اميد جهان بخت ليلي؛ سميه پرماس
المجلد 17، العدد 60 ، ديسمبر 2021، ، الصفحة 77-100
المستخلص
ادیبان با آگاهی از ظرفیتهای حوزۀ ارتباطات غیرکلامی در صدد انتقال ملموستر اندیشهها و احساسات برآمده و به فضاسازی گفتمانی و شخصیتپردازی در آثار خویش پرداختهاند. در این گونۀ ارتباطی، انتقال مفاهیم و پیامها از طریق حالتهای چهره، حرکتهای بدن، ژستها، آواهای صوتی و حتی مصنوعات و طرز لباسپوشیدن افراد صورتمیپذیرد. ...
أكثر
ادیبان با آگاهی از ظرفیتهای حوزۀ ارتباطات غیرکلامی در صدد انتقال ملموستر اندیشهها و احساسات برآمده و به فضاسازی گفتمانی و شخصیتپردازی در آثار خویش پرداختهاند. در این گونۀ ارتباطی، انتقال مفاهیم و پیامها از طریق حالتهای چهره، حرکتهای بدن، ژستها، آواهای صوتی و حتی مصنوعات و طرز لباسپوشیدن افراد صورتمیپذیرد. در نوشتار حاضر با نگاهی میانرشتهای و بهشیوۀ توصیفی- تحلیلی، بازتاب کنشهای غیرکلامی و کارکردهای عمدة آنها از جمله کارکرد تأکیدی، جانشینی، تکمیلی و تکذیبی در رمان «زُقاق المِدقّ» اثر نجیب محفوظ (1911- 2006)، نویسندۀ مصری مورد بررسی قرار گرفته و تبیین میگردد که نویسنده با چه سازکاری از کنشهای غیرکلامی در پیشبرد فرآیند ارتباطی شخصیتها و انتقال مفاهیم موفق بودهاست. نتیجة پژوهش نشان میدهد که محفوظ در این اثر از قابلیتهای ارتباط غیرکلامی بهمنظور القای هرچه بهتر مقصود شخصیتهای داستانی و حقیقتمانندی کنشهای آنها بهرهمیگیرد. در این داستان خندیدن، نگریستن و اخمکردن بهعنوان رفتارهای چهره، حرکات دست، لحن و سکوت بهعنوان مصادیق پیرازبان در شکلگیری فرآیند ارتباط و انتقال پیام، نقشی تأثیرگذار دارند و کارکرد مسلطشان غالباً از نوع جانشینی و تأکیدی است. در این جستار مشخص گردید که نویسنده از سکوت معنادار برای القای مفاهیمی همچون رضایت، سرگشتگی، تفکر، احساس لذت، کتمان راز و غیره استفاده میکند.
حسن سرباز؛ سيّدحسن آريادوست
المجلد 8، العدد 25 ، إبريل 1434، ، الصفحة 79-112
المستخلص
چکيده
ابراهيم نصرالله، يکي از رمان‌نويسان و شاعران برجسته‌ي ادبيات معاصر است که در هر دو زمينهي شعر و رمان، صاحب قلم و پرآوازه است. وي از رمان‌نويسان نوگراي معاصر عرب است که در آثار خود با استفاده از اساليب و شيوه‌هاي نوين رمان‌نويسي به بيان دردها و رنج‌هاي ملت فلسطين مي‌پردازد.
رمان «طيور الحذر» اولين شاهکار نصرالله ...
أكثر
چکيده
ابراهيم نصرالله، يکي از رمان‌نويسان و شاعران برجسته‌ي ادبيات معاصر است که در هر دو زمينهي شعر و رمان، صاحب قلم و پرآوازه است. وي از رمان‌نويسان نوگراي معاصر عرب است که در آثار خود با استفاده از اساليب و شيوه‌هاي نوين رمان‌نويسي به بيان دردها و رنج‌هاي ملت فلسطين مي‌پردازد.
رمان «طيور الحذر» اولين شاهکار نصرالله در مجموعه‌ي شش جلدي «الملهاة الفلسطينية» و يکي از نمونههاي برجسته‌ي ادبيات داستاني معاصر عربي است.
يکي از ويژگي‌هاي مضموني و ساختاري رمان «طيور الحذر» به‌کارگيري انواع ميراث به‌ويژه، ميراث ديني در آن است. ابراهيم نصرالله در اين رمان با شيوه‌هاي مختلف، ازجمله بازخواني شخصيت‌هاي قرآني از ميراث ديني استفاده کرده است. شخصيت‌هاي ميراثي بازخواني شده در «طيور الحذر» غالباً شخصيت‌هاي ديني و قرآني هستند.
نصرالله با استفاده از به‌کارگيري ميراث ديني و بازخواني شخصيت‌هاي قرآني به تحليل عوامل و حوادثي مي‌پردازد که باعث اسارت و آوارگي انسان فلسطيني شده‌اند. مفهوم احتياط و عبرت گرفتن، محور تمامي حوادث و حکايات رمان است که نصرالله با درآميختن آن با مفاهيم موروثي در يک قالب کمدي، انديشه و افکار خود را بيان مي‌کند.
در اين پژوهش، تلاش شده است که با استفاده از روش توصيفي و شيوه‌ي تحليل محتوا بازتاب شخصيت‌هاي قرآني و شيوه‌ي به‌کارگيري آنها در رمان «طيور الحذر» ابراهيم نصرالله بررسي شود.
راضیه رفیعی؛ محمد خاقاني اصفهاني؛ داریوش نژاد انصاری
المستخلص
هدف مطالعه ی حاضر بررسی تأثیر کوتاه‌مدت وبلندمدت رویکرد تکلیفمحور در آموزش زمان‌های فعلی عربی به عربی‌آموزان ایرانی است. روش پژوهشی اتخاذ شده از نوع شبه تجربی است. شرکت‌کنندگان شامل 40 دانش‌آموز دختر و 40 دانش‌آموز پسر سال یازدهم رشتهی علوم انسانی در شهر فلاورجان، استان اصفهان است. هشت زمان فعلی شامل ماضی ساده، ماضی نقلی، ...
أكثر
هدف مطالعه ی حاضر بررسی تأثیر کوتاه‌مدت وبلندمدت رویکرد تکلیفمحور در آموزش زمان‌های فعلی عربی به عربی‌آموزان ایرانی است. روش پژوهشی اتخاذ شده از نوع شبه تجربی است. شرکت‌کنندگان شامل 40 دانش‌آموز دختر و 40 دانش‌آموز پسر سال یازدهم رشتهی علوم انسانی در شهر فلاورجان، استان اصفهان است. هشت زمان فعلی شامل ماضی ساده، ماضی نقلی، ماضی استمراری، ماضی بعید، ماضی التزامی، مضارع اخباری، مضارع التزامی، و مستقبل به همراه شکل منفی آنها به دانش‌آموزان در دو گروه آموزش داده‌شد. در گروه کنترل زمان‌ها با استفاده از روش دستور-ترجمه تدریس شد. درحالی‌که، گروه آزمایشی آموزش را با رویکرد آموزشی تکلیفمحور دریافتکردند. آزمون دستور طراحی‌شده توسط محققان یک‌بار پیش از آموزش، بار دیگر پس از آموزش، و در آخر سه هفته بعد از آزمون دوم به دانش‌آموزان داده‌شد. نمرات زبانآموزان در هر دو گروه در پسآزمون و پسآزمونباتاخیر نسبت به پیشآزمون پیشرفت چشمگیری داشت. اما تأثیر استفاده از تکلیف بطور معناداری نسبت به بکارگیری شیوهی دستور ـ ترجمه بیشتر و ماناتر بود. به علاوه، زبانآموزن در گروه آزمایشی (تکلیف ـ محور) عملکرد بهتری در ساختارهای فعلی پیچیدهتر داشتند. این امر میتواند به علت ماهیت ارتباطی و نزدیک به واقعیت فعالیتها باشد. درواقع، نتایج بیانگر کارآمدی این رویکرد نوین در زمینه ی آموزش عربی هستند.
محبوبه بارسایی؛ بهروز قربان زاده
المستخلص
منطق گفتگویی از جمله نظریاتی است که در قرن بیستم توسط میخاییل باختین، فیلسوف روسی مطرح شد. وی در این نظریه، زبان را دارای ویژگی اجتماعی دانسته که گفتگومندی و چند صدایی از ویژگیهای برجسته آن به شمار میآید. افزون بر این، میخاییل باختین بر این باور است که شعر از منطق گفتگویی بهرهای ندارد؛ لیکن در پیوند با این موضوع، عبد الغنی نابلسی ...
أكثر
منطق گفتگویی از جمله نظریاتی است که در قرن بیستم توسط میخاییل باختین، فیلسوف روسی مطرح شد. وی در این نظریه، زبان را دارای ویژگی اجتماعی دانسته که گفتگومندی و چند صدایی از ویژگیهای برجسته آن به شمار میآید. افزون بر این، میخاییل باختین بر این باور است که شعر از منطق گفتگویی بهرهای ندارد؛ لیکن در پیوند با این موضوع، عبد الغنی نابلسی از سرایندگان عصر انحطاط است که توانست با بهره‌گیری از این شیوه در سرودههایش ضمن ایجاد وحدت میان خویش و دیگری، گفتگو مندی و چند صدایی را در اشعار خود زنده نماید. مقالة حاضر با هدف بازخوانی سرودههای عبد الغنی نابلسی درصدد آن است که میزان همخوانی این تئوری را با قصاید شاعر مدّنظر بررسی نماید. از این روی، جستار حاضر با رویکرد توصیفی – تحلیلی به گفتگو مندی و چند صدایی در سرودههای عبد الغنی نابلسی پرداخته است. رهیافت پژوهش نشان میدهد که عبد الغنی نابلسی با بهره‌گیری از شگردهای گوناگون بسان گفتگوی تك صدا، گفتگوی دو جانبه، فلاش بک، چند صدایی و بینامتنیت توانسته اثری چند صدا و گفتگو محور بیافریند که برخاسته از باورها و جهان بینی گونهگون سراینده است.
احمد پاشا زانوس؛ نرجس رمضانخاني
المجلد 8، العدد 24 ، نوفمبر 1433، ، الصفحة 81-107
المستخلص
چکيده
عدي‌بن زيد عبادي از شاعران مسيحي در عصر جاهلي است. وي نويسنده و سفير دربار ساساني بوده و از آغاز نوجواني به هر دو زبان فارسي و عربي تسلط کامل داشت.
شاعر در مضامين مشهور شعر جاهلي شعر نسروده است. مدح و رثا در ديوان او موجود نيست و فخر و هجا منحصر در چند بيت است. وي براي اولين بار، خمر را به عنوان فن مستقل به کار برده و در اين زمينه، ...
أكثر
چکيده
عدي‌بن زيد عبادي از شاعران مسيحي در عصر جاهلي است. وي نويسنده و سفير دربار ساساني بوده و از آغاز نوجواني به هر دو زبان فارسي و عربي تسلط کامل داشت.
شاعر در مضامين مشهور شعر جاهلي شعر نسروده است. مدح و رثا در ديوان او موجود نيست و فخر و هجا منحصر در چند بيت است. وي براي اولين بار، خمر را به عنوان فن مستقل به کار برده و در اين زمينه، شاعراني مثل اعشي و اخطل از او پيروي کردهاند و نيز در شعر قصصي و اعتذاريات بر ديگر شاعران جاهلي پيشي گرفته است.
عدي‌بن زيد به خاطر ابتکار در اغراض، شکل و درون مايه‌ي قصايد جاهلي، شاعري نوآور به شمار مي‌آيد؛ اشعار وي در بيشتر قصايد معاني جديد داشته و از تقليد فاصله دارد. در اين مقاله سعي بر اين است تا نوآوري شاعر در اغراض و شکل و معاني بررسي شود.
الهه مختاری؛ صغري فلاحتي
المستخلص
تتأبط المرونة النفسیة قضیة هامة هي دراسة علاقة اللغة وعالم النفس في الذهن البشري وكیفیة هذه العلاقة المتمثلة في الذهن عند الاصطدام بأكداس المفردات والألفاظ، فلا یكون إنجاز هذه المهمة إلا علی ید سمات تنظیمیة هي القدرة علی التَأقلُم، والتوافق، والتصدي، ومواجهة الضغوط والنكبات أو منغصات الحیاة. المرونة النفسیة من العلوم النفسیة ...
أكثر
تتأبط المرونة النفسیة قضیة هامة هي دراسة علاقة اللغة وعالم النفس في الذهن البشري وكیفیة هذه العلاقة المتمثلة في الذهن عند الاصطدام بأكداس المفردات والألفاظ، فلا یكون إنجاز هذه المهمة إلا علی ید سمات تنظیمیة هي القدرة علی التَأقلُم، والتوافق، والتصدي، ومواجهة الضغوط والنكبات أو منغصات الحیاة. المرونة النفسیة من العلوم النفسیة الحدیثة التي أبصرت النور السبعینیات إثر التفاعلات النشیطة التي حدثت بین العلوم آنذاك. ومن الذین شمروا عن سواعدهم لیخصبوا هذا الاتجاه: «مارتن سيليغمان» الذي وضع الحجر الأساس للعلوم النفسیة الحدیثة وسكبها في أطر متینة. قمنا فی هذه المقالة بدراسة المرونة النفسیة في اعتذاریات الشاعرین إبراهیم بن المدبر وابن زیدون، بالاعتماد علی المنهج الوصفي- التحلیلي. وتوصلنا إلى أن إبراهیم بن المدبر كان أكثر مرونة في اعتذاریاته بالنسبة إلی ابن زیدون في أشعاره الاعتذاریة. فلم یتذلل ابن المدبر طوال فترة سجنه واستطاع أن یتحمل آلام السجن ویصبر علی المشاكل، ولكن تضاءل العزة والكرامة لدى ابن زيدون شيئًا فشيئًا ويلاحظ الاعتداد بالنفس بشكل واضح في اعتذارياته.
حسين کياني؛ کوثر تقوايي فر
المجلد 17، العدد 59 ، سبتمبر 2021، ، الصفحة 85-108
المستخلص
این پژوهش با بهره‌گیری از روش تحليل محتوای کمّی، به منظور دست‌یابی به وضعیّت ساختاری مقالههای حوزۀ داستانیِ «مجلۀ انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی» نگاشته شده‌است. در ابتدا دادهها از طریق پرسش‌نامه، جمعآوری و سپس با استفاده از آمار توصیفی به دادههای کمّی تبدیل‌شده‌است. عنوان، چکیده، مقدمه، روش پژوهش، بدنۀ اصلی، ...
أكثر
این پژوهش با بهره‌گیری از روش تحليل محتوای کمّی، به منظور دست‌یابی به وضعیّت ساختاری مقالههای حوزۀ داستانیِ «مجلۀ انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی» نگاشته شده‌است. در ابتدا دادهها از طریق پرسش‌نامه، جمعآوری و سپس با استفاده از آمار توصیفی به دادههای کمّی تبدیل‌شده‌است. عنوان، چکیده، مقدمه، روش پژوهش، بدنۀ اصلی، نتایج و منابع، هفت مؤلّفه است که در پرسش‌نامه قرار داده شده‌است.نتيجۀ پژوهش بیانگر آن است که عنوان این مقالهها شاخصه‌های عنوان موردقبول را داراست. در چکیدۀ مقالهها ضعف در اشاره نکردن به روش پژوهش است. ضرورت و پيشينۀ پژوهش، روش پژوهش و عدم پایبندی به آن در متن مقاله و چگونگی بيان نتيجۀ پژوهش با معيارهای علمی مقالههای علمی پژوهشی منطبق نيست. حضور پررنگ چون ارائهی نمونهها از نقاط قوّت بدنۀ اصلی این مقالهها است. با توجّه به برجسته بودن برخی ضعفهای ساختاری در مقالهها می‌توان به اين نتيجه رسيد که نويسندگان هيچ الگوی ساختاری در اختيار نداشته و ساختار مقالهها را بر اساس آنچه خود آموزش ديدهاند، تنظيم کردهاند. توجّه نکردن به معيارهای ساختاری در آموزشهای دانشگاهی، روشن نبودن ساختار مقالهها در راهنمای نويسندگان مجلّه و نيز مهم نبودن مسألۀ ساختار مقاله برای سردبيران از عوامل اين ضعف است.این پژوهش با بهره‌گیری از روش تحليل محتوای کمّی، به منظور دست‌یابی به وضعیّت ساختاری مقالههای حوزۀ داستانیِ «مجلۀ انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی» نگاشته شده‌است. در ابتدا دادهها از طریق پرسش‌نامه، جمعآوری و سپس با استفاده از آمار توصیفی به دادههای کمّی تبدیل‌شده‌است. عنوان، چکیده، مقدمه، روش پژوهش، بدنۀ اصلی، نتایج و منابع، هفت مؤلّفه است که در پرسش‌نامه قرار داده شده‌است.نتيجۀ پژوهش بیانگر آن است که عنوان این مقالهها شاخصه‌های عنوان موردقبول را داراست. در چکیدۀ مقالهها ضعف در اشاره نکردن به روش پژوهش است. ضرورت و پيشينۀ پژوهش، روش پژوهش و عدم پایبندی به آن در متن مقاله و چگونگی بيان نتيجۀ پژوهش با معيارهای علمی مقالههای علمی پژوهشی منطبق نيست. حضور پررنگ چون ارائهی نمونهها از نقاط قوّت بدنۀ اصلی این مقالهها است. با توجّه به برجسته بودن برخی ضعفهای ساختاری در مقالهها می‌توان به اين نتيجه رسيد که نويسندگان هيچ الگوی ساختاری در اختيار نداشته و ساختار مقالهها را بر اساس آنچه خود آموزش ديدهاند، تنظيم کردهاند. توجّه نکردن به معيارهای ساختاری در آموزشهای دانشگاهی، روشن نبودن ساختار مقالهها در راهنمای نويسندگان مجلّه و نيز مهم نبودن مسألۀ ساختار مقاله برای سردبيران از عوامل اين ضعف است.
نرگس قنديل زاده
المجلد 1، العدد 4 ، أكتوبر 1426، ، الصفحة 91-118
المستخلص
توفيق الحکيم، نويسنده معاصر، فرزند يک بانوي اشراف زاده ترک نژاد. وي حقوق را رها کرده، به ادبيات و هنر روي آورد و از جواني به نمايشنامه نويسي مشغول شد. ولي آثار اصلي خود را پس از تحصيل در فرانسه تدوين کرد. الحکيم را مي توان پدر نمايشنامه جدي مصري و رمان مدرن عربي دانست. از اين ميان، نمايشنامه هاي فکري ماندگارترين بخش آثار اوست. دغدغه ...
أكثر
توفيق الحکيم، نويسنده معاصر، فرزند يک بانوي اشراف زاده ترک نژاد. وي حقوق را رها کرده، به ادبيات و هنر روي آورد و از جواني به نمايشنامه نويسي مشغول شد. ولي آثار اصلي خود را پس از تحصيل در فرانسه تدوين کرد. الحکيم را مي توان پدر نمايشنامه جدي مصري و رمان مدرن عربي دانست. از اين ميان، نمايشنامه هاي فکري ماندگارترين بخش آثار اوست. دغدغه هاي روشنفکرانه و تامل انگيز، شخصيت پردازيها و فضاسازيهاي انتزاعي، ديالوگ هاي بسيار ماهرانه، بهره برداري مدرن از اسطوره و تاثيرپذيري شديد از سمبوليسم فرانسوي ويژگي هاي اصلي اين نمايشنامه هاست. هويت مصري وجه غالب آثار الحکيم است که گاه در رمانتيسم و گاه در رئاليسم آشکار شده است. زن در نمايشنامه هاي فکري الحکيم نماد زندگي و غالبا نقطه مقابل هنر و انديشه است و در نمايشنامه هاي اجتماعي نقش مثبت و اصيلي ندارد. الحکيم که از عصر تحت الحمايگي تا زمان انورسادات زيست، معمولا با مرکز قدرت سازش داشت. او هرگز به جريانهاي نوي ادبي در اروپا و جهان عرب بي اعتنا نبود، تئاتر حماسي برشت را در قالب تئاتر عربي ريخت- ولو بدون توفيق چندان- و دعوت پوچ گرايان اروپايي را با تاليف نمايشنامه اي در سنت پوچي اجابت کرد و براي حل معضل زبان کلاسيک و محاوره اي عربي يک زبان سوم را پيشنهاد کرد.
جلال مرامي
المجلد 1، العدد 2 ، مايو 1426، ، الصفحة 97-112
المستخلص
اين مقاله پس از نگاهي اجمالي به اصول و عوامل شکل گيري نهضت عاشوراي حسيني، تاثير و نقش آنها را در پيدايش و پيروزي انقلاب اسلامي ايران مورد بررسي قرار داده است. شاعران عربي معاصر با الهام از بيانات و سيره عملي امام حسين (ع) در قيام عاشورا که در نهضت امام خميني (ره) و انديشه عاشورايي او تبلور و تجلي يافته و در پيدايش و پيروزي انقلاب اسلامي ...
أكثر
اين مقاله پس از نگاهي اجمالي به اصول و عوامل شکل گيري نهضت عاشوراي حسيني، تاثير و نقش آنها را در پيدايش و پيروزي انقلاب اسلامي ايران مورد بررسي قرار داده است. شاعران عربي معاصر با الهام از بيانات و سيره عملي امام حسين (ع) در قيام عاشورا که در نهضت امام خميني (ره) و انديشه عاشورايي او تبلور و تجلي يافته و در پيدايش و پيروزي انقلاب اسلامي نقش بسزايي ايفا کرده است، توانسته اند از نقش حسين گونه امام (ره) نسبت به شناخت عوامل ياد شده، آشنا کردن مردم به اوضاع و شرايط موجود در جامعه ايران ايجاد شور و حماسه حسيني در دل مردم ايران جهت برپايي قيام عاشورايي و نهايتا پيروزي انقلاب اسلامي، تصوير گويا، زيبا و درخور تحسيني ارايه دهند.
امير مقدم متقي
المجلد 1، العدد 3 ، يوليو 1426، ، الصفحة 107-126
المستخلص
عفت، با تمامي جلوه هاي شعري عنتره بن شداد پيوند خورده است؛ از اين رو چنانچه پژوهشگري با حوصله ديوان وي را مورد مطالعه قرار دهد، خود را در برابر شاعري محجوب و عفيف و در عين حال شجاع و دلاور خواهد ديد. در اين پرده هاي تصوير، گاه او را در ميدان کارزار مي بيند که به وقت غنيمت گري خويشتن دار آزرمناک است و گاه او را در سلوک و رفتارش با زن بيگانه مشاهده ...
أكثر
عفت، با تمامي جلوه هاي شعري عنتره بن شداد پيوند خورده است؛ از اين رو چنانچه پژوهشگري با حوصله ديوان وي را مورد مطالعه قرار دهد، خود را در برابر شاعري محجوب و عفيف و در عين حال شجاع و دلاور خواهد ديد. در اين پرده هاي تصوير، گاه او را در ميدان کارزار مي بيند که به وقت غنيمت گري خويشتن دار آزرمناک است و گاه او را در سلوک و رفتارش با زن بيگانه مشاهده مي کند که از سر عفت و شرافتي بلند پايه، حرمتش را پاس مي دارد و هرگز قدمي از جاده عفاف بيرون نمي نهد و ديگرگاه او را در خطاب با معشوقش عبله، نظاره گر مي شود که عفيفانه به گفتگويي شيرين و دل پسند با او دل خوش مي دارد و بسنده مي کند و زماني ديگر، او را چون صورتگري چيره دست و عفيف مي يابد که در توصيف جسماني عبله، نظرگاه خود را بيش از حد نمي گستراند و به بوي خوشي از او يا گوارايي دهانش و يا چيزي شبيه به آن اکتفا مي کند. گفتاري که در پيش روست، به بازتاب اين فضيلت و ابعاد و زواياي آن در شعر اين شاعر ناظر است.
وحيد سبزيان پور
المجلد 1، العدد 1 ، يناير 1426، ، الصفحة 127-148
المستخلص
خرد و خردگرايي ازمشخصه هاي مهم شاهنامه است، اين کتاب ارجمند با خرد و انديشه شروع مي شود، اين براعت استهلال در ابتداي اين کتاب گوياي توجه فردوسي به خرد و انديشه است. عنصر خرد چون قلبي تپنده خون را در پيکر شاهنامه جاري مي کند، در ريشه يابي اين پديده، از يک سو قول مشهور اين است که فردوسي يک حکيم مسلمان و آگاه به انديشه هاي قرآني و اسلامي ...
أكثر
خرد و خردگرايي ازمشخصه هاي مهم شاهنامه است، اين کتاب ارجمند با خرد و انديشه شروع مي شود، اين براعت استهلال در ابتداي اين کتاب گوياي توجه فردوسي به خرد و انديشه است. عنصر خرد چون قلبي تپنده خون را در پيکر شاهنامه جاري مي کند، در ريشه يابي اين پديده، از يک سو قول مشهور اين است که فردوسي يک حکيم مسلمان و آگاه به انديشه هاي قرآني و اسلامي است، از ديگر سو مي دانيم که منابع شاهنامه، متون قديم ايران باستان و روايان آن موبدان زرتشتي است. ساختار اين اثر جهاني بي ترديد ايراني و براساس آيين باستاني ايران است. با عنايت به بسامد بالاي واژه ها و مشتقات «عقل و فکر» در فرهنگ اسلامي و نيز شهرت ايرانيان باستان به تعقل و تفکر، پاسخ به اين سوال که «فردوسي در موضوع خردگرايي متاثر از کدام فرهنگ بوده» و يا «کدام يک از اين دو فرهنگ تاثير بيشتري در او دارند؟» به علت وجود قراين و شواهد بي شمار و نيز ديدگاه هاي متفاوت کاري بس دشوار است، و امکان پاسخ قطعي به آن وجود ندارد. سعي ما در اين مقاله تبيين فرهنگ ايراني در منابع عربي عهد عباسي درموضوع خرد است، به تعبير ديگر، آيا ريشه و منابع خردگرايي فردوسي را مي توان در آثار منسوب به ايران باستان پيدا کرد؟ در صورت پاسخ مثبت، اين متون تا چه اندازه استعداد تغذيه شاهنامه و خوراک فکري فردوسي را دارد؟ تلاش براي يافتن پاسخ به اين سوال، علاوه بر اينکه ديدگاه نياکان ما را در خصوص خردگرايي نشان مي دهد، راه را براي تقويت بعضي احتمالات و ايجاد فرضيه هاي ديگري براي تحقيقات عميق تر و گسترده تر باز مي کند.
حامد صدقي؛ علي اکبر ملايي؛ فيروز حريرچي
المجلد 7، العدد 18 ، إبريل 1432
المستخلص
الفخر فنٌ من فنون الأدب الذي يتباهي فيه الشاعر بنفسه و قومه. هذا الفنٌّ کان رائجاً في أدب الأُمم المختلفة خاصةً الأدب العربي منذ القدم. کان هذا الغرض الشعري عند العرب کنغمة مألوفة يتغنَّاها الشعراء في کلّ مجلسٍ و يُبرِزون من خلاله صورةً رائعةً لشخصٍ أَو جماعةٍ مِن دون أَن يُوصَفَ القائل به بالتکبُّرِ أَو الغرور. أبوفراس شاعر عربيٌّ ...
أكثر
الفخر فنٌ من فنون الأدب الذي يتباهي فيه الشاعر بنفسه و قومه. هذا الفنٌّ کان رائجاً في أدب الأُمم المختلفة خاصةً الأدب العربي منذ القدم. کان هذا الغرض الشعري عند العرب کنغمة مألوفة يتغنَّاها الشعراء في کلّ مجلسٍ و يُبرِزون من خلاله صورةً رائعةً لشخصٍ أَو جماعةٍ مِن دون أَن يُوصَفَ القائل به بالتکبُّرِ أَو الغرور. أبوفراس شاعر عربيٌّ ذو ذوقٍ رفيعٍ عاش في القرن الرابع للهجرة و سجّل مفاخره و مفاخر أهلِه أکثر من أيّ غرضٍ آخَر في ديوانه. أُسِر الشاعر حيناً و أُلقي في سجون الروميّين، الحادثة التي أدّت إِلي ظهور فصلٍ جديد في ديوانه و من هنا ظهر فارقٌ أساسيّ بين فخريّاته المنظومة قبل السجن و بعده. يترکّز اهتمام الشاعر في فخريّاته قبل السجن علي تَعداد مناقب أهل قبيلته الحمدانيّين و لکنّه يتغيّر هذا الإتّجاه الفخريّ من القبيلة إِلي الفرد بمرور الزمن في أيّام الأسارة؛ بحيث برزت صورة الفخر الشخصيّ اکثر بروزاً من الفخر الجماعي( القبليّ) في تلک الفتره من حياته الادبيه. علي أيّ حالٍ کان الشاعر يفتخر - سواءً قبل السجن أو ضمنه- بصفاتٍ کالشجاعة و الکرم و الفتوّة و فضائل أٌخري واصفاً نفسه و أهله بها.
آذرتاش آذرنوش؛ نرجس موسوي اندرزي
المجلد 6، العدد 17 ، يناير 1432
المستخلص
کلمة «الآية» التي تتعلق بالمادّة اللغوية الأصلية السامية، کثيرا ما وردت في الشعر الجاهلي کما استخدمت بأشکال أخري في النصوص السامية المختلفة إضافةً إلي العربية. و في القرن السابع للميلاد، استخدمها القرآن الکريم و صبغها صبغةً دينيةً جديدةً؛ و نظراً إلي کثرة استخدامها في القرآن الکريم يمکننا القول بأنها کانت مفهومةً لدي الأقوام ...
أكثر
کلمة «الآية» التي تتعلق بالمادّة اللغوية الأصلية السامية، کثيرا ما وردت في الشعر الجاهلي کما استخدمت بأشکال أخري في النصوص السامية المختلفة إضافةً إلي العربية. و في القرن السابع للميلاد، استخدمها القرآن الکريم و صبغها صبغةً دينيةً جديدةً؛ و نظراً إلي کثرة استخدامها في القرآن الکريم يمکننا القول بأنها کانت مفهومةً لدي الأقوام العربية عند نزول الوحي، موحدةً کانت أو وثنيةً. و من المحتمل أن يکون العرب قد تعرّفوا علي هذه الکلمة عن طريق الکتاب المقدس حيث وردت الآية بلفظها العبري: א̄̄וֹת ('ot) في الکتاب المقدس العبري و بلفظها السرياني: ُܐܬܳܐ (ātā) في بشيتا في مواضيع مختلفة. فإنّ الکلمة هذه تدلّ في الکتاب المقدس علي«الفعل الإلهي» الذي کان يخبر عنها الوحي في زمن سابق. و ذلک الوحي يمکن أن يکون محتواه تعليماً أو معرفةً دينيةً أو إخباراً عن الغيب. هذا الجانب المعنوي من لفظة الآية يغطّي جزءًا من الدائرة المعنوية للکلمة في القرآن الکريم.
نرگس گنجي؛ مريم جلائي
المجلد 7، العدد 19 ، أغسطس 1432
المستخلص
نظراً إلي أنّ التعبير يکاد يأتي في المرحلة الأخيرة من المهارات اللغوية، فينبغي لطالب اللغة ـ وهو علي أبواب التخرّج ـ أَن تتلاشي عنده الأخطاء التعبيرية إلي حد بعيد، فإذا لم يتحقق هذا الأمر فيُمکننا القول حينئذٍ إنه لم يتحقق تعلّم اللغة بنجاح، وعلينا أن نُلقي ضوءاً کاشفاً لرصد نقص کفاءتهم اللغوية في التعبير باللغة الهدف والبحث عن ...
أكثر
نظراً إلي أنّ التعبير يکاد يأتي في المرحلة الأخيرة من المهارات اللغوية، فينبغي لطالب اللغة ـ وهو علي أبواب التخرّج ـ أَن تتلاشي عنده الأخطاء التعبيرية إلي حد بعيد، فإذا لم يتحقق هذا الأمر فيُمکننا القول حينئذٍ إنه لم يتحقق تعلّم اللغة بنجاح، وعلينا أن نُلقي ضوءاً کاشفاً لرصد نقص کفاءتهم اللغوية في التعبير باللغة الهدف والبحث عن مصادره وطرق علاجه.
علي هذا، فالمشکلة التي تسعي هذه المقالة لدراستها، إنما هي الکشف عن الأسباب الکامنة وراء نقص الکفاءة اللغوية لطلاب اللغة العربية من الناطقين بالفارسية في کتاباتهم بالعربية تمهيداً لمعالجتها في واقع تصميم المناهج، وطرق التدريس المناسبة، وتنبيه المدرسين الي مراعاتها أثناء التدريس في الواقع التعليمي لمهارات العربية بالجامعة.
استخدمت الدراسة المنهج الوصفي التحليلي، والمجتمع الأصلي لهذا البحث يشمل طلاب العربية بجامعتَي أصفهان وکاشان، وقد ظهر من دراسة الأخطاء التعبيرية الشائعة للطلاب أنّ أکثر أخطاء هم تُعزي إلي التداخل اللغوي وتداخل العربية نفسها ونسج التعلّم.
حجت رسولي؛ سميه قاجاني يزدآبادي
المجلد 7، العدد 20 ، نوفمبر 1432
المستخلص
تهدف هذه الدراسة إلى رصد مظاهر الخرافة في روايات غادة السمان، وتلمّس بعض أسباب هذه الظاهرة التي تمثل العقلية المتخلفة لأبناء الشعوب العربية. وتخضع روايات غادة السمان للبحث بأکملها وهي: بيروت 75، وکوابيس بيروت، وليلة المليار، والرواية المستحيلة – فسيفساء دمشقية -، وسهرة تنکرية للموتي. وتمّ تقسيم الدراسة إلي قسمين وهما: الخرافة ...
أكثر
تهدف هذه الدراسة إلى رصد مظاهر الخرافة في روايات غادة السمان، وتلمّس بعض أسباب هذه الظاهرة التي تمثل العقلية المتخلفة لأبناء الشعوب العربية. وتخضع روايات غادة السمان للبحث بأکملها وهي: بيروت 75، وکوابيس بيروت، وليلة المليار، والرواية المستحيلة – فسيفساء دمشقية -، وسهرة تنکرية للموتي. وتمّ تقسيم الدراسة إلي قسمين وهما: الخرافة والظروف القهرية والخرافة والظروف غير القهرية. فقد وصلنا إلي أن غادة السمان تحاول في نصوصها الروائية أن ترسم مکانة الخرافة في الطبقتين الدنيا و العليا من المجتمع العربي، فتکشف الکاتبة لنا مرکزية التفکير الخرافي في حياة الإنسان العربي، حيث تسجل الخرافة حضورها الواسع في العقل العربي المعاصر في مختلف شرائحه الاجتماعية بين العامة والخاصة کما بين النخبة والجماهير.
شهريار نيازي؛ معصومة تقي‌زادة؛ هانیة درستکار
المجلد 18، العدد 63 ، سبتمبر 2022
المستخلص
یکی از مهم‌ترین مفاهیم مطرح شده در نظریة فرمالیست‌های روس، آشناییزدایی است که هدف آن، بررسی جنبه‌هایی از زبان است که منجر به آفرینش ادبی می‌شود. تمام فنونی که شاعر برای بیگانه ساختن جهان اطراف در چشم مخاطب به کار می‌گیرد، در گسترة آشناییزدایی قرار دارد. ابن فارض، شاعر مشهور وادی عشق الهی در تاریخ شعر صوفی از شعرایی است ...
أكثر
یکی از مهم‌ترین مفاهیم مطرح شده در نظریة فرمالیست‌های روس، آشناییزدایی است که هدف آن، بررسی جنبه‌هایی از زبان است که منجر به آفرینش ادبی می‌شود. تمام فنونی که شاعر برای بیگانه ساختن جهان اطراف در چشم مخاطب به کار می‌گیرد، در گسترة آشناییزدایی قرار دارد. ابن فارض، شاعر مشهور وادی عشق الهی در تاریخ شعر صوفی از شعرایی است که شهرت گسترده‌ای در جهان عرب داشته زیرا اشعار او تمام ویژگیهای فنی شعر صوفی را داراست: شعری که آکنده از نفحات قرآنی و نظرات فلسقی است و دیدگاه‌های نوینی راجع به هستی و انسان دارد. زبان صوفیانة ابن فارض با همة فراز و فرودهایش در سطوح زبانی با آفرینش ترکیب‌های نوین در سطح مفهوم، نظر خواننده را جلب کرده و غبار عادت را از مفاهیم عادی صوفیانه برمی‌چیند و وی را با نوترکیب‌هایی آشنا می‌سازد که از تکنیک آٍشنایی‌زدایی بهره‌مندند. وی با ترکیب دو اصطلاح که هرکدام مفهوم جداگانه‌ای دارند، دست به آفرینش نوترکیب‌هایی می‌زند که مفاهیم نوین یا مفاهیمی را که خارج از آنچه در عرف صوفیان متداول است دارا می‌باشند. در این مقاله تلاش شده است با تکیه بر دیدگاه‌های فرمالیست‌ها در زمینة آشناییزدایی و هنجار گریزی، نوترکیبهای عرفانی ابن فارض را بررسی کنیم. بررسی‌های به عمل آمده در این مقاله نشان میدهد که ابن فارض با آفرینش چنین نوترکیب‌هایی قصد ایجاد مفاهیمی نوین را داشته است که از حالات عرفانی وی برآمده است.
ابراهيم نامداري؛ علي اکبر احمدي؛ علی شویعیان
المستخلص
تعدّ الشخصية من العناصر البارزة في الفن القصصي والتي بها يتم الکشف عن تفکير الروائي وهواجسه. حیث أمكن للقاريء أن يفهم الأحداث خلال ما يفهمه في فحص شخصية القصة، ويمكن أن يكون لذلك تأثير كبير على موضوع القصة. يستخدم الكاتب اللبناني المعاصر أمين الريحاني تقنيات خاصة في قصصه للتأثير علی مخاطبیه وجذبهم إلیها. إحدی هذه التقنيات في الروایة، ...
أكثر
تعدّ الشخصية من العناصر البارزة في الفن القصصي والتي بها يتم الکشف عن تفکير الروائي وهواجسه. حیث أمكن للقاريء أن يفهم الأحداث خلال ما يفهمه في فحص شخصية القصة، ويمكن أن يكون لذلك تأثير كبير على موضوع القصة. يستخدم الكاتب اللبناني المعاصر أمين الريحاني تقنيات خاصة في قصصه للتأثير علی مخاطبیه وجذبهم إلیها. إحدی هذه التقنيات في الروایة، هي الشخصية وتوصيفها. يحاول المقال الحالي دراسة هذا العنصر المهم في الروایة المذكورة بالاعتماد على المنهج الوصفي التحليلي والنظر في رواية "خارج الحریم". وبهذه الطريقة، يقوم أولاً بتلخيص القصة ثم تحلیل شخصيات الروایة، وأخيراً، يقوم بفحص أساليب وتقنيات هذه الشخصيات في ظل أمثلة من الرواية. ومن أهم إنجازات هذا البحث أن أمين الريحاني استطاع تحويل الحقائق الاجتماعية إلى واقع خيالي بخياله القوي ولغته المجيدة ويصور الأحداث الاجتماعية لعصره الراهن في مجتمع آخر. یهدف الريحاني من التوصيف الدقيق إلی انعکاس صورة دقيقة وقابلة للرسم للجمهور بحيث يكون فهم الشخصيات والظروف أمرًا ملموسًا ومعقولًا للقاريء، وقد استخدم طريقتين للتوصيف في قصته حیث یقدم الشخصية للجمهور بشكل واضح ومباشر في التوصيف المباشر، وفي التوصيف غير المباشر، فهو یجمع بين عنصري الخيال والواقع.
سيد ابوالفضل سجادي؛ سميرا فراهاني
المجلد 8، العدد 23 ، أغسطس 1433، ، الصفحة 72-97
المستخلص
چکيده
بيان اديبانه و هنرمندانه‌ي معاني و مفاهيم قرآن کريم يکي از دلايل اعجاز بياني اين کتاب آسماني است. زيبايي قرآن چه از نظر مفاهيم آن و چه از نظر ظاهر و ساختار سوره‌ها شگفت‌انگيز و قابل تحسين است. بيان دل‌نشين آيه‌ها، تعبيرهاي زيبا و لطيف و به کارگيري صنايع ادبي و بلاغي به قرآن جلوه و طراوت خاصي بخشيده است. کنايه يکي از اين ...
أكثر
چکيده
بيان اديبانه و هنرمندانه‌ي معاني و مفاهيم قرآن کريم يکي از دلايل اعجاز بياني اين کتاب آسماني است. زيبايي قرآن چه از نظر مفاهيم آن و چه از نظر ظاهر و ساختار سوره‌ها شگفت‌انگيز و قابل تحسين است. بيان دل‌نشين آيه‌ها، تعبيرهاي زيبا و لطيف و به کارگيري صنايع ادبي و بلاغي به قرآن جلوه و طراوت خاصي بخشيده است. کنايه يکي از اين صنايع ادبي و از ظريف‌‌ترين و لطيف‌ترين آنهاست. بيان مبهم و پوشيده‌ي حقايق، به ظاهر آيه‌ها صورتي ادبي مي‌بخشد که مخاطب به مدد قوه‌ي ذوق و لطافت طبع خويش، به درک و کشف نکات نهفته در باطن آنها پي مي‌برد و پرده از صورت ظاهري کلام برمي‌دارد. در اين پژوهش تلاش بر آن است تا کنايه هاي موجود در جزء سي ام قرآن کريم مورد بررسي قرار گيرد تا در نهايت معناي اصلي آيه ها استخراج گردد.
مريم پورچمشيدي؛ زهراء افضلي
المجلد 6، العدد 16 ، أكتوبر 1431، ، الصفحة 73-96
المستخلص
التعليم نشاط دقيق،مهني،متقن يهدف إلي إنشاء التعلم الثابت والبليغ.نوع التعلم الذي قد إنقسم إلي ثلاث مستويات :التذکار، الادراک والاستخدام ،يعدّ متقلباً رئيسيا وأساسياً في التعليم الناجح والاثير .کل واحد من هذه المستويات الثلاثة في حاجة الي الافادة من الاستراتيجيات والتقنيات الخاصة حسب جوهرها.هذه الاستراتيجيات والتقنيات صالحة للاستعمال ...
أكثر
التعليم نشاط دقيق،مهني،متقن يهدف إلي إنشاء التعلم الثابت والبليغ.نوع التعلم الذي قد إنقسم إلي ثلاث مستويات :التذکار، الادراک والاستخدام ،يعدّ متقلباً رئيسيا وأساسياً في التعليم الناجح والاثير .کل واحد من هذه المستويات الثلاثة في حاجة الي الافادة من الاستراتيجيات والتقنيات الخاصة حسب جوهرها.هذه الاستراتيجيات والتقنيات صالحة للاستعمال علي شاکلة اعتيادية ،اتصالية واغنائية .تستعمل الاعتيادية بغية التقديم ،الممارسة و الارتکاس وتستخدم الاتصالية والاغنائية لاجل تدعيم التعلم وتزيده.يتطلب کل نوع من انواع المحتويات توظيف التقنيات الخاصة به حسب المستويات الثلاثة السالفة الذکر وإلا لاتتحقق نتيجة نافعة و مرجوة للتعليم کما ينبغي.کذلک سيتحسن تعليم ماده الصرف والنحو وتعلمها بالنظر للمستويات الثلاثة المذ کورة آنفاً وباستخدام الاستراتيجيات والتقنيات في مکانها وموقعها اللذين يناسبانها.
ادبي
نعيم عموري
المجلد 11، العدد 36 ، مارس 1437، ، الصفحة 75-94
المستخلص
مکتب ادبيات تطبيقي سلافي «مارکسيستي» که وجه‌تسميه‌هاي متعددي دارد، مکتبي جامعه‌گراست و ادبيات را بر اساس «تشابه آثار ادبي» بررسي مي‌کند. «جيرمونسکي»، مؤسس اين مکتب، اساس تحقيقات تطبيقي را بر تشابه اعلام مي‌کند. اين مقاله با روشي توصيفي ـ تحليلي و با رويکرد مکتب سلافي، مي‌کوشد با نگاهي جامعه‌شناختي و بر اساس ...
أكثر
مکتب ادبيات تطبيقي سلافي «مارکسيستي» که وجه‌تسميه‌هاي متعددي دارد، مکتبي جامعه‌گراست و ادبيات را بر اساس «تشابه آثار ادبي» بررسي مي‌کند. «جيرمونسکي»، مؤسس اين مکتب، اساس تحقيقات تطبيقي را بر تشابه اعلام مي‌کند. اين مقاله با روشي توصيفي ـ تحليلي و با رويکرد مکتب سلافي، مي‌کوشد با نگاهي جامعه‌شناختي و بر اساس حوادث دوران زندگي و وضع سياسي و اجتماعي زمانة «محمد فيتوري» و «مهدي اخوان ثالث»، بن‌مايه‌هاي ادبيات پايداري را در آثار اين دو شاعر بررسي و نقد کند. ادبيات پايداري گونه‌اي از ادبيات است که در همه زمان‌ها بيانگر رنج ملت‌ها در برابر ستم است و در ادب ملت‌هايي شکل مي‌گيرد که از نظر اجتماعي دچار بحران، جنگ، انقلاب يا مواردي شبيه به آن مي‌شوند و باعث ايجاد روحيه پايداري در مردم مي‌شود. مهدي اخوان ثالث و محمد فيتوري نيزازجمله شاعراني بودند که در سروده‌هايشان رنج‌هاي مردم را سرودند. هر دو شاعر دوران مشابهي را گذراندند و در برابر ظلم و ستم هرگز تسليم وضع نابسامان جامعة خود نشدند. اين پژوهش، ضمن معرفي دو شاعر برجستة ايران و سودان، «مهدي اخوان ثالث» و « محمد فيتوري»، و بررسي اشعار انقلابي‌شان، تلاش دارد به جلوه‌هاي گوناگون مقاومت، ظلم‌ستيزي و دفاع از وطن در اشعار اين شاعران معاصر بپردازد. تمدن پرافتخار گذشتة ايران و عشق به سرزمين مادري (سودان)، آزادي‌خواهي و پايداري در برابر ظلم، خوش‌بيني و ايجاد اميد و مبارزه با بي‌هويتي و غفلت مردم، از مهم‌ترين جلوه‌هاي ادبيات پايداري در اشعار آنهاست.
نرگس گنجي؛ مريم جلائي پيکاني
المجلد 4، العدد 10 ، أكتوبر 1429، ، الصفحة 77-100
المستخلص
إن الأخطاء جزء أساس من عملية التعلم عند الإنسان وتعلم لغةٍ أجنبيةٍ ـ باعتباره مهارةً إنسانيةً ـ لايستثني من القاعدة العامة ومن المسلم به أنه يشبه عملية تعلم اللغة الأم التي هي علي أساس المحاولة والخطأ، فهناک مصادر تنبثق عنها الأخطاء، لعل من أهمها التداخل اللغوي أو استخدام الطالب الأنماطَ اللغوية للغته الأصلية في تعلم اللغة المستهدفة؛ ...
أكثر
إن الأخطاء جزء أساس من عملية التعلم عند الإنسان وتعلم لغةٍ أجنبيةٍ ـ باعتباره مهارةً إنسانيةً ـ لايستثني من القاعدة العامة ومن المسلم به أنه يشبه عملية تعلم اللغة الأم التي هي علي أساس المحاولة والخطأ، فهناک مصادر تنبثق عنها الأخطاء، لعل من أهمها التداخل اللغوي أو استخدام الطالب الأنماطَ اللغوية للغته الأصلية في تعلم اللغة المستهدفة؛ علي هذا فتناولت هذه الدراسة أخطاءً تعبيريةً تحريريةً لطلاب فرع اللغة العربية ترجع إلي التداخل اللغوي مستخدمةً المنهج الوصفي التحليلي.
إن أداة الدراسة المستخدَمة اختبار مفاجئ حيث وقع الاختيار علي موضوع يمکن أن يکتب فيه جميع الطلاب (ما هي فوائد السفر والرحلات؟).
ظهر من تفسيرنا للأخطاء التعبيرية التحريرية الشائعة للدارسين، أن کثيراًً منها يُعزي إلي التداخل اللغوي وأن الترجمة الحرفية للجمل من الفارسية إلي العربية، من أهم أسباب ظهور أخطاءهم التحريرية، بعبارة أخري إن الطالب عند الکتابة يفکّر بالفارسية ويکتب بالعربية وهذا هو مصدر الخطأ.
مهرعلي يزدان‌پناه
المجلد 3، العدد 8 ، ديسمبر 1428، ، الصفحة 79-100
المستخلص
کان العلامة الحائري المازندراني (1298 ـ 1391 ه.ق) من العلماء و الأدباء و الشعراء الکبار البارزين المعاصرين في ايران. ترک أکثر من ثلاثمائة أثر مطبوع و مخطوط في شتّي المجالات باللغتين العربيّة و الفارسيّة. و من مخطوطاته القيّمة، البديعيّة الميميّة النبويّة التي التزم الشاعر فيها بالتوريّة بأسماء الأنواع البديعيّة، و هي بخطّ الشاعر و في ...
أكثر
کان العلامة الحائري المازندراني (1298 ـ 1391 ه.ق) من العلماء و الأدباء و الشعراء الکبار البارزين المعاصرين في ايران. ترک أکثر من ثلاثمائة أثر مطبوع و مخطوط في شتّي المجالات باللغتين العربيّة و الفارسيّة. و من مخطوطاته القيّمة، البديعيّة الميميّة النبويّة التي التزم الشاعر فيها بالتوريّة بأسماء الأنواع البديعيّة، و هي بخطّ الشاعر و في 443 بيت، و 164 صفحة.
لم يکلّفه التزامه بالتوريّة و نظم أطول بديعية في تاريخها و کذا استخدامه الذي لا بديل له لأکثر من ثلاثمالة من المحسّنات البديعية. هذه المقالة تحاول أن تکشف جوانب من ميزات هذه البديعية و مقارنة بينها و بين أشهر البديعيّات کبديعيّة صفي الدين و السيّد علي خان المدني و ... و تسلّط الضوء علي مظاهر تجديد الشاعر في هذا الفن و مدي تأثّره منهم.
کبرا بهمني؛ سهيلا صلاحي مقدم
المجلد 11، العدد 35 ، ديسمبر 1436، ، الصفحة 79-100
المستخلص
حارث محاسبي در «التوهم»، سفر روح به جهان ديگر را به شيوة دوم‌شخص و در قالب معراج‌نامه روايت مي‌کند. از شاخص‌ترين عناصري که سفرنامه و به تبع آن معراج‌نامه بر اساس ماهيت خود بر آنها استوار است، زمان و مکان است. زمان و مکان در ارتباط با شهود روح، فضاي عالم مثال است. فضايي که با بازسازي زمان‌هاي موعود، دوري و نزديکي به مرکز را در ...
أكثر
حارث محاسبي در «التوهم»، سفر روح به جهان ديگر را به شيوة دوم‌شخص و در قالب معراج‌نامه روايت مي‌کند. از شاخص‌ترين عناصري که سفرنامه و به تبع آن معراج‌نامه بر اساس ماهيت خود بر آنها استوار است، زمان و مکان است. زمان و مکان در ارتباط با شهود روح، فضاي عالم مثال است. فضايي که با بازسازي زمان‌هاي موعود، دوري و نزديکي به مرکز را در دو مکان مجزا نشان مي‌دهد. جايي که پروردگار سيماي کريم خود را به‌تمامي بر مؤمنان آشکار مي‌کند، بالاترين نقطة بهشت است. بر اساس نظرات ميرچا الياده تجربة ديني تکرار عوالم روحاني است. زمان نيرومند و شگفت‌انگيزِ نخستين تجلي، تکرار مي‌شود و ابديت مقدس در حادثة مؤخر رستاخيز، ميثاق نخستين را يادآوري مي‌کند. در اين پژوهش مکان و زمان سفر روح و کهن‌الگوهاي مربوط به آن را از ديد اسطوره‌شناسي مي‌کاويم. آيا ساحت خيال از ناخودآگاه جمعي غني شده، و با ترسيم سفر روح به حد اعلاي قربت، انسجام‌يافتگي و تماميت را نشان مي‌دهد؟ روح چه مسيري را طي مي‌کند تا دوباره نخستين روزهاي آفرينش را در مرکز هستي، جايي که در گل آدم دميده شد، تجربه کند؟ توصيفات دقيق، زيبا و ادبي محاسبي در کنار غناي فراحسي، التوهم را از معراج‌نامه‌هاي ديگر متمايز کرده‌است.
ادبي
جمال طالبي قره قشلاقي
المجلد 12، العدد 40 ، مارس 1438، ، الصفحة 79-98
المستخلص
تتشکّل الأصوات اللغوية اللبنة الأولي في دراسة النصّ الشعري أو الأدبي. ذلک أنّ الأصوات بما تحمل من صفات خاصّة تعکس الواقع الدلالي للنصّ، والواقع النّفسي للشاعر. إنّ المعجم الصوتي للشاعر أشبه ما تکون بمرآة تعکس صورة واضحة يودّ التعبير عنها، ويحرص کلّ الحرص علي إيصالها للمتلقّي. من هذا المنطلق، عالج هذا البحث واحدة من أشهر القصائد ...
أكثر
تتشکّل الأصوات اللغوية اللبنة الأولي في دراسة النصّ الشعري أو الأدبي. ذلک أنّ الأصوات بما تحمل من صفات خاصّة تعکس الواقع الدلالي للنصّ، والواقع النّفسي للشاعر. إنّ المعجم الصوتي للشاعر أشبه ما تکون بمرآة تعکس صورة واضحة يودّ التعبير عنها، ويحرص کلّ الحرص علي إيصالها للمتلقّي. من هذا المنطلق، عالج هذا البحث واحدة من أشهر القصائد الرثائية، أي «قصيدة بلقيس» لصاحبها نزار قبّاني، دراسةً صوتيةً لمعرفة المکونات الصوتية الأساسية التي بنيت عليها القصيدة ودلالاتها في بيان المعني المقصود وتجسيد تجربة الشاعر الشعورية وفق آليات النقد الصوتي. کما أنّه درس بآلياته التطبيقية جانباً مهماً من جوانب التحليل اللساني، أي التحليل الصوتي لنصّ القصيدة، ومدي مساهمته في الکشف عن أسباب تآلفها داخل الحقل الدلالي، وقرأها قراءة دلالية لسانية من منظور النقد الصوتي لتحديد المعايير الجمالية فيها، وصلتها بالصوت. وقد اعتمدنا في دراستنا هذه علي المنهج الوصفي والإحصائي، لأنّهما يعطيان تحليلاً واقعيّاً للقصيدة من حيث بنيته ومضمونه اللغوي. وقد کشف التحليل الصوتي والدلالي للقصيدة عن وجود مناسبة بين اللفظ ودلالته، کما أنّ العمليّة الإحصائية للأصوات والمقاطع الصوتية فيها کشفت عن نجاح الشاعر في الملائمة بين الألفاظ والغرض لقصيدته، بحيث لاحظنا انسجاماً بديعاً بين نوعية الحروف والمقاطع والرويّ مع رثاء «بلقيس الراوي»، زوجة الشاعر.
ادبي
محمود حيدري
المجلد 13، العدد 45 ، مارس 2018، ، الصفحة 79-98
المستخلص
المثاقفة کأبرز آليات الحوار في الثقافات تعني عمليات التبادل الفکري الثقافي بين الثقافات وتعدّ من مجالات البحث في الأدب المقارن. من مظاهر المثاقفة في الشعر العباسي الأوّل تجلّي الثقافة الفارسية في شعر أبي نؤاس بصورة عامّة وقدسية النار والنور نظرا للتعاليم الزرادشتية خاصّة. يتطرّق هذا المقال إلي دراسة هذه الظاهرة في شعر هذا الشاعر ...
أكثر
المثاقفة کأبرز آليات الحوار في الثقافات تعني عمليات التبادل الفکري الثقافي بين الثقافات وتعدّ من مجالات البحث في الأدب المقارن. من مظاهر المثاقفة في الشعر العباسي الأوّل تجلّي الثقافة الفارسية في شعر أبي نؤاس بصورة عامّة وقدسية النار والنور نظرا للتعاليم الزرادشتية خاصّة. يتطرّق هذا المقال إلي دراسة هذه الظاهرة في شعر هذا الشاعر الإيراني الأصل معتمدا المقارنة منهجا للبحث. تحکي نتائج البحث أنّ کثرة المعاني والصور المستمدّة من النور والنار في شعر الشاعر تعود إلي ثقافة أبي نواس الفارسية الّتي أدّت به إلي انتقاء هذه الصور المشعّة في شعره. کأنّه يأتي بهذه التصاوير المتلألأة متعمّدا ليواکب مع الحضارة الإسلامية المصطبغة بالصبغة الفارسية في عصره ويعزّز علاقته بثقافة آبائه وأرضه الأمّ. والنکتة اللافتة للنظر أنّ الشاعر لم يأت بالمعاني عن تفضيل النار وقدسيتها خوفا لتهمة الزندقة القاتلة آنذاک، بل يدرک القارئ الفطن کيف تجلّت الآيات القرآنية المتضمّنة معاني النور والنار في شعره فکأنّه أراد بهذه الصورة أن يعبّر عن قدسية النار والنور عنده.
