اميد جهان بخت ليلي؛ somayye parmas
دوره 17، شماره 60 ، آذر 1400، ، صفحه 77-100
چکیده
قام الأدباء بنقل الأفكار والمشاعر بشكل أكثر واقعية وخلقوا جواً للخطاب والتوصيف في أعمالهم، وذلك من خلال إدراكهم لإمكانيات التواصل غير اللفظي. في هذا النوع من التواصل، يتمّ نقلُ المفاهيم والرسائل من خلال تعابير الوجه وحركات الجسم والإيماءات والأصوات الصوتية وحتى القطع الأثرية وطريقة لبس الناس. في هذا المقال ندرس مستخدمین الأسلوب ...
بیشتر
قام الأدباء بنقل الأفكار والمشاعر بشكل أكثر واقعية وخلقوا جواً للخطاب والتوصيف في أعمالهم، وذلك من خلال إدراكهم لإمكانيات التواصل غير اللفظي. في هذا النوع من التواصل، يتمّ نقلُ المفاهيم والرسائل من خلال تعابير الوجه وحركات الجسم والإيماءات والأصوات الصوتية وحتى القطع الأثرية وطريقة لبس الناس. في هذا المقال ندرس مستخدمین الأسلوب المتعدد التخصصات وبالاعتماد علی المنهج الوصفي التحليلي، انعكاسَ التواصلات غير اللفظية ووظائفها الرئيسية، بما فيها الوظائف التوكيدية والاستبدالية والتكميلية والسلبية في رواية "زقاق المدق" لنجيب محفوظ (1911- 2006) الکاتب المصري ونوضح كيف نجح المؤلف في تسییر عملية التواصل بين الشخصيات ونقل المفاهيم من خلال آلية التواصلات غير اللفظية. تظهر نتائج البحث أن محفوظ يستخدم قابلیّات الاتصال غيراللفظي للتعبير بشكل أفضل عن غرض الشخصيات الروائية وصدق أفعالهم. في هذه القصة، فإن الضحك والنظر والعبوس كتعبيرات الوجه وحركات اليد والنبرة والصمت كأمثلة من المؤهّلات الصوتیة لها دور فعال في تشكيل عملية الاتصال ونقل الرسائل، وغالبًا ما تكون وظيفتها المهيمنة هي الاستبدال والتركيز. کما تمّ الکشف عن أن المؤلف يستخدم الصمت الهادف للتعبیر عن مفاهيم مثل الرضا، والحيرة، والتفكير، والمتعة، وإخفاء الأسرار، وما إلى ذلك.
نسرین کاظم زاده؛ کبري روشنفکر
دوره 17، شماره 59 ، شهریور 1400، ، صفحه 129-154
چکیده
الانتماء للحیّ يكون مؤشرة نفسانیة وهو یبیّن إحساس الفرد الإیجابي بالنسبة إلی حیّهم السکني الذي ینتج عن العلاقات العاطفیة والمعرفیة والسلوکیة مع المکان ویؤدي إلی التزام السکان للحیّ ورغبتهم لحفظ العلاقة مع الحیّ مع مضي الزمن وفي مراحل الحیاة المختلفة. یکون الحیّ من الأمکنة المتمیزة والرئیسیة في الروایة العربیة وله دور بارز في روایات ...
بیشتر
الانتماء للحیّ يكون مؤشرة نفسانیة وهو یبیّن إحساس الفرد الإیجابي بالنسبة إلی حیّهم السکني الذي ینتج عن العلاقات العاطفیة والمعرفیة والسلوکیة مع المکان ویؤدي إلی التزام السکان للحیّ ورغبتهم لحفظ العلاقة مع الحیّ مع مضي الزمن وفي مراحل الحیاة المختلفة. یکون الحیّ من الأمکنة المتمیزة والرئیسیة في الروایة العربیة وله دور بارز في روایات نجیب محفوظ منها روایة "خان الخلیلي". لأنّ الحیّ في هذه الروایة یعدّ کعنصر هام تتحرك فیه الشخصیات وفي بعض الأحیان یؤدي إلی تطوّر الأحداث في صیاغة الروایة. یهدف هذا البحث ضمن المنهج الوصفي– التحلیلي وبالاعتماد علی علم النفس البیئي الذي ینظر نظرة خاصة إلی العلاقة المتبادلة بین الإنسان والمکان، دراسة المؤشرات المؤثرة في إیجاد الانتماء أو عدم الانتماء للحی في هذه الروایة. تحکي النتائج عن أنّ الانتماء للحیّ في روایة "خان الخلیلي" تمّ تشکیله في ضوء المؤشرات الروحیة– النفسیة، الأخلاقیة– الإیدئولوجیة والسیرة الذاتیة. جدیر بالذکر أنّ المؤشر الروحي- النفسي له دور بارز في الانتماء أو عدم انتماء الشخصیات للحیّ في روایة "خان الخلیلی".
ادبی
مسلم خزلی؛ محمود دهنوی؛ علی سلیمی
دوره 13، شماره 42 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 131-152
چکیده
تعتبر روایة «زقاق المدّق» للکاتب المصری نجیب محفوظ صورة حیّة للمجتمع المصری وأزماتها الصعبة خلال الحرب العالمیة الثانیة التی استولی المستعمرون علی هذا البلد. یوضح الکاتب فی هذه الروایة الآثار السیئة الناتجة عن سیطرة الاستعمار علی الشعب المصری عبر رؤیته الناقدة. تعالج هذه الدراسة تحلیل هذه الروایة فی ضوء مبادیء منهج تحلیل ...
بیشتر
تعتبر روایة «زقاق المدّق» للکاتب المصری نجیب محفوظ صورة حیّة للمجتمع المصری وأزماتها الصعبة خلال الحرب العالمیة الثانیة التی استولی المستعمرون علی هذا البلد. یوضح الکاتب فی هذه الروایة الآثار السیئة الناتجة عن سیطرة الاستعمار علی الشعب المصری عبر رؤیته الناقدة. تعالج هذه الدراسة تحلیل هذه الروایة فی ضوء مبادیء منهج تحلیل الخطاب لنورمن فیرکلاف لتبیین الخطاب النقدی الذی استخدمه الکاتب فی سبیل استخراج المعانی، والأغراض الثانویة، والخفیة فیها. تفید بعض النتائج للدراسة بأنّ خطاب الروایة الرئیسی هو خطاب نقدی مخالف للاستعمار، یحاول الکاتب إلقائه علی المتلقی مستخدماً بعض الفنون الروائیة فی تعریف الشخصیات الروائیة والحوار بینهم وصعوبة مصیرتهم فی الحیاة. یتحدّی الکاتب بهذا الأسلوب النقدی تأثیر ممارسات السلطة علی الشرائح الاجتماعیة المختلفة منتقداً الخطاب السائد فی المجتمع بشکل عام.
ادبی
omid izanlo
دوره 12، شماره 41 ، اسفند 1395، ، صفحه 177-196
چکیده
اهتم الکثیر من النقاد بروایات نجیب محفوظ وقصصه کأحد من روّاد الروایة فی العالم العربی. لکنه قلّما نری دراسة روایاته دراسة اجتماعیة تعالج الأسباب التی شجّعت نجیب محفوظ باستخدام المواضیع الاجتماعیة فی آثاره القصصیة. تعدّ الدراسة الاجتماعیة منهجا نقدیا یجمع بین الأدب وعلم الإجتماع، والذی کان «لوکاتش» و«غولدمان» من روّاده. ...
بیشتر
اهتم الکثیر من النقاد بروایات نجیب محفوظ وقصصه کأحد من روّاد الروایة فی العالم العربی. لکنه قلّما نری دراسة روایاته دراسة اجتماعیة تعالج الأسباب التی شجّعت نجیب محفوظ باستخدام المواضیع الاجتماعیة فی آثاره القصصیة. تعدّ الدراسة الاجتماعیة منهجا نقدیا یجمع بین الأدب وعلم الإجتماع، والذی کان «لوکاتش» و«غولدمان» من روّاده. فی البدایة تطرق لوکاتش إلی قضیة «البطل الإشکالی» کفرع من فروع النقد الاجتماعی ثم درسها غولدمان، وأوسع معناها، وخصص لها معاییر. یحاول هذه المقال باستعانة المنهج الوصفی-التحلیلی أن یحدد معاییر البطل الإشکالی أولاً، ویقارنها مع خصائص البطل الإشکالی ثانیاً. یعتبر سعید مهران بطل الروایة، بطلا إشکالیا فی رأی لوکاتش وغولدمان لأنه أصبح ضحیة الظروف الإجتماعیة المحیطة به. یسعی هذا البطل أن یحلّ مشاکل المجتمع من جهة، ویبعث القیم التی نزحته من جهة أخری، ولکن لیس أمامه إلا الهزیمة والاستسلام.
ادبی
دوره 12، شماره 38 ، خرداد 1395، ، صفحه 21-42
چکیده
نخستین تلاشهای روایتشناسان برای تدوین قانونی ثابت برای بررسی قصهها از زمان ارسطو آغاز شد و سرانجام در قرن بیستم، با ظهور فرمالیستها گسترش یافت و شکل قانونمند و سازمانیافتهای پیدا کرد. ولادیمیر پراپ، از نخستین کسانی است که پس از تلاشهای فراوان برای بررسی قصهها و الگوی حاکم بر آنها توانست عناصر ثابت در ساختار قصهها را ...
بیشتر
نخستین تلاشهای روایتشناسان برای تدوین قانونی ثابت برای بررسی قصهها از زمان ارسطو آغاز شد و سرانجام در قرن بیستم، با ظهور فرمالیستها گسترش یافت و شکل قانونمند و سازمانیافتهای پیدا کرد. ولادیمیر پراپ، از نخستین کسانی است که پس از تلاشهای فراوان برای بررسی قصهها و الگوی حاکم بر آنها توانست عناصر ثابت در ساختار قصهها را شناسایی و ارائه کند. بر اساس نظر پراپ، قصههای پریان از نظر قهرمانان و عملکردشان بهرغم تنوع ظاهری، یگانگی و انسجام ساختاری دارند و همه کارکرد آنها به 31 کارکرد محدود میشود. یافتههای او، سرمشق بسیاری از منتقدان و پژوهشگران ادبی در تحلیل داستان قرار گرفت و بسیاری از محققان عرب نیز از شیوة پراپ در آثار و پژوهشهای خود بهره بردند. یکی از نویسندگانی که از روش پراپ تأثیر پذیرفت، نجیب محفوظ است. او در آثارش از عناصر فرهنگ عربی در کنار اَشکال فرهنگ غربی بهره بردهاست. ازآنجاییکه میان ساختار رمان عبث الاقدار و قصههای پریان وجوه مشترکی وجود دارد، این پژوهش میکوشد تا این روایت را با هدف ارزیابی کارایی و قابلیت الگوی پراپ در تحلیل ریختشناسانة این روایت، تحلیل و بررسی کند. نتایج بهدستآمده نشان میدهد این رمان با دستاورد پراپ همخوانی دارد؛ اما در عبث الاقدار برخلاف تکثر و تنوع ظاهری، تعداد عملکردها محدود و توالی آنها بسیار به هم شبیه است و درمجموع میتوان گفت روایت عبث الاقدار و افسانههای پریان، ساختار واحدی دارند.
ادبی
زهرا افضلی
دوره 11، شماره 37 ، اسفند 1394، ، صفحه 1-20
چکیده
روایتشناسی علمی است که به بررسی گفتمان روایی میپردازد. این علم در قرن بیستم شکل گرفت و نظریات گوناگونی دربارة آن ارائه شد. نظریة دو سبکشناس انگلیسی «لیچ» و «شورت» جزء این نظریات است که آنها آن را در کتاب «سبک در داستان» بیان کردهاند. کتاب یادشده مشتمل بر مباحث مختلفی ازجمله شیوههای روایت در بازنمایی افکار است. ...
بیشتر
روایتشناسی علمی است که به بررسی گفتمان روایی میپردازد. این علم در قرن بیستم شکل گرفت و نظریات گوناگونی دربارة آن ارائه شد. نظریة دو سبکشناس انگلیسی «لیچ» و «شورت» جزء این نظریات است که آنها آن را در کتاب «سبک در داستان» بیان کردهاند. کتاب یادشده مشتمل بر مباحث مختلفی ازجمله شیوههای روایت در بازنمایی افکار است. این شیوهها از دیدگاه آنها به پنج دستة مستقیم، غیرمستقیم، آزاد مستقیم، آزاد غیرمستقیم و گزارش روایتی تقسیم میشود. نویسندگان معاصر نیز شیوههای یادشده را برای بازنمایی افکار در رمانهای خود به کار بردهاند؛ «نجیب محفوظ»، نویسندة معاصر مصری نیز در رمان «الطریق» از این شیوهها استفاده کردهاست. در این مقاله شیوههای یادشده با هدف پیبردن به چگونگی بهکارگیری آنها و آگاهی از افکار بازنماییشده در رمان الطریق بر اساس نظریة لیچ و شورت بررسی شدهاست. نتایج بررسی بیانگر آن است که نویسنده از طریق شخصیت اصلی، خواننده را با انبوهی از افکار برمیانگیزد و همة شیوهها را، بهجز شیوة آزاد مستقیم، برای بازنمایی افکار به کار میبرد. وی به برخی از شیوهها مانند شیوة آزاد غیرمستقیم توجه بیشتری میکند و گاهی فرصت را غنیمت میشمرد و از دیگر شیوهها نیز بهره جسته، و افکاری مانند بدبینی، تنفر، عشق، تردید، انتقام، نجات، و ناکامی را بهوسیلة شیوههای یادشده بازنمایی میکند.
ادبی
دوره 11، شماره 34 ، خرداد 1394، ، صفحه 105-128
چکیده
الدراسة المذکورة حاولت جاهدة أن تبحث و تنقد من الناحیة الشکلیة والمضمونیة وعلی اساس المذهب الإمریکی قصتین صغیرتین؛ «بیابانی» لمحمود دولتآبادی و«الخوف» لنجیب محفوظ مستفیدة من منهج التوصیف والتحلیل وقد توصل إلی النتائج التالیة: فی قصة بیابانی،کثرة الشخصیات، والقصص المتنوعة فیها أدت إلی أن هذه القصة لیست ذات حبکة مناسبة؛ ...
بیشتر
الدراسة المذکورة حاولت جاهدة أن تبحث و تنقد من الناحیة الشکلیة والمضمونیة وعلی اساس المذهب الإمریکی قصتین صغیرتین؛ «بیابانی» لمحمود دولتآبادی و«الخوف» لنجیب محفوظ مستفیدة من منهج التوصیف والتحلیل وقد توصل إلی النتائج التالیة: فی قصة بیابانی،کثرة الشخصیات، والقصص المتنوعة فیها أدت إلی أن هذه القصة لیست ذات حبکة مناسبة؛ لکن قصة الخوف التی تتابع منهج پراپ، لها حبکة مناسبة؛ بمعنی أن الحوادث تأتی متتالیة بشکل مترابطة ومتصلة بعضها ببعض.
خلافاً لقصة بیابانی،کثرة الشخصیات فی قصة الخوف لم یسفر عن ضعف القصة و لم یقلل من شأنها و کل هؤلاء الشخصیات له تأثیرات فی القصة مع أزماتهم وحلولها.کان دولتآبادی قد اعتمد علی طریقة غیر المباشرة مهتمّاً بابراز الملامح الخارجیة للشخصیة وبعض الأحیان هذا الوصف قد أصبح أکثر فنیاً حیث أن الراوی لایکون موصوفاً خصائص الأشخاص ووصف الشخصیات یرسم من قبل شخصیات أخری. فی هاتین القصتین الصغیرتین کان قد بدی واضحاً سیطرة بیابانی العالیة بالنسبة إلی محفوظ فی کتابة السیناریوهات. من خصائصهما النثریة؛ الإستفادة الأکثر من الجمل القصیرة، المثل والکلمات العامیة ولکن نثر محفوظ لیس فیه کلمات بذیئة ردیئة. تنتهی قصة بیابانی بنهایة منفتحة وأما قصة الخوف لها نهایة محسومة ذو طابع تراجیدی.
جواد اصغری؛ زینب قاسمی¬اصل
دوره 8، شماره 25 ، بهمن 1391، ، صفحه 177-208
چکیده
چکیده
هزارویک شب بهعنوان مشهورترین ...
بیشتر
چکیده
هزارویک شب بهعنوان مشهورترین مجموعهی افسانههای پریان، با ویژگی خاص چندفرهنگی بودن، همواره مورد توجه نویسندگان بزرگ شرق و غرب قرار داشته است. در این میان، نجیب محفوظ، برندهی جایزهی نوبل ادبیات در سال 1988 میلادی، یکی از برترین آثار خویش را برپایهی هزارویک شب و در امتداد آن نگاشته است که در این پژوهش بررسی تطبیقی میان این دو اثر، تبیین شباهتها و افتراقات آنها از جنبهی ساختار و عناصر داستانی، نیز از جنبهی محتوایی و مضامین حکایتهای دو کتاب، انجام گرفته است. بررسی ساختار کلی هر دو کتاب و تطبیق حکایتها و شخصیتهایی که محفوظ از هزارویک شب وام گرفته است، نشان میدهد او در این اثر توانسته است ضمن حفظ چارچوب اصلی حکایتها، شخصیتها، قهرمانان و عناصر داستانی کتاب اصلی، آنها را در زمانهای دیگر روایت کند. اقتباساتی که محفوظ از هزارویک شب انجام داده است، رنگی از تکرارهای ملالآور ندارد و هرجا که اشکالات تکنیکی و فنی در متن کتاب اصلی وجود داشته، در اثری که محفوظ به رشتهی تحریر درآورده، مرتفع شده است.
فرامرز میرزایی؛ مظفر اکبری مفاخر
دوره 5، شماره 11 ، اردیبهشت 1388، ، صفحه 115-136
چکیده
نجیب محفوظ (1911-2006) داستان نویس مصری برندة جایزة نوبل 1988م است. وی توانست بیش از پنجاه داستان بنویسد که مشهورترین آنها، سهگانه (بینالقصرین- قصرالشوق- السّکریّه) نام دارد.
این سهگانه اساسی ترین مشکلات جامعه مصری را مانند: برخورد فرهنگی شرق و غرب، دین تقلیدی و سنتی، پدر سالاری، انسداد سیاسی و مصادره آزادیها و نبود ایمان راستین، ...
بیشتر
نجیب محفوظ (1911-2006) داستان نویس مصری برندة جایزة نوبل 1988م است. وی توانست بیش از پنجاه داستان بنویسد که مشهورترین آنها، سهگانه (بینالقصرین- قصرالشوق- السّکریّه) نام دارد.
این سهگانه اساسی ترین مشکلات جامعه مصری را مانند: برخورد فرهنگی شرق و غرب، دین تقلیدی و سنتی، پدر سالاری، انسداد سیاسی و مصادره آزادیها و نبود ایمان راستین، را در چهارچوب واقعگرایی بررسی کرده، راهکارهایی هم برای مبارزه با آن ارائه داده است. تضاد و دوگانگی فرهنگی شرق و غرب اساسیترین مشکلی است که نسل فرهیخته با آن روبرو میشود و موجب شک و تردید آنان نسبت به ارزشهای اجتماعی، دینی و اخلاقی میگردد و آنان، ناتوان از حل مشکل، سرگردان و گریزان از دین میشوند.
حسین ابویسانی
دوره 3، شماره 8 ، آذر 1386، ، صفحه 27-40
چکیده
داستان کوتاه جایگاه ویژهای در ادبیات عربی دارد. این نوع ادبی توجه نویسندگان بزرگی را به خود جلب نموده و به یکی از محبوبترین انواع ادبی نزد خوانندگان بدل شده است.
نجیب محفوظ از نویسندگان معاصری است که در این زمینه شهرت یافته و تعداد قابلتوجهی داستان کوتاه نیز به رشتة تحریر درآورده است، اما از این تعداد فقط مجموعهای با نام ...
بیشتر
داستان کوتاه جایگاه ویژهای در ادبیات عربی دارد. این نوع ادبی توجه نویسندگان بزرگی را به خود جلب نموده و به یکی از محبوبترین انواع ادبی نزد خوانندگان بدل شده است.
نجیب محفوظ از نویسندگان معاصری است که در این زمینه شهرت یافته و تعداد قابلتوجهی داستان کوتاه نیز به رشتة تحریر درآورده است، اما از این تعداد فقط مجموعهای با نام «همسالجنون» به چاپ رسیده و در اختیار خوانندگان قرار دارد.
«فلفل» نام داستان کوتاهی است که در این مجموعه خودنمایی میکند. این داستان، زندگی پسربچهای را به تصویر میکشد که در مقابل مبلغی ناچیز حاضر شده است در یک قهوهخانه مشغول به کار شود. وی به خانوادة فقیری تعلق دارد که والدینش در کنار فعالیتهای روزمرة خود، با دستبرد به اشیایی ناچیز و بیارزش روزگار را سپری میکنند. همین امر باعث میشود تا پدر خانواده توسط نیروهای امنیتی دستگیر و روانة زندان شود، اما در این فضا صاحبمنصبان حکومتی نیز به چشم میخورند که با وجود ارتکاب جرایمی بزرگتر از هرگونه تعقیب و محاکمه مصون هستند.
نویسندة مقاله تلاش نموده است با بررسی شکل و محتوای این داستان، عناصر تشکیلدهندهی آن را تحلیل کند و از این طریق به نتایج موردنظر دست یابد.