن نعرّف ببعض ملامح شخصية الشاعر الذي ليس معروفاً في إيران کماهو حقه. راجين أن ينال رضا القارئين واعجابهم.
عزّت ملاّ ابراهيمي
المجلد 3، العدد 8 ، ديسمبر 1428، ، الصفحة 101-116
المستخلص
تعتبر حرب يونيو/ حزيران 1967 نقطة تحول في تاريخ الشعب الفلسطيني. و قد خيمت ظلال هذه الحادثة علي جميع مرافق حياة الفلسطينيين. و کان الشعر الفلسطيني المعاصر أحد أهم المرافق حيث فتحت منذ تلک البرهة آفاقاً و نظرة جديدة أمام الشعر الفلسطيني المعاصر. و برزت فيه بوضوح مفاهيم جديدة مثل دعم المقاومة المسلحة و الشوق المتزايد للعودة الي الوطن ...
أكثر
تعتبر حرب يونيو/ حزيران 1967 نقطة تحول في تاريخ الشعب الفلسطيني. و قد خيمت ظلال هذه الحادثة علي جميع مرافق حياة الفلسطينيين. و کان الشعر الفلسطيني المعاصر أحد أهم المرافق حيث فتحت منذ تلک البرهة آفاقاً و نظرة جديدة أمام الشعر الفلسطيني المعاصر. و برزت فيه بوضوح مفاهيم جديدة مثل دعم المقاومة المسلحة و الشوق المتزايد للعودة الي الوطن و الاستشهاد و التفاني. علاوة علي ذلک کان من أهم معطيات حرب حزيران تأثر الشعر الفلسطيني المعاصر بالتيارات الشعرية في العالم العربي، سواء من حيث الترکيب و المضمون أو الصورة الفنية و السرد الأسطوري و الرمزية و الميل إلي نظم الشعر الحر و ترک الأسلوب التقليدي الکلاسيکي.
