ادبی
علی حاجی خانی
دوره 13، شماره 42 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 109-130
چکیده
إن کلمة «الجحد» کلمة مغلقة فی اللغة والنحو لأن المعانی الواردة لها فی المعاجم وأیضا الصیغ التی سماها النحویون جحدا لا تجتمع إلا بصعوبة؛ وهذا أمر یزید من صعوبات عمل مترجمی القرآن الکریم. ثم إن الحصول علی معادل مناسب لهذه الصیغة أمر بالغ الصعوبة فی أکثر اللغات. تناولت هذه المقالة صیغة الجحد فی أشکالها الثلاثة: «ما کان الفاعل ...
بیشتر
إن کلمة «الجحد» کلمة مغلقة فی اللغة والنحو لأن المعانی الواردة لها فی المعاجم وأیضا الصیغ التی سماها النحویون جحدا لا تجتمع إلا بصعوبة؛ وهذا أمر یزید من صعوبات عمل مترجمی القرآن الکریم. ثم إن الحصول علی معادل مناسب لهذه الصیغة أمر بالغ الصعوبة فی أکثر اللغات. تناولت هذه المقالة صیغة الجحد فی أشکالها الثلاثة: «ما کان الفاعل لیفعل» و«ما کان للفاعل أن یفعل» و«الأفعال المنفیة ب«لم» و«لما» للاهتداء إلی معادل مناسب لها فی اللغة الفارسیة ثم نقد ترجمات القرآن الکریم لبعض المترجمین منهم باینده، وفولادوند، ومکارم. ومن أهم النتائج التی توصل إلیها هذا البحث هی أن فی تحلیل صیغة الجحد لا بد من أن یتبع رأی «استرابادی» فی تعلق «ل» الجحود ومجرورها ب«مناسبا»، أو یُجعل «کان» تامة بمعنی ثبت، فعلی الرأی الأول تترجم بصیغ مثل: «فاعل را نشاید یا در شان فاعل نیست که چنین کند» وعلی الرأی الثانی تترجم بصیغ مثل: «فاعل چنان نیست که چنین کند». إن الأفعال المنفیة ب«لم» و«لما» یجب أن تترجم فی قیاس إلی حادثة أخری وفی زمن قبلها ویجب إتیان قید «هنوز» فی ترجمة الأفعال المنفیة ب«لما». ثم تحصل فی تقییم الترجمات أن فی وضع معادل مناسب لصیغة الجحد الأولی نجح «مکارم» ستین بالمئة وفی ترجمة الصیغة الثانیة نجح «فولادوند» خمسة وثمانین بالمئة، وفی الأفعال المنفیة ب«لم» فإن «فولادوند» قد نجح ثلاثة وثمانین بالمئة، وفی الأفعال المنفیة ب«لما» کان نجاح «مکارم» مئة بالمئة.
ادبی
مسلم خزلی؛ محمود دهنوی؛ علی سلیمی
دوره 13، شماره 42 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 131-152
چکیده
تعتبر روایة «زقاق المدّق» للکاتب المصری نجیب محفوظ صورة حیّة للمجتمع المصری وأزماتها الصعبة خلال الحرب العالمیة الثانیة التی استولی المستعمرون علی هذا البلد. یوضح الکاتب فی هذه الروایة الآثار السیئة الناتجة عن سیطرة الاستعمار علی الشعب المصری عبر رؤیته الناقدة. تعالج هذه الدراسة تحلیل هذه الروایة فی ضوء مبادیء منهج تحلیل ...
بیشتر
تعتبر روایة «زقاق المدّق» للکاتب المصری نجیب محفوظ صورة حیّة للمجتمع المصری وأزماتها الصعبة خلال الحرب العالمیة الثانیة التی استولی المستعمرون علی هذا البلد. یوضح الکاتب فی هذه الروایة الآثار السیئة الناتجة عن سیطرة الاستعمار علی الشعب المصری عبر رؤیته الناقدة. تعالج هذه الدراسة تحلیل هذه الروایة فی ضوء مبادیء منهج تحلیل الخطاب لنورمن فیرکلاف لتبیین الخطاب النقدی الذی استخدمه الکاتب فی سبیل استخراج المعانی، والأغراض الثانویة، والخفیة فیها. تفید بعض النتائج للدراسة بأنّ خطاب الروایة الرئیسی هو خطاب نقدی مخالف للاستعمار، یحاول الکاتب إلقائه علی المتلقی مستخدماً بعض الفنون الروائیة فی تعریف الشخصیات الروائیة والحوار بینهم وصعوبة مصیرتهم فی الحیاة. یتحدّی الکاتب بهذا الأسلوب النقدی تأثیر ممارسات السلطة علی الشرائح الاجتماعیة المختلفة منتقداً الخطاب السائد فی المجتمع بشکل عام.
ادبی
seyedAboalfazl sajadi؛ عباد محمدیان
دوره 13، شماره 42 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 153-174
چکیده
یعتبر الحذف، بما فیه حذف النون فی المضارع المجزوم فی کان، من الموضوعات الهامة فی علم النحو؛ حیث یری النحاة أن حذف النون فی المضارع المجزوم یحدث بسبب التخفیف أو کثرة الاستعمال. نری فی بعض الآیات لقرآن الکریم ـ و هو نموذج عال فی الفصاحة والبلاغة ـ أن نون المضارع المجزوم فی کان بعض الأحیان محذوفة وبعض الأحیان غیر محذوفة، فنحکم بأن هناک ...
بیشتر
یعتبر الحذف، بما فیه حذف النون فی المضارع المجزوم فی کان، من الموضوعات الهامة فی علم النحو؛ حیث یری النحاة أن حذف النون فی المضارع المجزوم یحدث بسبب التخفیف أو کثرة الاستعمال. نری فی بعض الآیات لقرآن الکریم ـ و هو نموذج عال فی الفصاحة والبلاغة ـ أن نون المضارع المجزوم فی کان بعض الأحیان محذوفة وبعض الأحیان غیر محذوفة، فنحکم بأن هناک نکتة بلاغیة فی هذا الحذف ترتبط بمقتضی الحال، ویحدث الحذف علی أساس السیاق، والقول بأن الحذف بسبب التخفیف أو کثرة الاستعمال کان بغضِّ النظر عن دلالة الآیات القرآنیة. یتضح لنا من خلال دراسة الآیات القرآنیة أن حذف النون فی المضارع المجزوم لکان بسبب النهی عن عمل بقوة، أو ضعف، أو عدم الرغبة إلی الإجابة، أو الدلالة علی الصغر، أو مخالفة عمل بقوة، أو الإسراع إلی عمل. یدرس هذا المقال دلالة حذف النون فی المضارع المجزوم فی کان، وجمالیتها التی تهم فی الترجمة، والتفسیر، وفهم الآیات القرآنیة.
ادبی
MOHAMADNABI AHMADI؛ روژین نادری
دوره 13، شماره 42 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 195-216
چکیده
إن دراسة العلاقة بین الأدب وعلم النفس تساعد الباحثین فی الأدب المقارَن فی الدراسة الحقیقیة للنصوص، کما تکشف عن زوایاها الخفیة والبارزة للمخاطبین. یوصلنا "جیلبر دوراند" المحلل النفسی الفرنسی إلی نتائج مثیرة للإهتمام فی دراسة الشخصیات والقصص الأدبیة. من وجهة نظر دوراند؛ إن مرور الزمن وعدم تمکن الإنسان من توقفه ینتهی إلی شعور الخوف ...
بیشتر
إن دراسة العلاقة بین الأدب وعلم النفس تساعد الباحثین فی الأدب المقارَن فی الدراسة الحقیقیة للنصوص، کما تکشف عن زوایاها الخفیة والبارزة للمخاطبین. یوصلنا "جیلبر دوراند" المحلل النفسی الفرنسی إلی نتائج مثیرة للإهتمام فی دراسة الشخصیات والقصص الأدبیة. من وجهة نظر دوراند؛ إن مرور الزمن وعدم تمکن الإنسان من توقفه ینتهی إلی شعور الخوف والقلق لدیه. وإذا عجز الانسان العادی أن یحل هذه المشکلة فیصل الدور لحلها إلی الشعراء والکتاب الذین یکونون رسل السعادة والأمل للإنسان. هذا المقال فی ضوء المنهج الوصفی- التحلیلی، یدرس مفهوم الزمن لدی یحیی سماوی، وعثمان لوصیف، وسمیح القاسم. أثبت المقال أن الحرب تنتهی إلی الخوف من مرور الزمن وحدوث الموت، کما کشف عن کیفیة تعامل الشعراء تجاه الخوف الناتج عن الحرب والخوف من إضاعة الزمن وانقضاء الحیاة فی هوة الحرب، وفی نهایة المطاف انتهی إلی أن الخوف من مرور الزمن وحدوث الموت فی شعر شعراء الحرب تظهر لنا علی وجه الصور الحیوانیة المظلمة السلبیة. ولکن الشعراء قد صوروا صوراً بطولیة مضادة إزاء الخوف الناتج عن هذه الظاهرة والدفاع عن أنفسهم وأمتهم معارضة لرسم الصور الأولی، وقد خلقوا هدوء وسکونا بمساعدة فنونهم الشعریة وصوروا عصیاناً وتمرداً ضد الزمن.
ادبی
علی سعیدآوی
دوره 13، شماره 42 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 219-238
چکیده
الحدیث حول الترجمة من لغة وسیطة واشکالیاتها لیس بالأمر الجدید. فمنذ قدیم الزمان ناقش المنظرون وأصحاب هذا الفن موضوع الترجمة عبر لغة وسیطة. وبعضهم رفض هذا النوع من الترجمة ولم یجزه أصلا. أما البعض الآخر فقد جوزه فی بعض اللغات. قام المؤلف فی هذا المقال بمعالجة هذا الموضوع وقد اختار لبحثه ترجمة موسى بیدج لکتاب عیسى ابن الإنسان “Jesus ...
بیشتر
الحدیث حول الترجمة من لغة وسیطة واشکالیاتها لیس بالأمر الجدید. فمنذ قدیم الزمان ناقش المنظرون وأصحاب هذا الفن موضوع الترجمة عبر لغة وسیطة. وبعضهم رفض هذا النوع من الترجمة ولم یجزه أصلا. أما البعض الآخر فقد جوزه فی بعض اللغات. قام المؤلف فی هذا المقال بمعالجة هذا الموضوع وقد اختار لبحثه ترجمة موسى بیدج لکتاب عیسى ابن الإنسان “Jesus the son of man “ وهو من الکتب التی ألفها جبران خلیل جبران باللغة الإنجلیزیة. لاحظ مؤلف أن هناک شبها کبیرا بین ترجمة موسى بیدج الفارسیة وترجمة ثروت عکاشة العربیة لهذا الکتاب. وهذه الشباهة تثبت أن بیدج قام بترجمة الکتاب عبر اللغة العربیة ولم یترجمه من الإنجلیزیة مباشرة. قد طرح المؤلف فی بدایة المقال سؤالین؛ الأول: هل یمکننا أن نعتمد على الترجمات التی تجری عبر لغة وسیطة؟ الثانی: ما هی الانحرافات التی یمکن تحدث فی الترجمات التی تجری عبر لغة وسیطة؟ ثم اختار بعض العبارت من ترجمة بیدج وراح یقارنها بالنص الإنجلیزی من جانب وبترجمة عکاشة من جانب آخر وهو یعالجها من ثلاثة زوایا، الترجمة غیر المباشرة، الإضافات والأخطاء وفی النهایة خلص إلى نتیجة وهی، أن الترجمات التی تجری عبر لغات وسیطة لایمکن أن نعتمد علیها لأن المترجم الثانی لابد سیتأثر بآراء المترجم الأول وتصرفاته وربما بعضها لایقع فی الحدود التی رسمها المنظرون.
ادبی
فاطمه اکبری زاده
دوره 13، شماره 42 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 239-260
چکیده
إن السیمیائیة التی أنجزته حقول النقد والنظریة الأدبیة، تعتبر أسلوبا لمعرفة کیفیة تکوین المعنی فی النص. وعرّفتها دوسوسیر کعلم لأول مرّة، ثمّ أخذ الباحثون یدرسون هذه الأطروحة الغربیة، غیر أنهم لم یصلوا إلی النتائج العلمیة الجدیدة إلا فی إطار تبیین آفاقها النقدیة أو تداولها علی النصّ. فبما أنّ أغلبیة الکتب المدوّنة فی هذا الإطار ذات ...
بیشتر
إن السیمیائیة التی أنجزته حقول النقد والنظریة الأدبیة، تعتبر أسلوبا لمعرفة کیفیة تکوین المعنی فی النص. وعرّفتها دوسوسیر کعلم لأول مرّة، ثمّ أخذ الباحثون یدرسون هذه الأطروحة الغربیة، غیر أنهم لم یصلوا إلی النتائج العلمیة الجدیدة إلا فی إطار تبیین آفاقها النقدیة أو تداولها علی النصّ. فبما أنّ أغلبیة الکتب المدوّنة فی هذا الإطار ذات الأسلوب المقارن فلدراسة وتقییم هذه المنتوجات العلمیة لابد أن یلاحظ مدی نجاح العمل حسب وضوح ودقة البحث فی تطبیق الأطر والأسالیب والمناهج السیمیائیة المعنیة. فهذا المقال ینوی دراسة و نقد کتاب سیمیائیة النص السردی لعبدالهادی أحمد الفرطوسی کنموذج من التألیفات السیمیائیة لتبیین فاعلیة مثل هذه الدراسة المقارنة فی هذا الحقل إذا تستخدم ضمن الکتب التعلیمیة، فتُدرس الخصائص الشکلیة والمفهومیة لهذا الکتاب حسب أصول تألیف الکتب التعلیمیة وتقصی مواضع الضعف والقوة لمنهج المؤلف ویُبیّن أنّه قد ینجح فی قراءته السیمیائیة للروایة بعض النجاح لکن لایمکن أن نعتبره مصدرا شاملا ضمن قائمة المصادر الرئیسیة فی البرنامج التعلیمی لفرع اللغة العربیة وآدابها بسبب عدم وضوح المنهج والأسلوب فی البحث والنقد السیمیائی وضعف البناء الشکلی عبر الأخطاء الکتابیة وعدم الانسجام والترتیب المنطقی حین مناقشة المضامین والموضوعات.
ادبی
مریم هاشمی؛ معصومه نعمتی قزوینی
دوره 12، شماره 41 ، اسفند 1395، ، صفحه 1-18
چکیده
مکتب واقع‌گرایی، عکس‌العملی در برابر مکتب رمانتیسم است. پیروان این مکتب بر این باورند که واقعیت باید آن‌گونه که هست بررسی شود و هنرمند باید ابعاد مهم موضوعی را که می‌خواهد به اطلاع مردم برساند، برجسته سازد؛ به‌نحوی‌که واقعیت را به طور دقیق انعکاس دهد و از هر نوع ابهام و گنگی به دور باشد. واقع‌گرایی عقلانی یکی از فروع واقع‌گرایی ...
بیشتر
مکتب واقع‌گرایی، عکس‌العملی در برابر مکتب رمانتیسم است. پیروان این مکتب بر این باورند که واقعیت باید آن‌گونه که هست بررسی شود و هنرمند باید ابعاد مهم موضوعی را که می‌خواهد به اطلاع مردم برساند، برجسته سازد؛ به‌نحوی‌که واقعیت را به طور دقیق انعکاس دهد و از هر نوع ابهام و گنگی به دور باشد. واقع‌گرایی عقلانی یکی از فروع واقع‌گرایی طبیعی است که در آن عقل به عنوان اصلی‌ترین منبع معرفت و تفکر بشری قلمداد می‌شود. بر اساس این مکتب غرض از تربیت انسان رسیدن به سعادت است که تحقق آن تنها با پرورش انسانی متعادل که دارای قوای جسمانی و روحانی هماهنگ باشد، ممکن می‌شود. امین ریحانی(1876-1940) یکی از اندیشمندان و مصلحان اجتماعی برجستة عرب و از پیشگامان تفکر رئالیستی به‌ویژه رئالیسم عقل‌گرا به شمار می‌آید. مقالة حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به مطالعه بن‌مایه‌های تفکر واقع‌گرایی عقلانی از خلال پنج اثر برگزیدة وی ـ فن و أدب، أنتم الشعراء، هتاف الأودیة، بذور للزارعین، الریحانیات و قومیات ـ پرداخته است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد، ریحانی با توجه به حضور طولانی‌مدت در غرب و اثرپذیری از جریان‌های فکری غرب، در تحلیل مسائل پیرامون خود نگاهی واقع‌گرا و عقلانی دارد. بازتاب این نوع تفکر ریحانی در قالب چهار محور شعر، نگارش، تعلیم و تربیت، دین مشاهده می‌شود.
ادبی
majid mohammadi bayazidi؛ خلیل پروینی؛ کبری روشنفکر
دوره 12، شماره 41 ، اسفند 1395، ، صفحه 19-38
چکیده
مفهوم عشق در فلسفة اگزیستانسیالیسم با نگاه این فلسفه به دیگری پیوندی ناگسستنی دارد. این فلسفه دیگری را تهدیدی بر سر راه آزادی مطلق می‌داند. ازاین‌رو مرد اگزیستانسیالیستی به زن به عنوان دیگری نگاه می‌کند که قصد تملک و به بند کشیدن او را دارد؛ به همین خاطر او یا به ارتباط‌های عاشقانه تن نمی‌دهد و یا سعی می‌کند استقلال و آزادی خود ...
بیشتر
مفهوم عشق در فلسفة اگزیستانسیالیسم با نگاه این فلسفه به دیگری پیوندی ناگسستنی دارد. این فلسفه دیگری را تهدیدی بر سر راه آزادی مطلق می‌داند. ازاین‌رو مرد اگزیستانسیالیستی به زن به عنوان دیگری نگاه می‌کند که قصد تملک و به بند کشیدن او را دارد؛ به همین خاطر او یا به ارتباط‌های عاشقانه تن نمی‌دهد و یا سعی می‌کند استقلال و آزادی خود را در این‌گونه روابط حفظ کند. مطاع صفدی به عنوان یکی از تأثیرپذیرنده‌ترین رمان‌نویسان عرب از فلسفة اگزیستانسیالیست، به روابط عاشقانه بین زن و مرد در رمان‌های «جیل القدر» و «ثائر محترف»، رنگ‌وبوی اگزیستانسیالیستی بخشیده‌است. این پژوهش در نظر دارد با تکیه بر روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی مفهوم عشق و جایگاه زن در آن، در این دو رمان بپردازد. نتایج نشان می‌دهد که قهرمانان این دو رمان بر اساس نگاهشان به دیگری، نه‌تنها از عشق ورزیدن به زن ناتوانند، بلکه به ناممکن بودن عشق اعتقاد دارند، به‌طوری‌که آنها عشق را نوعی نزاع بین عاشق و معشوق تصور می‌کنند و بر استقلال دو طرف در این گونه روابط تأکید می‌ورزند. درنتیجه زن در این نوع روابط، فقط در جسمش خلاصه می‌شود و به یک موضوع جنسی صرف تبدیل می‌گردد.
ادبی
اصغر شهبازی؛ حمید احمدیان
دوره 12، شماره 41 ، اسفند 1395، ، صفحه 39-60
چکیده
اسلوب حذف از اسالیب بلاغی مهم و از وجوه اعجاز بیانی آیات قرآن کریم به شمار می‌آید. اهمیت این پدیدة پرکاربرد قرآنی در رسیدن به معنا و مضمون صحیح آیات بیشتر جلوه می‌نماید؛ چراکه دریافت مضمون بسیاری از آیات بدون توجه به مواضع حذف و اغراض معنایی آن امکان‌پذیر نیست. این امر در انسجام و پیوستگی ترجمه تأثیری برجسته دارد. ازجمله محذوفات قرآنی، ...
بیشتر
اسلوب حذف از اسالیب بلاغی مهم و از وجوه اعجاز بیانی آیات قرآن کریم به شمار می‌آید. اهمیت این پدیدة پرکاربرد قرآنی در رسیدن به معنا و مضمون صحیح آیات بیشتر جلوه می‌نماید؛ چراکه دریافت مضمون بسیاری از آیات بدون توجه به مواضع حذف و اغراض معنایی آن امکان‌پذیر نیست. این امر در انسجام و پیوستگی ترجمه تأثیری برجسته دارد. ازجمله محذوفات قرآنی، حذف «فعل» است که یکی از ارکان اصلی جمله به شمار می‌آید و با اهداف معنایی خاص حذف می‌شود. در این مقاله تلاش می‌شود تا ضمن بررسی افعال محذوف و نقش آن در فهم معنا، اثر آن در چهار ترجمه فارسی ارزیابی شود. در بررسی حاضر که به شیوة توصیفی ـ تحلیلی انجام پذیرفت، به نظر می‌رسد که انگیزه‌های معنایی حذف و ذکر تقدیر از یک سو و اختلاف ساختاری دو زبان از نظر دستوری از سوی دیگر، ترجمه محذوف را با چالش‌هایی روبه‌رو ساخته‌است. از برجسته‌ترین اشکالات ترجمه‌های مورد بررسی می‌توان به مواردی چون: اهمال اهداف معنایی حذف، عدم توجه به ساختار دستوری آیات و بی‌توجهی به کاربرد دقیق علائم نگارشی اشاره کرد.
ادبی
محسن پیشوایی علوی؛ گلاله حسین‌پناهی
دوره 12، شماره 41 ، اسفند 1395، ، صفحه 61-82
چکیده
این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، به بررسی تصویر شعری میراث ادبی در شعر سمیح القاسم می‌پردازد. در خلال این بررسی، به نمونه‌های منطبق با مظاهر و نمودهای این میراث در شعر این شاعر پرداخته می‌شود. نشان دادن جلوه‌های دلالتی تصویر شعری و نقش آنها در تصویر سازی شاعر و انتقال آنها به مخاطب، از دیگر اهداف و کارهای انجام شده در این مقاله ...
بیشتر
این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، به بررسی تصویر شعری میراث ادبی در شعر سمیح القاسم می‌پردازد. در خلال این بررسی، به نمونه‌های منطبق با مظاهر و نمودهای این میراث در شعر این شاعر پرداخته می‌شود. نشان دادن جلوه‌های دلالتی تصویر شعری و نقش آنها در تصویر سازی شاعر و انتقال آنها به مخاطب، از دیگر اهداف و کارهای انجام شده در این مقاله است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که بکارگیری میراث ادبی در شعر سمیح القاسم، بیانگر پیوند و رابطه‌ی قوی و عمیق میان افکار شاعر و شرایط عصر و زمان او، با گنجینه‌ی میراث ادبی ملت اوست. و این ناشی از آگاهی و بینش شاعر نسبت به حضور معنوی‌اش در گذشته، و حضور گذشته در حال، و قطعیت استمرار آن در آینده است. تصویر شعری انعکاس یافته در میراث، نشان‌دهنده‌ی توانایی ادبی شاعر در القای معانی و مفاهیم، خلق تصاویر زنده و پویا، و ایجاد تنوع و تازگی است. علاوه بر آن که این تصاویر از لحاظ خصوصیات فنی و ادبی، کاملاً متفاوت از تصاویر موجود در اشعار گذشتگان است. رمز، تشخیص و جان‌بخشی، تکرار، تناقض میان عناصر تصویر و تنوع آنها، بکارگیری الگوهای میراثی موافق و متناسب با مفهوم مورد نظر شاعر و یا مخالف و متفاوت با آن، و تداخل تصویرها، از جمله مهمترین تکنیک‌های مورد استفاده‌ی سمیح القاسم در بهره‌گیری از میراث ادبی و فراخوانی آن در شعر خود است.
ادبی
سید محمود میرزایی الحسینی؛ علی نظری؛ یونس ولیئی
دوره 12، شماره 41 ، اسفند 1395، ، صفحه 83-102
چکیده
شعر زهیر بن أبی سلمی، شاعر عرب پیش از اسلام، در کنار مضامین حکمی، از انسجام واژگانی برجسته‌ای برخوردار است. با تأمل در شعر وی درمی‌یابیم که باهم‌آیی در سطح واژگان به انسجام واژگانی در دیوان شاعر انجامیده و نقش مهمی در مضمون‌پردازی و استواری ترکیب‌ها و تعبیرهای ادبی ایفا نموده‌است. اصطلاح باهم‌آیی واژگانی بیانگر روندی است که طی ...
بیشتر
شعر زهیر بن أبی سلمی، شاعر عرب پیش از اسلام، در کنار مضامین حکمی، از انسجام واژگانی برجسته‌ای برخوردار است. با تأمل در شعر وی درمی‌یابیم که باهم‌آیی در سطح واژگان به انسجام واژگانی در دیوان شاعر انجامیده و نقش مهمی در مضمون‌پردازی و استواری ترکیب‌ها و تعبیرهای ادبی ایفا نموده‌است. اصطلاح باهم‌آیی واژگانی بیانگر روندی است که طی آن یک واژه با واژه یا واژگان دیگری با هم به کار می‌روند. این موضوع از موضوعات مهم و تعیین‌کننده در معناشناسی به شمار می‌آید و نقش برجسته‌ای در کشف دلالت ترکیب‌ها و الفاظ بازی می‌کند. این پدیده، همچنین از زیبایی و درهم‌تنیدگی زبان، دقت و چیره‌دستی شاعر در گزینش واژگان و چینش آنها در یک بافت بدیع زبانی پرده برمی‌دارد. این مقاله با به‌کارگیری روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی باهم‌آیی‌های واژگانی در شعر زهیر می‌پردازد و در پی شناسایی انواع باهم‌آیی‌های واژگانی به‌کارگرفته‌شده در شعر وی و تبیین نقشی است که این پدیدة زبانی در مشخص‌نمودن معنای واژگان و ترکیب‌ها و در درک عمیق شعر دارد. همچنین پژوهش حاضر به دنبال پاسخ‌گویی به این پرسش است که باهم‌آیی‌های واژگانی در دیوان زهیر بیشتر به چه حوزه‌هایی از معنا اختصاص دارد؟ نتایج نشان داد که باهم‌آیی‌های واژگانی دیوان شاعر به دو صورت اسمی و فعلی است، در انواع مختلفی به کار گرفته شده‌است، و حوزة معنایی جنگ بیشترین باهم‌آیی را به خود اختصاص داده‌است.
ادبی
خیریه عچرش؛ حسن دادخواه طهرانی؛ صادق سیاحی؛ ali edalatinasab
دوره 12، شماره 41 ، اسفند 1395، ، صفحه 127-152
چکیده
إنّ نظریة «تحلیل الخطاب النقدی» تعتبر مقاربة جدیدة فی تحلیل الخطاب الذی یعدّ منهجاً من المناهج متعددة التخصصات فی العلوم الإنسانیة والاجتماعیة. تهتم هذه النظریة بانتاج أو تنمیة ایدئولوجیة خاصة، وتعالج المستویات العالیة من الجملة خلال نظرته العلمیة والتطبیقیة إلی النصوص. وبما أن النصوص الحدیثة وخاصة الروایة تحمل دوراً بارزاً ...
بیشتر
إنّ نظریة «تحلیل الخطاب النقدی» تعتبر مقاربة جدیدة فی تحلیل الخطاب الذی یعدّ منهجاً من المناهج متعددة التخصصات فی العلوم الإنسانیة والاجتماعیة. تهتم هذه النظریة بانتاج أو تنمیة ایدئولوجیة خاصة، وتعالج المستویات العالیة من الجملة خلال نظرته العلمیة والتطبیقیة إلی النصوص. وبما أن النصوص الحدیثة وخاصة الروایة تحمل دوراً بارزاً فی التغییرات الثقافیة والاجتماعیة، یعدّ تحلیل الخطاب السائد من أهمّ ضروریات الأدب المعاصر. یتبنّی هذا البحث على تحلیل الخطاب النقدی فی ضوء نظریة نورمان فیرکلاف (1941) التی تتحلی ببعض الإتجاهات السابقة لتحلیل الخطاب نحو آراء فوکو. ففی ضوء نظریة تحلیل الخطاب النقدی لفیرکلاف، تمت دراسة روایة «أجنحة الفراشة» لمحمد سلماوی فی ثلاثة مستویات من وصفٍ، وتفسیرٍ، وشرحٍ. تشیر بعض النتائج للدراسة إلی أنّ الکاتب فی مستوی الوصف استخدم علاقة التضاد، والترادف، والتواصل بین الألفاظ لتبیین فکرته، وفی مستوی التفسیر استخدم التناص لتبیین آرائه والتعبیر بتطور الشخصیة المرأة، وفی مستوی الشرح عبّر عن الخطاب السائد وهو الهویة، والحریة، والوطن، ومدی علاقته بالعوامل النصیة والمؤثرات الخارجیة فی النص.
ادبی
مصطفی مهدوی آرا؛ شادی شایان
دوره 12، شماره 41 ، اسفند 1395، ، صفحه 153-176
چکیده
تعتبر المدرسة الوجودیة مدرسة نفسیة تتجذر فی الوجودیة الفلسفیة، وقد ظهرت علی ید عالم النفس الأمریکی «رولو مای». ویری الوجودیون أن هناک مخاوف وهواجس تتأصل فی کینونة الإنسان، وتجعل الفردَ یتعرّض لتأملات فی حقیقة الموت، والفناء، والاحساس بالیأس، وعبث الحیاة؛ فقد تؤدی هذه التأملات إلی إثارة الهواجس والاضطرابات الوجودیة التی ...
بیشتر
تعتبر المدرسة الوجودیة مدرسة نفسیة تتجذر فی الوجودیة الفلسفیة، وقد ظهرت علی ید عالم النفس الأمریکی «رولو مای». ویری الوجودیون أن هناک مخاوف وهواجس تتأصل فی کینونة الإنسان، وتجعل الفردَ یتعرّض لتأملات فی حقیقة الموت، والفناء، والاحساس بالیأس، وعبث الحیاة؛ فقد تؤدی هذه التأملات إلی إثارة الهواجس والاضطرابات الوجودیة التی تسبب الصراعات النفسیة للفرد وعدم توازنه فی التصرّف مع الکون والمجتمع. ویحاول هذا البحث دراسة کیفیة تعامل الشاعر أبی القاسم الشابی مع الذات، والآخرین، والبیئة، معتمداً علی نظریة «الحضور الوجودی» إثر إضطرابات وجودیة اُبتلی بها الشابی. ینتهج البحثُ المنهج الوصفی–التحلیلی للکشف عن جوانب غیر مدروسة من شخصیة الشاعر. وما یبین ضرورة انجاز البحث هو حبّ الاستطلاع علی فهم أعمق لشخصیة الشابی ونحن مؤملون أن نسهم قسطا طفیفاً فی توسیع العلوم الجدیدة التی تربط بین التخصصین. وتطالعنا نتائج البحث أنّ الشاعر عانی طوال حیاته من حوادث نحو: إصابته بالمرض القلبی، والتأمل فی الموت، والوحدة، والإحساس بالتخلّی عن الآخرین و.. الخ. کل ذلک مصدر لإثارة المخاوف الوجودیة فی شخصیة الشاعر، وانبجاس الخیفة، والهواجس النفسیة، والوجودیة، ما أدّت إلی الصراعات النفسیة لدی الشابی والتعاملات الغیر الملاءمة مع الذات والآخرین.
ادبی
omid izanlo
دوره 12، شماره 41 ، اسفند 1395، ، صفحه 177-196
چکیده
اهتم الکثیر من النقاد بروایات نجیب محفوظ وقصصه کأحد من روّاد الروایة فی العالم العربی. لکنه قلّما نری دراسة روایاته دراسة اجتماعیة تعالج الأسباب التی شجّعت نجیب محفوظ باستخدام المواضیع الاجتماعیة فی آثاره القصصیة. تعدّ الدراسة الاجتماعیة منهجا نقدیا یجمع بین الأدب وعلم الإجتماع، والذی کان «لوکاتش» و«غولدمان» من روّاده. ...
بیشتر
اهتم الکثیر من النقاد بروایات نجیب محفوظ وقصصه کأحد من روّاد الروایة فی العالم العربی. لکنه قلّما نری دراسة روایاته دراسة اجتماعیة تعالج الأسباب التی شجّعت نجیب محفوظ باستخدام المواضیع الاجتماعیة فی آثاره القصصیة. تعدّ الدراسة الاجتماعیة منهجا نقدیا یجمع بین الأدب وعلم الإجتماع، والذی کان «لوکاتش» و«غولدمان» من روّاده. فی البدایة تطرق لوکاتش إلی قضیة «البطل الإشکالی» کفرع من فروع النقد الاجتماعی ثم درسها غولدمان، وأوسع معناها، وخصص لها معاییر. یحاول هذه المقال باستعانة المنهج الوصفی-التحلیلی أن یحدد معاییر البطل الإشکالی أولاً، ویقارنها مع خصائص البطل الإشکالی ثانیاً. یعتبر سعید مهران بطل الروایة، بطلا إشکالیا فی رأی لوکاتش وغولدمان لأنه أصبح ضحیة الظروف الإجتماعیة المحیطة به. یسعی هذا البطل أن یحلّ مشاکل المجتمع من جهة، ویبعث القیم التی نزحته من جهة أخری، ولکن لیس أمامه إلا الهزیمة والاستسلام.
ادبی
حسن اسماعیل زاده؛ مجتبی رحماندوست؛ مختار مجاهد
دوره 12، شماره 41 ، اسفند 1395، ، صفحه 197-218
چکیده
یسعی الکیان الصهیونی فی تهوید المعالم والآثار الفلسطینیة والعربیة، ودخول سیاساتهم الناعمة فی خلد الجیل الحدیث لأجل تطبیع حضوره الآنی فی أذهان شعوب المنطقة بما فیها ساکنی فلسطین الأصلیّین، حیث إنه استخدم أظرف الحیل کالتسلل فی النظام التعلیمی وسیاسة الترعیب والتخویف معا. فلذلک إنّ الصهاینة، عن طریق تزویر وتحویل الکتب المدرسیة، ...
بیشتر
یسعی الکیان الصهیونی فی تهوید المعالم والآثار الفلسطینیة والعربیة، ودخول سیاساتهم الناعمة فی خلد الجیل الحدیث لأجل تطبیع حضوره الآنی فی أذهان شعوب المنطقة بما فیها ساکنی فلسطین الأصلیّین، حیث إنه استخدم أظرف الحیل کالتسلل فی النظام التعلیمی وسیاسة الترعیب والتخویف معا. فلذلک إنّ الصهاینة، عن طریق تزویر وتحویل الکتب المدرسیة، تهدف إلی تألیف الکتب الحدیثة وتعریف الحقائق وواقعیات الشعب الفلسطینی تعریفا معاکسا. نحن فی هذه الدراسة من خلال المراجعة إلى بعض الکتب المدرسیة التاریخیة، والجغرافیة، والأدبیة، والدینیة، والمدنیة فی فلسطین المحتلة، ونقد وتحلیل مضامین تلک الکتب کشفنا عن مؤامرات المصمیمن على هذه الکتب وموالیها. وتدل بعض النتایج لهذه الدراسة علی أن الصهاینة تنوی علی تهوید الأطفال الفلسطینیین وتغییر رؤیتهم بالنسبة إلی معالم فلسطین الإسلامیة والعربیة، کما تهدف إلی تطهیر وجه الصهاینة وتنسیب تعالیم الدین الحنیف کسبب التخلف لدی الطلبة الفلسطینیین.
ادبی
رضا افخمی عقدا؛ mohsen zamani
دوره 12، شماره 40 ، آذر 1395، ، صفحه 1-22
چکیده
در قرن بیستم نقد روان‌کاوانة آثار هنری رواج یافت. تحلیل متون و شخصیت‌های اثر ادبی از منظر روان‌شناسی در میان رویکردهای گوناکون نقدی ویژگی‌های خاصی دارد. از میان نظریه‌هایِ شخصیت، نظریه روان‌شناسی فردی آلفرد آدلر اهمیت ویژه‌ای دارد؛ چراکه وی برخلاف فروید عقیده داشت نوع رفتارهای انسانی را عوامل اجتماعی تعیین می‌کند نه غریزة جنسی. ...
بیشتر
در قرن بیستم نقد روان‌کاوانة آثار هنری رواج یافت. تحلیل متون و شخصیت‌های اثر ادبی از منظر روان‌شناسی در میان رویکردهای گوناکون نقدی ویژگی‌های خاصی دارد. از میان نظریه‌هایِ شخصیت، نظریه روان‌شناسی فردی آلفرد آدلر اهمیت ویژه‌ای دارد؛ چراکه وی برخلاف فروید عقیده داشت نوع رفتارهای انسانی را عوامل اجتماعی تعیین می‌کند نه غریزة جنسی. او عقیده داشت میل به پیشرفت و برتری، ذاتی انسان و فطری اوست. ازآنجا‌که شخصیت عنتره با توجه به توصیفات خود شاعر، ظرفیتی غنی برای بررسی روان‌کاوانة آن دارد، این جستار می‌کوشد تا شخصیت عنتره را ـ با توجه به ظرفیت‌های آن ـ در چهارچوب نظریة آدلر بررسی نماید؛ ازاین‌رو با روش توصیفی‌تحلیلی به بررسی و تحلیل اشعار وی پرداخته‌است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد: شایدآنچه عنتره را واداشته تا به اظهار شجاعت، کرامت و جنگاوری خود بپردازد، عقدة حقارتی نبوده که آن را به عنتره نسبت داده‌اند؛ بلکه همان احساس حقارتی بوده که از ویژگی‌های ذاتی انسان است و به ناتوانی طبیعی انسان در آغاز حیات برمی‌گردد. عنتره به دنبال رسیدن به کمال، عزّت، علو و تعالی ـ همان هدف غایی خود ـ بوده‌است و به نوعی روش زندگی انتخاب‌شده توسط وی، این هدف والا را تعقیب می‌کند.
ادبی
محمدحسن امرایی؛ جهانگیر امیری
دوره 12، شماره 40 ، آذر 1395، ، صفحه 23-38
چکیده
خودشیفتگی عنوانی است که روان‌شناسان معاصر آن را برای پدیدة روانی خاصی به کار می‌برند که در افراد به وجود می‌آید. هاینز کوهت روان‌شناس برجستة معاصر آن را این‌گونه تعریف کرده‌است: «توجه و تمرکز بیش‌ازحد به خود همراه بااحساس غرور و افتخار و خودبینی». خودشیفتگی در دیدگاه کوهت دو ویژگی عمده دارد: 1) خودستایی و نمایش قدرت، 2) علاقة ...
بیشتر
خودشیفتگی عنوانی است که روان‌شناسان معاصر آن را برای پدیدة روانی خاصی به کار می‌برند که در افراد به وجود می‌آید. هاینز کوهت روان‌شناس برجستة معاصر آن را این‌گونه تعریف کرده‌است: «توجه و تمرکز بیش‌ازحد به خود همراه بااحساس غرور و افتخار و خودبینی». خودشیفتگی در دیدگاه کوهت دو ویژگی عمده دارد: 1) خودستایی و نمایش قدرت، 2) علاقة بیش‌ازحد به برتری خویش و مباهات نمودن به پدران و دستاوردهای آنها. در همین راستا این پژوهش می‌کوشد تا پدیدة خودشیفتگی را در شخصیت شاعر مشهور دورة عباسی، ابوفراس حمدانی، با تکیه بر دیدگاه‌های «هاینز کوهت» و با استفاده از شیوة توصیفی ـ تحلیلی بررسی نماید. نتایج تحقیق نشان می‌دهد، با توجه به نظریات کوهت در باب خودشیفتگی و با تأمل در اشعار «رومیات» ابو فراس می‌توان گفت وی به این پدیدة روحی و روانی دچار بوده‌است.
ادبی
هاله بادینده؛ سوسن عباسیان؛ علی مهدی زیتون
دوره 12، شماره 40 ، آذر 1395، ، صفحه 39-58
چکیده
نشانه‌شناسی عملیاتی اجرایی در متن است که سعی دارد از نشانه‌ها و علامت‌های الفاظ پرده بردارد تا خواننده بتواند به معانی مجهول تعابیر ادبی و فنی دست یابد. رمان «ذاکرة الجسد» (خاطرات تن) نیز نوشتة یکی از زنان رمان‌نویس مشهور الجزایری با نام احلام مستغانمی است که آثارش در میان خوانندگان برای خود جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌است. ...
بیشتر
نشانه‌شناسی عملیاتی اجرایی در متن است که سعی دارد از نشانه‌ها و علامت‌های الفاظ پرده بردارد تا خواننده بتواند به معانی مجهول تعابیر ادبی و فنی دست یابد. رمان «ذاکرة الجسد» (خاطرات تن) نیز نوشتة یکی از زنان رمان‌نویس مشهور الجزایری با نام احلام مستغانمی است که آثارش در میان خوانندگان برای خود جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌است. وجه تمایز این رمان از رمان‌های دیگر این است که سعی دارد سؤال‌های بسیاری را در ذهن خواننده برانگیزد تا بدین‌وسیله ذهن وی را بیدار کند و او را مجبور سازد تا برای الفاظ، مفاهیم و معانی دیگری را در نظر گیرد؛ چنان‌که در این رمان نیز اسم‌های دو شخصیت اصلی معانی متعدد و بدیعی را برای خواننده تداعی می‌کند. هدف از این نوشتار بیان میزان ارتباط این دو شخصیت با اسم‌هایشان است و اینکه نویسنده چه مقدار توانسته در انتقال افکار خود به خواننده از طریق این اسم‌ها موفق باشد. این مهم از طریق تحلیل نشانه‌شناسی انجام گرفته‌است. مهمترین نتایجی که این مقاله بدان دست یافته نشان می‌دهد اسم «خالد»، شخصیت محوری رمان، بر خلود و جاودانگی قهرمانان و مبارزان الجزایری دلالت دارد و رمزی است برای دعوت به ادامة راه و افکار آنان. نام‌های شخصیت زن داستان نیز «حیاة» و «احلام» است که نام «حیاة» بر معانی وطن، مادر و عشق دلالت دارد که همگی این معانی به‌نوعی با زندگی‌بخشی و حیات در ارتباط‌اند و «احلام» نیز بیانگر دو معنای متضاد خاطرات و رؤیاهای متحقق‌شده یا آرزوها و رؤیاهای دست‌نیافتنی است.
ادبی
محمد رحیمی خویگانی؛ سیدمحمدرضا ابن الرسول؛ نرگس گنجی
دوره 12، شماره 40 ، آذر 1395، ، صفحه 59-78
چکیده
موضوع اصلی این پژوهش، تبیین جایگاه ترجمه در نزد ادیبان و بلاغت‌پژوهان گذشته زبان پارسی است، گذشتگانی که برای ترجمه و نظریاتش اهمیت فراوانی قائل بوده‌اند ولی نظرات آنها تاکنون نتوانسته است نظر پژوهشگران را به خود جلب کند. مهمترین یافته‌های این پژوهش که با روشی تحلیلی ـ تاریخی نگاشته شده، بیانگر آن است که ترجمه در نزد قدما، نوعی ...
بیشتر
موضوع اصلی این پژوهش، تبیین جایگاه ترجمه در نزد ادیبان و بلاغت‌پژوهان گذشته زبان پارسی است، گذشتگانی که برای ترجمه و نظریاتش اهمیت فراوانی قائل بوده‌اند ولی نظرات آنها تاکنون نتوانسته است نظر پژوهشگران را به خود جلب کند. مهمترین یافته‌های این پژوهش که با روشی تحلیلی ـ تاریخی نگاشته شده، بیانگر آن است که ترجمه در نزد قدما، نوعی ابزار برای اظهار براعت و قدرت ادبی و بدیع‌پردازی به شمار می‌رفته است و از همین روی بلاغت‌پژوهان گذشته آن را در ابتدا به عنوان یک صنعت بلاغی و سپس به عنوان یک صنعت بدیعی به شمار آورده‌اند؛ البته این اصطلاح توسط بعضی ملمع دانسته شد و بعضی دیگر نیز آن را به قسمتِ توابع بلاغت انتقال دادند.
ادبی
جمال طالبی قره قشلاقی
دوره 12، شماره 40 ، آذر 1395، ، صفحه 79-98
چکیده
حروف سنگ بنای بررسی هر متن ادبی را تشکیل می‌دهند، زیرا به دلیل داشتن صفات و ویژگی‌هایی خاص، بازتاب فضای معنایی قصیده، و حالات روحی شاعرند. حروف به‌کاررفته در شعر همچون آیینه‌ای، افکار و منویّات موردنظر شاعر را به خواننده نشان می‌دهند. بر این اساس پژوهش حاضر به بررسی سازوکارهای آوایی یکی از مهمترین سوگنامه‌های شعر معاصر عرب که ...
بیشتر
حروف سنگ بنای بررسی هر متن ادبی را تشکیل می‌دهند، زیرا به دلیل داشتن صفات و ویژگی‌هایی خاص، بازتاب فضای معنایی قصیده، و حالات روحی شاعرند. حروف به‌کاررفته در شعر همچون آیینه‌ای، افکار و منویّات موردنظر شاعر را به خواننده نشان می‌دهند. بر این اساس پژوهش حاضر به بررسی سازوکارهای آوایی یکی از مهمترین سوگنامه‌های شعر معاصر عرب که حاصل احساسات و عواطف راستین خالق آن یعنی نزار قبانی است، پرداخته، و مؤلفه‌های آوائی اساسی آن را بررسی نموده است که قصیده بر آن بنا گشته است. این پژوهش همچنین با سازوکارهای تطبیقی به بررسی یکی از عرصه‌های مهم تحلیل زبانی یعنی تحلیل آوائی قصیده و نقش آن در کشف علل انسجام معنایی پرداخته، و با رویکرد نقد آوائی به تعیین چارچوب معیارهای زیبایی‌شناختی و ارتباط آن با حروف اقدام نموده و قصیده مذکور را بررسی نموده است.پژوهش حاضر با استفاده از روش آماری و توصیفی به دنبال تحلیلی واقع‌بینانه قصیده از منظر زبانی و آوائی است. ازجمله نتایج تحقیق می‌توان به این نکته اشاره کرد که در جای‌جای قصیده حاضر بین لفظ و معنا پیوند تنگاتنگی وجود دارد، و بررسی آماری حروف و مقاطع، و حروف رویّ آن از موفقیت شاعر در هماهنگی و انسجام بین لفظ و معنا در رثای همسرش «بلقیس راوی» حکایت می‌کند.
ادبی
احمد نهیرات
دوره 12، شماره 40 ، آذر 1395، ، صفحه 99-118
چکیده
تصویر لحظه فراق یار از مهمترین مضامین معلقات سبع در شرح زوزنی است؛ و بر سبک تصویرسازی شعری جاهلیان و روش‌های تعبیری آنان، دلالت صادقانه آن تصویرها بر عواطف و احساسات جاهلیان و خصوصاً سرایندگان، و اشتمال آنها بر اخلاق ، شخصیت‌ها، اماکن و داستان‌های دورة جاهلی دلالت دارد. این توصیفات عموماً بصری‌اند و عاشق و معشوق، قبیله یار، مرکب‌ها ...
بیشتر
تصویر لحظه فراق یار از مهمترین مضامین معلقات سبع در شرح زوزنی است؛ و بر سبک تصویرسازی شعری جاهلیان و روش‌های تعبیری آنان، دلالت صادقانه آن تصویرها بر عواطف و احساسات جاهلیان و خصوصاً سرایندگان، و اشتمال آنها بر اخلاق ، شخصیت‌ها، اماکن و داستان‌های دورة جاهلی دلالت دارد. این توصیفات عموماً بصری‌اند و عاشق و معشوق، قبیله یار، مرکب‌ها و ...و احساسات و عواطف آنها را به تصویر می‌کشد. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیل متن، تصویرهای بصری از لحظة فراق و دلالت‌های واقعی آن را تبیین می‌نماید. همچنین حالت‌های روحی روانی سرایندگان و دلالت‌های آن تصویرها بر مسائل اجتماعی دوره جاهلی را بیان می‌دارد. شاعران معلقات، با کمی فرق، همگی تصاویر هنری مشابهی درباره فراق یار آورده‌اند؛ مانند: زمان فراق، وصف یار، قبیله و کاروانش، ایام وصل، حالت روحی روانی عاشق و معشوق از فراق، سرگردانی شاعر در صحرا پس از فراق و ناامیدی از دیدار دوباره. شاعران، لحظة فراق را با دیدی منفی و بدبینانه و با دلالتی آشکار بر پشیمانی، افسوس ونگرانی آنان، و با تشبیهاتی مادی، محسوس و متناسب با زندگی بادیه‌نشینان تصویر کرده‌اند.
ادبی
محسن احمدی؛ فائزه عرب یوسف آبادی؛ abdolbaset arab
دوره 12، شماره 40 ، آذر 1395، ، صفحه 119-142
چکیده
استُخدمت الألوان فی الصوَر الشعریة لدی الشاعرینِ المکفوفین العرب والفارس، بشار بن برد وشوریدة شیرازی استخداما ملحوظاً. تهدف هذه الدراسة التی تنتهج المنهج الوصفی-التحلیلی، إلی الکشف عمّا فی وجدان الشاعرینِ من خلال التحلیل النفسی للألوان فی شعرهما وفق نظریة ماکس لوشر. تحکی الدراسة أنّ المجموعة الأولی من المجموعات الأربعة لنظریة ...
بیشتر
استُخدمت الألوان فی الصوَر الشعریة لدی الشاعرینِ المکفوفین العرب والفارس، بشار بن برد وشوریدة شیرازی استخداما ملحوظاً. تهدف هذه الدراسة التی تنتهج المنهج الوصفی-التحلیلی، إلی الکشف عمّا فی وجدان الشاعرینِ من خلال التحلیل النفسی للألوان فی شعرهما وفق نظریة ماکس لوشر. تحکی الدراسة أنّ المجموعة الأولی من المجموعات الأربعة لنظریة لوشر هی المشترکة فی شعرهما وهذا یعنی أنهما یعانیان من التحریکات الشدیدة التی تسبب انفصالهما من المجتمع ویرغبان فی حیاة ملیئة بالعمل والابتهاج. أما المجموعات الثلاثة الأخیرة مباینة فی شعرهما، وهذا یعنی أن بشار انسان یضغط علی مطالبه ویحب الشعور بالاسترخاء النفسی والهدوء الجسمی فی علاقاته مع الآخرین، کما أنه یعتقد أن نصیبه من الحیاة أکثر مما یکون الآن ولکنه یتماشی مع الظروف ویحدد مطالبه ویحافظ علی علاقاته العاطفیة محافظة شدیدة. أما شوریدة فله حساسیة بالنسبة إلی المشاعر وهذا یؤدی إلی القلق الأکثر لدیه؛ بحیث لایرضی عن الظروف الراهنة ولکنه راجٍ بتحسّن الأمور والسیطرة علی جمیع العوائق. وهو یرجح الوحدة، ویطلب من الآخرین أن یکونوا صادقاً کما یرجو الاحترام منهم.
ادبی
ابوالحسن امین‌مقدسی؛ طاهره حیدری
دوره 12، شماره 40 ، آذر 1395، ، صفحه 143-166
چکیده
یتزیّن الشعر العربی المعاصر باستخدام أنواع التناص نحو التناص التاریخی، والدینی و.. الخ. یهدف هذا المقال إلى أن یجسّد التناص القرآنی فی أشعار محمد بن عبدالمطلب، توصّلاً إلى إجابة مطلوبة لهذین السؤالین: لماذا استخدم الشاعر التناص القرآنی خلال أشعاره؟ ومن أیة أسباب ینبع ویتأثر هذا النوع من التناص القرآنی؟. القراءة النقدیة للأبیات ...
بیشتر
یتزیّن الشعر العربی المعاصر باستخدام أنواع التناص نحو التناص التاریخی، والدینی و.. الخ. یهدف هذا المقال إلى أن یجسّد التناص القرآنی فی أشعار محمد بن عبدالمطلب، توصّلاً إلى إجابة مطلوبة لهذین السؤالین: لماذا استخدم الشاعر التناص القرآنی خلال أشعاره؟ ومن أیة أسباب ینبع ویتأثر هذا النوع من التناص القرآنی؟. القراءة النقدیة للأبیات التی انطوت على التناص القرآنی فی دیوان محمد بن عبدالمطلب تتطلب معرفة المعنى الشعری بالإضافة الى العلم بأسباب انتاج النص الشعری؛ فمن هذا المنطلق، إنّ المنهجیة التی اتبعناها خلال المقال منهجیة سمنطیقیة لیتمّ الوقوف على أسباب خلق الأبیات المنطویة على النص القرآنی، وذلک عن طریق تحلیل العناصر المکوّنة للمعنى. نشأة محمد بن عبد المطلب و ترعرعه فی أسرة متدیّنة، وتعلیمه فی المراکز العلمیة التقلیدیة فی الأزهر ودارالعلوم، وتواجده الفعّال والمستمرّ فی المحافل الإسلامیة التقلیدیّة، ومجالسته مع کبار الشخصیات الإسلامیة، کلّها ساهمت فی أن یتعلّق قلب الشاعر بالمراکز الثقافة الإسلامیة – العربیة، کما أن فکرته الدینیة أفضت الى أن تستولی نظرة دینیة معمّقة على کل دیوانه، وأن یوظّف التناص القرآنی فی مختلف موضوعاته الشعریة أکثر من أنواع التناص الأخرى.
ادبی
رمضان رضائی
دوره 12، شماره 40 ، آذر 1395، ، صفحه 167-186
چکیده
لقد اتبع کلّ من النقاد منهجاً خاصاً فی النقد الأدبی؛ ولکن طه حسین اتخذ المنهج التلفیقی فی نقده لکتاب حدیث الأربعاء، واستفاد عن تحلیل الخطاب فی هذا المنهج، کما اعتنی إلی شخصیة الشاعر وعصره وفنّه فی تحلیله. یهدف هذا المقال ـ اعتماداً علی منهج الوصفی.التحلیلی ـ إلی استجلاء جهود طه حسین النقدی، وإیضاح منهجه النقدی فی کتاب حدیث الأربعاء. ...
بیشتر
لقد اتبع کلّ من النقاد منهجاً خاصاً فی النقد الأدبی؛ ولکن طه حسین اتخذ المنهج التلفیقی فی نقده لکتاب حدیث الأربعاء، واستفاد عن تحلیل الخطاب فی هذا المنهج، کما اعتنی إلی شخصیة الشاعر وعصره وفنّه فی تحلیله. یهدف هذا المقال ـ اعتماداً علی منهج الوصفی.التحلیلی ـ إلی استجلاء جهود طه حسین النقدی، وإیضاح منهجه النقدی فی کتاب حدیث الأربعاء. ومن نتائج توصلت إلیها الدراسة، یتبین أنّ طه حسین اهتمّ، فی نقده، إلی المخاطب اهتماما بالغاً، واستخدم الأسالیب المختلفة لإثارة انتباه المخاطب نحو: الأسلوب التقریری، والأسلوب الخطابی، والمخاطب الخیالی، وکذلک اعتنی إلی مجالات حیات الشاعر تاریخیة واجتماعیة، وتعتمد هذه الأسالیب علی المحادثة، والمحاورة مع المخاطب.
ادبی
شعله ظهیری
دوره 12، شماره 40 ، آذر 1395، ، صفحه 187-212
چکیده
تدخل دراسة دور المراکز العلمیة الکُردیة فی تطور الأدب والعلوم العربیة، فی نطاق الأدب المقارن الفرنسی. ذلک لِأنَّ المراکز العلمیة لأی شعبٍ تتفاعل فی تطور أدب شعب آخر. ازدهرت فی العصر العباسی (656-132ه.ق) الأدب والعلوم العربیة ازدهاراً تامّاً بوساطة عوامل شتّی نحو دور جاد للمراکز العلمیة الکردیة فی انحاءها. نظراً للظروف السیاسیة والدینیة ...
بیشتر
تدخل دراسة دور المراکز العلمیة الکُردیة فی تطور الأدب والعلوم العربیة، فی نطاق الأدب المقارن الفرنسی. ذلک لِأنَّ المراکز العلمیة لأی شعبٍ تتفاعل فی تطور أدب شعب آخر. ازدهرت فی العصر العباسی (656-132ه.ق) الأدب والعلوم العربیة ازدهاراً تامّاً بوساطة عوامل شتّی نحو دور جاد للمراکز العلمیة الکردیة فی انحاءها. نظراً للظروف السیاسیة والدینیة أن للمرکزین العلمیین دیاربکر «آمد، میافارقین، ماردین، حصن کیفا، اخلاط ومنازگرد» ودیار مضر «الرقة وحران» مساهمة کبیرة ونشطة فی تطور الأدب والعلوم العربیة مثل الصرف والنحو، والبلاغة والنقد، والفقه والحدیث، والتاریخ، واللغة والخطابة والشعر والنثر. هذه الدراسة التی تنتهج المنهج الوصفی والتحلیلی، تحاول إلی استجلاء الدور المدهش لهذه المراکز فی تطویر الأدب والعلوم العربیة فی العصر العباسی. ومن النتائج التی توصلت إلیها هذه الدراسة هی: أنّ لهذه المناطق دوراً حاسماً فی اخصاب هذه التطورات بواسطة تربیة وتثقیف العلماء المبرزین کالآمدی، والفارقی، والحصفکی، والحرانی وغیرهم من کبار العلم الذین ترعرعوا فی أحضانها.
