نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلفون
جامعة إصفهان
المستخلص
الملخّص:
نظراً للمکانة المرموقة للمعلقات في الأدب العربي، فضلاً عن أهميتها في العلوم المختلفة التفسيرية، واللغوية، والنحوية واحتوائها علي کثير من الألفاظ الجاهلية وغريبها اهتم بها کثير من الشراح و منهم أبو جعفر أحمد بن محمد النحاس في شرحه للمعلقات، المسمي «شرح القصائد المشهورات الموسومة بالمعلقات»، وأشار فيه إلي مسائل مختلفة متنوعة کالنحو، والبلاغة، والمعني، والنقد و... .
ولهذا يرمي هذا البحث باستخدام المنهج الوصفي-التحليلي، إلي دراسة منهج تعامل النحاس مع النحو وقضاياه في شرحه للمعلقات، موضّحاً موقفه من القياس والتعليل بوصفهما مسألتين هامتين في النحو العربي.
أظهرت الدراسة أن اهتمام النحاس بالنحو جليّ في شرحه في مظاهر عدة، منها: عود الضمير، ومعني الحروف، وبيان آراء الکوفيين والبصريين في قضايا نحوية، وتوضيح معاني الحروف والظروف في البيت، وتحديد متعلّق الظرف والجار والمجرور، وإعراب الکلمات والجمل، والمفاضلة بين العلل، والإشارة إلي القياس وما هو الأصل في اللغة، و الإشارة إلي بعض الأسباب الصوتية المؤثرة في الضبط الإعرابي للکلمة والاستشهاد بالآيات القرآنية والشعر العربي لبيان المسائل النحوية.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
پژوهشی توصیفی درباره نحو و مسایل آن در شرح نحاس بر معلقات
المؤلفون [Persian]
- سمیه حسنعلیان
- سیدمحمدرضا ابن‌الرسول
جامعة إصفهان
المستخلص [Persian]
با توجه به جایگاه والای معلقات در ادبیات عربی و نقش آن در دانش‌های زبانی چون لغت، نحو، و بلاغت عربی، و نیز در بر داشتن بسیاری از واژگان دوره جاهلی شارحان بسیاری به شرح ابیات این چکامه‌ها پرداخته‌اند که از جمله ایشان ابو جعفر احمد بن محمد نحاس در شرح خود با عنوان «شرح القصائد المشهورات الموسومة بالمعلقات» است. وی در شرح خود به موضوعات مختلفی چون نحو، باغت، معنا، و نقد و .. اشاره داشته است.
از این رو پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، روش نحاس را در مواجهه با نحو و اعراب و موضع او را در مسایلی چون تعلیل، و قیاس مورد بررسی قرار داده است.
مهم‌ترین یافته‌های تحقیق بیانگر این است که توجه نحاس به نحو و اعراب امری آشکار وغیر قابل اغماض بوده، در مواردی چون: اشاره به مرجع ضمیر، بیان معنای حروف، اشاره به دیدگاه کوفیان و بصریان در مسائل نحوی، مشخص نمودن متعلق ظرف وجارو مجرور، اعراب کلمات و جملات، اشاره به برخی نکات آوایی وتوضیح قاعده نحوی بروز می‌یابد. نیز وی به مقایسه علل نحوی پرداخته و به قیاس نظر داشته، همان گونه که با استشهاد به آیات قرآنی و شعر عربی به توضیح مطالب نحوی در معلقات پرداخته است.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- معلقات
- نحو
- نحاس
- شاهد
- قیاس
- علل نحوی
)