تحلیل محتوای کتابهای عربی متوسطه اول
براساس نظریة نقشگرایی زبان
مریم
جلائی
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان
author
فاطمه
ایراندوست
دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان
author
text
article
2019
ara
ایجاد و تقویت توانش ارتباطی به منظور برقراری ارتباط با گویشوران، یکی از اهداف کلیدی کتابهای آموزشی زبانهای خارجی است. کتابهای عربی مدارس ایران از این قاعده مستثنی نیست؛ لذا مؤلفان و معلمان این کتابها بایسته است با نقشهای ارتباطی زبان آشنایی داشته باشند و بدان اهتمام ورزند. پژوهش حاضر، با روش تحلیل محتوا به بررسی نقشهای زبانی در کتابهای عربی متوسطه اول بر اساس نظریه نقشگرایی زبان هالیدی (1978 م) ـ که یکی از شالودههای رویکرد ارتباطی است ـ پرداختهاست. برای جمعآوری دادههای پژوهش، نقش 1174 جمله در این کتابها تعیین شد، تعداد هر نقش و میزان پراکندگی آن محاسبه و درنهایت بسامد نقشها مقایسه گردید. نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن است که هر هفت نقش زبان هالیدی در این کتابها وجود دارد. نقش اطلاعرسانی و اکتشافی، بیشترین بسامد و نقش ابزاری و تخیلی کمترین بسامد را داشت. همچنین بسامد این نقشها دارای اختلاف معناداری است. با توجه به ضعف این کتابها در توزیع متعادل نقشهای زبانی و نیز تمرکز بر ایجاد مهارت «سؤال و جواب» میتوان گفت این کتابها نمیتوانند در ایجاد توانش ارتباطی موفق عمل کنند.
مجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)
انجمن ايراني زبان وادبيات عربي
23456361
15
v.
51
no.
2019
1
24
https://iaall.iranjournals.ir/article_93131_358d872913d64c60c09c3924d657b1b6.pdf
بررسی داستان بسیار کوتاه ادبیات معاصر عمان
در مجموعة «موجی بیرون دریا»
جمیله
ترابی
دانشجوى دکترى زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
author
ناهده
فوزی
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
author
text
article
2019
ara
داستان بسیار کوتاه، یکی از ژانرهای داستانی است که در سنوات اخیر مورد توجه داستاننویسان عمانی قرار گرفته و آثار قابل ملاحظهای از نظر کیفی در صحنه ادبیات معاصر عمان منتشر شدهاست. در این پژوهش نگارنده با تکیه بر روش تحلیلی ـ توصیفی، مجموعه «موجی بیرون دریا» اثر عزیزة الطائی را به عنوان یکی از آثار برجستة عمانی، جهت بررسی مهمترین ویژگیهای ساختاری و زیباشناختی برگزیده است. وی همچنین، به بررسی روش استفادة نویسنده از تکنیکهای داستان بسیار کوتاه مانند: حذف و پنهانکردگی، و بینامتنیت برای فرهنگسازی، و فعالسازی دانش پسزمینة خواننده با هدف درگیر ساختن وی در فرایند تفسیر و بیان دیدگاههای چالشبرانگیز خود، در زمینههای گوناگون تحتالشعاع قرار دادهاست. پس از تحلیل دادهها این نتیجه به دست آمد که نویسنده، با وجود ویژگیهای منحصربهفرد این سبک ادبی مانند: فشردگی معنایی و حجم بسیار کم داستانها، که در این مجموعه بین دو خط تا نیم صفحه بیشتر نیست، توانسته، بهخوبی از تکنیکهای این سبک بهرهمند شود و در راستای بالا بردن سطح فرهنگی و ادبی خوانندگان، از راه تبادل فرهنگی با ملتهای جهان، یا از راه فعالسازی دانش پیشزمینهای خوانندگان؛ و درگیر ساختن آنها در فرایند تفسیر این داستانها با هدف گسترش افقهای زندگی، به نحو مؤثری عمل کند.
مجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)
انجمن ايراني زبان وادبيات عربي
23456361
15
v.
51
no.
2019
25
42
https://iaall.iranjournals.ir/article_87790_0d879deca68597ff656a51179554018a.pdf
معناشناسى عنوان و ساختار مطلع در شعر بدر شاکر السیاب
(مطالعة موردی: دیوان «شناشیل ابنة الجلبی»)
قیس
خزاعل
دانشجوى دکترى زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک
author
محمود
شهبازی
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک
author
قاسم
مختاری
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک
author
ابراهیم
اناری بزچلویی
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک
author
text
article
2019
ara
بیشک ارتباط ساختارى میان عنوان، مطلع و متن قصیده به طور عام مانند ارتباط میان سر با سایر اجزای بدن است. چهبسا مخاطبِ شعر هنگام مراجعه به ساخت و ترکیب عنوان، میتواند پارهای از ابهامات موجود در متن قصیده را از ذهن خود برطرف نماید. پژوهش پیش رو در نظر دارد با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر نمونههایی از شعر سیاب و عنوانهای قصیدههای مجموعة «شناشیل ابنة الجلبی» اقدام به خوانش و بررسی ارتباط معنایی قائم میان عنوان و مَطلع نماید. این پژوهش به نتایجی همچون وجود تباین و مغایرت ظاهری کامل میان عنوان و مطلع در ۲۳ قصیده از دیوان مذکور دست یافته که این امر به اثبات یکی از ویژگیهای بارز مدرنیتة ادبی نزد سیاب میانجامد؛ همچنین شعر وی از لحاظ مطلعهای اسمی در مرحلة پایانی شعر و زندگی او دگرگونی و پیشرفت قابل ملاحظهای یافتهاست. در ضمن شروعها و مطلعهای شعری دارای ساختار موسمی (فصلی) در شعر سیاب به پدیدهای آشکارا تبدیل شده که شاعر در ابتدا این ساختار را فقط به عنوان مقدمه و زمینهسازی برای ابراز احساسات و پریشانیها و رنجهای درونی خود به کار میبرده، سپس به کاربرد این ساختار و شروع موسمی رونق بخشیده و آن را از مرحلة زمینهسازی خارج کرده و شروع به مورد خطاب قرار دادن عناصر طبیعت و پدیدههای فصلی به طور مستقیم نموده که این امر را میتوان در قصایدی مانند «سِفر أیوب» مشاهده کرد.
مجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)
انجمن ايراني زبان وادبيات عربي
23456361
15
v.
51
no.
2019
43
62
https://iaall.iranjournals.ir/article_87034_9c6b77836f1bf80c6059209e430ab52a.pdf
دراسه صوره الأبطال فی شعر المقاومة لمحمد الفیتوری
مریم
اختیاری
کارشناسی ارشد زبان وادبیات عربی دانشگاه مازندران
author
حمیدرضا
مشایخی
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه مازندران
author
مصطفی
کمالجو
استادیار گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه مازندران
author
text
article
2019
ara
صورة البطل والبطولة تُعتبَر من السمات البارزة فی الأدب العربی المعاصر، حیث قد لفتت شخصیة البطل انتباه العدید من الشعراء إلى حد ما. ومحمد الفیتوری من الشعراء الذین صوّروا مشهد الأبطال واتجاهاتهم الوطنیة فی مجال المقاومة، وبما أنّ قارة إفریقیا کانت مشهد غزو للاستعمار الأوروبی لسنوات عدیدة فهناک دائماً أبطال اتّخذوا نهجاً نضالیاً للاستعمار. تحاول هذه المقالة عبر المنهج الوصفی ــ التحلیلی، دراسة القصائد التی یرسم فیها الفیتوری موقف المستعمرین تجاه أفریقیا وعلی وجه التحدید السودان. فتشیر نتائج البحث إلی ثلاثة أنواع من الأبطال فی شعر الفیتوری: 1) أبطال تاریخیة؛ 2) أبطال أسطوریة 3) أبطال معاصرة. ویدرک القارئ أنّ البطل الذی یذکره الفیتوری لیس سودانیاً فحسب، بل ینتمی إلى القارة السوداء وإلی المجتمع العربی اللذینِ من وجهة نظر الشاعر فی حالةٍ من الانحدار والهبوط.
مجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)
انجمن ايراني زبان وادبيات عربي
23456361
15
v.
51
no.
2019
63
82
https://iaall.iranjournals.ir/article_86190_0e98e5721b973d6ad64d7956df7bba7c.pdf
التماسک المعجمی فی أسلوب تعدّد الحال المفردة القرآنیة
یداله
حیدری
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان
author
سید رضا
سلیمان زاده نجفی
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان
author
text
article
2019
ara
إنّ العلاقة بین الأحوال المجاورة فی أسلوب تعدّد الحال المفردة، قد تظهر فی النسب الدلالیة؛ کالترادف والتضاد، وما إلی ذلک، وقد تؤدّی هذه المجاورة إلى التماسک المعجمی أیضاً، بالإضافة إلى التکیف الدلالی. ترکّز هذه المقالة على دراسة التماسک المعجمی وأثره علی بعض الشواهد القرآنیة لتعدّد الحال المفردة، ودوره فی نص القرآن وإضفاءه المعانی الجدیدة، باستخدام المنهج الوصفی ــ التحلیلی، والاستعمال الموازی لمکوّنات هذا العامل فی نظریة "هلیدی وحسن" ومفاهیمها المتشابهة نسبیاً فی البلاغة التقلیدیة وعلم الدلالة. إنّ الاستعمال الموازی لبعض المفاهیم المشترکة فی حقلی البلاغة القدیمة واللسانیات الحدیثة، یفید فی تصویر التماسک المعجمی وتحلیل المعانی القرآنیة وفهمها بشکل وافٍ. وفقاً لما حصل، فإنّ التناسب أو التضاد، هما عاملا التماسک بین اثنین أو أکثر من الأحوال المعطوفة، وقد أصبح استخدام الکلمات المترادفة أو المتلازمة، عاملا للتماسک بین الأحوال غیر المعطوفة، وهو تماسک معجمی فی اتجاه التماسک النصی للقرآن. فالنسب الدلالیة فی ترکیب الأحوال المفردة، تنطوی على معان أکثر مما فی هذه الکلمات بوحدها، إضافة إلی خلق الصور.
مجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)
انجمن ايراني زبان وادبيات عربي
23456361
15
v.
51
no.
2019
83
102
https://iaall.iranjournals.ir/article_88141_5d0572ada1c981a8c7b2b15a20da63c3.pdf
مقارنة مابعد استعماریة للشخصیة الرئیسیة وغریمها فی روایات الجزایر وإیران الریفیة؛ «الحریق» دیب و «توپ» ساعدی أنموذجاً
مسعود
محمدی خانقاه
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
author
سیدابراهیم
آرمن
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی، کرج
author
سید بابک
فرزانه
استاد گروه زبان و ادبیات عربی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
author
text
article
2019
ara
تمتاز دراسة الروایات العربیة والفارسیة من منظور النظریات النقدیة المعاصرة بأهمیة بالغة ولربما یکمن المفتاح السحری لإزالة سوء تفاهمات سیاسیة بین القطبین العربی والإیرانی، فی تقویة مثل هذه الدراسات الانتقادیة والثقافیة. هذا وإنّ البلدان العربیة أکثرها عانت من نیر الاستعمار لحقبة طویلة کما فی إیران. تهدف هذه الدراسة برؤیة مابعد استعماریة إلى تبیین الأسالیب الفنیة لکاتبین من الجزایر وإیران حیال الاستعمار الفرنسی والروسی. فبعد تقدیم خلاصة للروایتین یتم البحث عن اختلاف رؤیتهما للشخصیة الرئیسیة والغریم بأسلوب وصفی - تحلیلی ووفقاً للمدرسة الأمریکیة فی الأدب المقارن. وبتقدیم صورة واضحة عن الشخصیة الرئیسیة والغریم فی الروایتین، خلصت الدراسة إلى أنّ "مدفعیة" ساعدی خلافاً لروایة "الحرق" لدیب تتقمّص فیها الشخصیة الرئیسیة قمیص الغریم إذ لا دور لها فی السرد ولو لم تلعب دور الشخصیة الأصلیة. ومن ناحیة أخرى إذا کان ساعدی فی تسییره للحبکة یقوم بإبراز الخصال الأخلاقیة للشخصیات، فإنّ نظیره الجزائری بالترکیز على دور النساء والأطفال، یقوم بالتنویع فی جنس شخصیاته الروائیة. تتمثّل السمات المشترکة لدى الکاتبین فی ما یترتّب على الاستعمار فی الحیاة الریفیة ومقومات: کالاختلاف الطبقی الناتج عن نیر الاستعمار وبالتالی ثورة المجتمع ضد المستعمِر.
مجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)
انجمن ايراني زبان وادبيات عربي
23456361
15
v.
51
no.
2019
103
124
https://iaall.iranjournals.ir/article_82210_a899dcd48aa6c252e798876a7446c39a.pdf
همگرایی زبانی و ادبی عربی و فارسی:
زمینهای برای رواج دیپلماسی علمی میان ایران و دولتهای خلیجفارس
طیبه
امیریان
استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس
author
فرامرز
میرزائی
استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس
author
text
article
2019
ara
ملتهای فارس و عرب، به خاطر تعامل زبانی و تاریخی، از جنبة فکری و فرهنگی شباهتهای بسیاری دارند. این امر زمینه مساعدی را برای دوستی و نزدیکی دو ملت ایران و عرب، بهویژه کشورهای حاشیه خلیجفارس فراهم کردهاست. بحرانهای کنونی در منطقة خلیجفارس، اهمیت این تعامل تاریخی را به عنوان ابزاری مؤثر برای دوستی ملتهای منطقه، دوچندان میکند. ازآنجاکه یکی از اهداف مهم پژوهشهای تطبیقی، دوستی ملتهاست، به نظر میآید که در سیاست ایران برای عادیسازی و بهبود روابط خود با کشورهای عربی منطقه خلیجفارس، دیپلماسی علمی، به عنوان یک ابزار مهم، جایگاهی ندارد و حوادث سیاسی از تفاهم ادبی و فرهنگ مشترک ملتهای منطقه پیشی گرفتهاست. به نظر میآید که ایران میتواند با تدوین یک راهبرد زبانی و ادبی، از ابزار دیپلماسی فرهنگی و ادبی در بهبود روابط خارجی بهره ببرد. در این راهبرد زبانی، بایستی موانعی مانند ناکارآمدی وضعیت کنونی زبان فارسی، نبود مشوقهای علمی و بیاعتنایی به ترجمه برطرف گردد و به عواملی مانند موقعیت برتر زبان عربی و جایگاه ارزشمند ادبیات معاصر فارسی، گسترش دایره ترجمه، توجه به ادبیات و فرهنگ کشورهای عربی حاشیه خلیجفارس و روزآمدکردن آموزش زبان فارسی در این کشورها، اهمیت داده شود و لازم است که این راهبرد زبانی با همکاری اساتید دانشگاه و ایجاد انجمنهای علمی مشترک و برگزاری دورههای علمی مشترک اجرا گردد.
مجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)
انجمن ايراني زبان وادبيات عربي
23456361
15
v.
51
no.
2019
125
142
https://iaall.iranjournals.ir/article_81583_146343068a62554603cb4847703a9314.pdf
دور أقسام اللغة العربیة وآدابها فی ازدهار الرحلات السیاحیة
بالتأکید علی جنوب وشمال الخلیج الفارسی
رقیه
رستم پورملکی
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه الزهرا (س)
author
مهناز
اعتضادی فر
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه الزهرا (س)
author
text
article
2019
ara
هناک فی الجامعات الإیرانیة الکثیر من النخب وطلاب اللغة حیث یساعد توظیف قدراتهم ولاسیما فی مجال رفع مستوی الرحلات السیاحیة، علی توسیع نطاق التواصل الثقافی والاقتصادی بین الدول المحاذیة للخلیج الفارسی. تتابع هذه المقالة وفقاً للمنهج الوصفی-التحلیلی الإجابة عن هذا السؤال: ما هو دور أقسام اللغة العربیة وطاقاتها فی ازدهار النشاط السیاحی بین الدول المحاذیة للخلیج الفارسی؟ تشیر نتائج المقالة أنّ الفرص متاحة لتوظیف قدرات أقسام اللغة العربیة بصفتها الرائدة فی مجال النشاط السیاحی فی منطقة الخلیج الفارسی، وذلک رهن تطویر الرؤیة إلی خلق فرص العمل، وتحویل العلم إلی فرص للعمل، وتکوین الشرکات القائمة علی أساس اللغة، الدائرة علی مدار اللغة العربیة. إنّ الاهتمام بشتّی الفروع السیاحیة کالزیارة والسیاحة التجاریة والسیاحة البیئیة التاریخیة، والسیاحة الصحیة والسیاحة العلمیة والریاضیة والسیاحة الطلابیة، من جانب؛ وخلق آلیات کتصمیم مادة «توظیف اللغة العربیة فی السیاحة الإیرانیة» فی الجامعات، وتحدید وتربیة الناطقین باللغة المحترفین والملمّین بالتراث الثقافی فی البلدان المحاذیة للخلیج الفارسی، وإقامة دورات المهارات لتطویر معرفة متخرّجی اللغة العربیة بالقضایا السیاحیة، وتنظیم رحلات لطلاب اللغة بین الجامعات العربیة والإیرانیة، وعقد اتفاقیات ضروریة بمشارکة مؤسسة التراث الثقافی، ومؤسسة الثقافة والعلاقات الإسلامیة، ومؤسسة الحجّ والزیارة، والمستشاریة الثقافیة فی البلدان المحاذیة للخلیج الفارسی، من جانب آخر تساعد أقسام اللغة العربیة بالجامعات الإیرانیة علی الاهتمام بتطویر العمل فی المجالات السیاحیة بین الدول المحاذیة للخلیج الفارسی. یُقترح تکوین قطب لائق بین سلطنة عمان والجمهوریة الإسلامیة الإیرانیة کنموذج.
مجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)
انجمن ايراني زبان وادبيات عربي
23456361
15
v.
51
no.
2019
143
160
https://iaall.iranjournals.ir/article_75229_6de1ea0eda99a074f24431af7a9a7a1b.pdf