@article { author = {سواری, سعید and ناظمیان, رضا}, title = {چالش هنر نمایش‌نامه‌نویسی توفیق حکیم با تکیه بر تکنیک‌های مکتب واقع‌گرا "نمونه موردی نمایشنامه ایزیس"}, journal = {مجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)}, volume = {16}, number = {56}, pages = {21-42}, year = {2020}, publisher = {انجمن ايراني زبان وادبيات عربي}, issn = {23456361}, eissn = {27173461}, doi = {}, abstract = {شناخت نمایشنامه در ادبیات عربی، به عنوان گونۀ ادبی نو، به نیمۀ قرن هجدهم بازمی‌گردد. در حالی که نمایش­نامه‌نویسی عربی میان سنّت‌گرایی و تجدّدگرایی و ادبیات و نمایش در تکاپو بوده‌است؛ بدون این که هنر نمایشگری به ثبات و استقرار برسد. به نحوی که در آن برهۀ زمانی، فقط برای خواندن و نوشتن بود و نمایش‌نامه‌های توفیق حکیم در زیر مجموعۀ نمایش­نامۀ خواندنی و نه هنر نمایشی قرار گرفت و با تکیه بر آن، به هنر نمایش خیالی فلسفی مشهور شد و بی­رمقی نمایشنامه­نویسی را به خود گرفت. به طوری که در سال­های آغازین آثار نمایشی، هنر نمایش­نامه­نویسی وی دچار سستی و ضعف و پیوندهای اسطوره­ها در آن آمیخته شد. نمایش­نامۀ «ایزیس» از این نوع نمایشنامه­ها تلقّی می­شد؛ به نحوی که به نزاع درون ملتزم گردید و مسائل درون­گرایی و جامعه با یکدیگر متداخل و نزاع باطن و درون و اسطوره در نمایش­نامه با یکدیگر متنازع شدند. پژوهش حاضر با تکیه بر شیوۀ وصفی_تحلیلی و بر پایۀ مکتب واقع­گرا و با توجّه به تکنیک‌های نمایش­نامه‌نویسی واقع­گرا، بر آن شد تا به بررسی چالش نمایش­نامۀ عربی و عوامل ضعف نمایش‌نامۀ «ایزیس» در سال­های آغازین نمایش­نامه­نویسی –برای خواندن و نه برای هنر نمایش- و تبیین چگونگی تکیه­نمودن توفیق حکیم بر تکنیک­های واقع­گرا بپردازد. این درحالی ست که علل ضعف نمایش­نامۀ «ایزیس» بنا بر ماهیت زبان مبهم نمایش‌نامه و نمادی بودن تکنیک­های آن، از قبیل عنصر شخصیت­ها، عنصر شخصیت­پردازی و گفتگو، به طریقت شعرگونۀ غنایی بازمی­گردد. به طوری که به عنوان نزاعی میان میراث اسطوره­ای و تجدّدگرایی با ادبیات و سنّت­گرایی در هم آمیخته‌بود تا با تکنیک­های نگارشی تخیّلی انتزاعی به معضلات و چالش­های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بپردازد. حال آن که نمایش­نامه به گونه­ای به رشتۀ تحریر درآورده شده تا تصویری برای فنون نگارشی و نویسندگی ادبی رسمی با کاربرد نوع جمله­بندی و کاربرد واژگان برای نهادینه­کردن تحوّل­گرایی و تجدّدگرایی جامعۀ مصری و نه ثبات نمایش­نامه‌نویسی عربی باشد؛ چون که نمایش­نامه با گذر از ماهیت زمان، قصد انتقال هویت ذات اسطوره­ای میراثی را داشته‌است. نمایش­نامۀ «ایزیس» از نظر جنبۀ زمانی به عنوان تلفیق میان سنّت­ها و مدرنیته­گرایی با برشمردن ماهیت درون­گرایی نمایش­نامه، نماینگر نزاع میراث تاریخی اسطوره­ای و تجدّدگرایی قلمداد می­شود.}, keywords = {تکنیک‌ها,واقع‌گرایی,نمایش‌نامه‌نویسی,توفیق الحکیم,نمایش‌نامۀ »ایزیس»}, title_ar = {إشکالية الفن المسرحي لدى توفيق الحکيم علي ضوء تقنيات المدرسة الواقعية "مسرحية إيزيس أنموذجاً"}, abstract_ar = {في رحاب منتصف القرن الثامن عشر عُرِفَ المسرحُ فيالأدب العربي باعتباره جنساً حديثاً، فنهض المسرحُ العربي بين التقليد والتجديد، وبين الأدب وبين العرض فيما أرسي دون العرض، وإلي مجرد القراءة والکتابة آنذاک کما اشتهرت مسرحيات توفيق الحکيم بالمسرحية الذهنية، وأخذت منحي فتور التمثيل، وانتابها الضعفُ في تلک الآونة، وتضافرت فيها وشائج الأساطير، ومنها مسرحية "إيزيس" إذ خضعت لصراع الذات، واشتبکت فيها قضايا الذات والمجتمع، واحتدم فيها صراع الذات والأسطورة. هذا البحث وفقاً للمنهج الوصفي-التحليلي، واعتماداً علي المدرسة الواقعية وتقنياتها، يهدف إلي کشف إشکالية المسرح العربي، ويقوم بتتبع عوامل وأسباب ضعف مسرحية "إيزيس" في بدايات العمل المسرحي -حيث هي للقراءة ولا للتمثيل-، وقد تطرّق إلي کيفية اعتماد توفيق الحکيم علي التقنيات الواقعية.تعود أسباب ضعف المسرحية إلي الإيحاء الغنائي باللغة الغامضة، بالإضافة إلى رمزية تقنيات المسرحية من شخصيات وتشخيص وحوار، حيث ظلّت المسرحية متصلةً بالتقليد صراعاً بين التراث الأسطوري والتجديد، وقامت تعالج بالکتابات المجردة الإشکاليات الاجتماعية والسياسية والثقافية، وکانت عرضاً لفنون التحرير الرسمي بجمله ومفرداته، ترسيخاً لتطور المجتمع المصري وليس استقراراً للمسرح العربي، لأنّها سعت بتخطّي الزمن إلي نقل هوية الذات أسطورياً وتراثياً لکن مثّلت صراع التراث الأسطوري والتجديد من حيث الزمن باعتبارها مزجاً بين التقاليد والتطور، انطلاقاً من المادة الوجدانية للمسرحية.}, keywords_ar = {تکنیک‌ها,واقع‌گرایی,نمایش‌نامه‌نویسی,توفیق الحکیم,نمایش‌نامۀ »ایزیس»}, url = {https://iaall.iranjournals.ir/article_109986.html}, eprint = {https://iaall.iranjournals.ir/article_109986_ead13238b232fdeab49326b38b35b9cb.pdf} }