انجمن ايراني زبان وادبيات عربيمجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)234563613820071211اندیشه فارسی و فرهنگ اسلامی
درپرتو نهضت ترجمهاندیشه فارسی و فرهنگ اسلامی
درپرتو نهضت ترجمه1261481ARحسین یوسفی (آملی)عبدالکریم أهوازیJournal Article20120714تحقیق حاضر اهمیت ترجمه و نهضت عظیم ترجمه طی دورههای گذشته اسلامی و نیز نقش بزرگ این نهضت در تعامل و تبادل فرهنگی آن دوران را باز مینمایاند. این تحقیق به ویژه کاوشی در خصوص تأثیر اندیشه فارسی در فرهنگ اسلامی از طریق آثار فارسی ترجمه شده به عربی و همچنین نقش خود ایرانیان در زمینههای مختلف سیاسی، دینی و ادبی است. آنگاه در این نوشتار به انگیزهها و برخی دلایل اهتمام ورزی و روی آوری به سوی میراث فرهنگی ایرانی – فارسی پرداخته شده و به مشهورترین مترجمان (از فارسی) و نیز مهمترین متون فارسی ترجمه شده به عربی اشاره رفته است.تحقیق حاضر اهمیت ترجمه و نهضت عظیم ترجمه طی دورههای گذشته اسلامی و نیز نقش بزرگ این نهضت در تعامل و تبادل فرهنگی آن دوران را باز مینمایاند. این تحقیق به ویژه کاوشی در خصوص تأثیر اندیشه فارسی در فرهنگ اسلامی از طریق آثار فارسی ترجمه شده به عربی و همچنین نقش خود ایرانیان در زمینههای مختلف سیاسی، دینی و ادبی است. آنگاه در این نوشتار به انگیزهها و برخی دلایل اهتمام ورزی و روی آوری به سوی میراث فرهنگی ایرانی – فارسی پرداخته شده و به مشهورترین مترجمان (از فارسی) و نیز مهمترین متون فارسی ترجمه شده به عربی اشاره رفته است.https://iaall.iranjournals.ir/article_1481_0986d91c4c5d3ea3caa12de729f99170.pdfانجمن ايراني زبان وادبيات عربيمجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)234563613820071211فلفل و عناصر داستانفلفل و عناصر داستان27401482ARحسین ابویسانیJournal Article20120714داستان کوتاه جایگاه ویژهای در ادبیات عربی دارد. این نوع ادبی توجه نویسندگان بزرگی را به خود جلب نموده و به یکی از محبوبترین انواع ادبی نزد خوانندگان بدل شده است.
نجیب محفوظ از نویسندگان معاصری است که در این زمینه شهرت یافته و تعداد قابلتوجهی داستان کوتاه نیز به رشتة تحریر درآورده است، اما از این تعداد فقط مجموعهای با نام «همسالجنون» به چاپ رسیده و در اختیار خوانندگان قرار دارد.
«فلفل» نام داستان کوتاهی است که در این مجموعه خودنمایی میکند. این داستان، زندگی پسربچهای را به تصویر میکشد که در مقابل مبلغی ناچیز حاضر شده است در یک قهوهخانه مشغول به کار شود. وی به خانوادة فقیری تعلق دارد که والدینش در کنار فعالیتهای روزمرة خود، با دستبرد به اشیایی ناچیز و بیارزش روزگار را سپری میکنند. همین امر باعث میشود تا پدر خانواده توسط نیروهای امنیتی دستگیر و روانة زندان شود، اما در این فضا صاحبمنصبان حکومتی نیز به چشم میخورند که با وجود ارتکاب جرایمی بزرگتر از هرگونه تعقیب و محاکمه مصون هستند.
نویسندة مقاله تلاش نموده است با بررسی شکل و محتوای این داستان، عناصر تشکیلدهندهی آن را تحلیل کند و از این طریق به نتایج موردنظر دست یابد.داستان کوتاه جایگاه ویژهای در ادبیات عربی دارد. این نوع ادبی توجه نویسندگان بزرگی را به خود جلب نموده و به یکی از محبوبترین انواع ادبی نزد خوانندگان بدل شده است.
نجیب محفوظ از نویسندگان معاصری است که در این زمینه شهرت یافته و تعداد قابلتوجهی داستان کوتاه نیز به رشتة تحریر درآورده است، اما از این تعداد فقط مجموعهای با نام «همسالجنون» به چاپ رسیده و در اختیار خوانندگان قرار دارد.
«فلفل» نام داستان کوتاهی است که در این مجموعه خودنمایی میکند. این داستان، زندگی پسربچهای را به تصویر میکشد که در مقابل مبلغی ناچیز حاضر شده است در یک قهوهخانه مشغول به کار شود. وی به خانوادة فقیری تعلق دارد که والدینش در کنار فعالیتهای روزمرة خود، با دستبرد به اشیایی ناچیز و بیارزش روزگار را سپری میکنند. همین امر باعث میشود تا پدر خانواده توسط نیروهای امنیتی دستگیر و روانة زندان شود، اما در این فضا صاحبمنصبان حکومتی نیز به چشم میخورند که با وجود ارتکاب جرایمی بزرگتر از هرگونه تعقیب و محاکمه مصون هستند.
نویسندة مقاله تلاش نموده است با بررسی شکل و محتوای این داستان، عناصر تشکیلدهندهی آن را تحلیل کند و از این طریق به نتایج موردنظر دست یابد.https://iaall.iranjournals.ir/article_1482_62c2a9b32534839cf4e1be8513a5b44b.pdfانجمن ايراني زبان وادبيات عربيمجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)234563613820071211روش جنوبی در لهجة عراقی: تاریخچه و دگرگونیروش جنوبی در لهجة عراقی: تاریخچه و دگرگونی41621483ARشاکر عابریعلی ضیغمیJournal Article20120714در زبان عربی، قبل از نزول قرآن کریم، لهجههای متعددی از جمله لهجههای قریش، ربیعه، هوازن، قیس، ضبّه و بهراء وجود داشته است. بهطور کلی، لهجههای پیشین را به دو دسته میتوان تقسیم کرد: لهجه تمیمی یا دسته شرقی، و لهجه حجازی یا دسته غربی که هر یک از آنها دارای ویژگیهای خاص خودند. لهجه عراقی با لهجه تمیم مشترکات زیادی دارد اما این لهجه در قرنهای اخیر تأثیرات زیادی از زبانهای ترکی، فارسی و انگلیسی پذیرفته و واژههای زیادی با ریشههای ترکی، فارسی و انگلیسی در آن دیده میشود. ما، در لهجه عراقی، سه روش شمالی و وسط و جنوبی را میتوانیم ببینیم که این مقاله روش اخیر را از لحاظ ویژگیهای صوتی یا زبانشناسی (آواهای تشکیل دهنده واژهها و تغیراتی که در این زمینه رخ داده است) و ویژگیهای صرفی (تغییرات ساختاری یا شکلی در برخی از واژهها اعم از اسم یا فعل یا حرف) و ویژگیهای نحوی (ترکیبها، عبارتها وجملهها و رابطه واژهها با همدیگر) مورد بحث و بررسی قرار میدهد. لهجه عراقی، همانند دیگر لهجهها در جهان، دارای تنوّع مکانی است؛ بدین معنی که روش تلفّظ آن طبق جاهای سکونت افراد متفاوت است.در زبان عربی، قبل از نزول قرآن کریم، لهجههای متعددی از جمله لهجههای قریش، ربیعه، هوازن، قیس، ضبّه و بهراء وجود داشته است. بهطور کلی، لهجههای پیشین را به دو دسته میتوان تقسیم کرد: لهجه تمیمی یا دسته شرقی، و لهجه حجازی یا دسته غربی که هر یک از آنها دارای ویژگیهای خاص خودند. لهجه عراقی با لهجه تمیم مشترکات زیادی دارد اما این لهجه در قرنهای اخیر تأثیرات زیادی از زبانهای ترکی، فارسی و انگلیسی پذیرفته و واژههای زیادی با ریشههای ترکی، فارسی و انگلیسی در آن دیده میشود. ما، در لهجه عراقی، سه روش شمالی و وسط و جنوبی را میتوانیم ببینیم که این مقاله روش اخیر را از لحاظ ویژگیهای صوتی یا زبانشناسی (آواهای تشکیل دهنده واژهها و تغیراتی که در این زمینه رخ داده است) و ویژگیهای صرفی (تغییرات ساختاری یا شکلی در برخی از واژهها اعم از اسم یا فعل یا حرف) و ویژگیهای نحوی (ترکیبها، عبارتها وجملهها و رابطه واژهها با همدیگر) مورد بحث و بررسی قرار میدهد. لهجه عراقی، همانند دیگر لهجهها در جهان، دارای تنوّع مکانی است؛ بدین معنی که روش تلفّظ آن طبق جاهای سکونت افراد متفاوت است.https://iaall.iranjournals.ir/article_1483_9bc270b85f47b9ad394157be722aa47b.pdfانجمن ايراني زبان وادبيات عربيمجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)234563613820071211«جواهر البلاغه» در قرائتی تازه«جواهر البلاغه» در قرائتی تازه63781608ARمحمد فاضلیJournal Article20120814اهل فن، با «جواهرالبلاغه» آشنایند؛ زیرا این کتاب در طول حیات خود به سرعت در دانشگاهها، حوزههای علمیه، مجتمعهای فرهنگی و مؤسسات ادبی سائر و دائر شد و بر اثر نظم و ترتیب خاص، روانی و سهولت عبارات، انبوه مثالها و تمرینات، در دلها به نفوذ کرد، و در آغوشها تنگ جای گرفت. چاپهای متعدد، افستهای مختلفِ بیپروا و ترجمههای متنوعِ حرفی شتابزده آن، به صورت کالا و متاع کتاب فروشیها، کتابخانه ها و نمایشگاهها درآمد؛ امّا متأسفانه نبض آن دقیق گرفته نشد و نارساییهایش پنهان بماند. مقالۀ حاضر ضمن گشودن در به روی این مسافر، به زدودن گرد و غبارش برمی خیزد، نبضش را لمس می کند، آسیبها و نارساییهایش را مینمایاند و خبر از چاره جویی می دهد. اهل فن، با «جواهرالبلاغه» آشنایند؛ زیرا این کتاب در طول حیات خود به سرعت در دانشگاهها، حوزههای علمیه، مجتمعهای فرهنگی و مؤسسات ادبی سائر و دائر شد و بر اثر نظم و ترتیب خاص، روانی و سهولت عبارات، انبوه مثالها و تمرینات، در دلها به نفوذ کرد، و در آغوشها تنگ جای گرفت. چاپهای متعدد، افستهای مختلفِ بیپروا و ترجمههای متنوعِ حرفی شتابزده آن، به صورت کالا و متاع کتاب فروشیها، کتابخانه ها و نمایشگاهها درآمد؛ امّا متأسفانه نبض آن دقیق گرفته نشد و نارساییهایش پنهان بماند. مقالۀ حاضر ضمن گشودن در به روی این مسافر، به زدودن گرد و غبارش برمی خیزد، نبضش را لمس می کند، آسیبها و نارساییهایش را مینمایاند و خبر از چاره جویی می دهد. https://iaall.iranjournals.ir/article_1608_4caac56b06c8dfc96821dc57568b7360.pdfانجمن ايراني زبان وادبيات عربيمجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)234563613820071211نقد و بررسی بدیعیه علامه حائری مازندرانی و مقایسهی آن با معروفترین بدیعیههانقد و بررسی بدیعیه علامه حائری مازندرانی و مقایسهی آن با معروفترین بدیعیهها791001609ARمهرعلی یزدانپناهJournal Article20120814علامه حائری مازندرانی (1257ـ 1350 ه. ش)، یکی از مفاخر علمی و ادبی معاصر ایران است که بیش از سیصد اثر چاپ نشده و چاپ شده، به دو زبان فارسی و عربی، از او به جای مانده است. یکی از آثار ارزشمند خطی آن مرحوم، بدیعیة او است که با خط شاعر، در 443 بیت و 164 صفحه، شرح و تدوین شده است. شاعر، علیرغم التزام به ذکر انواع آرایههای بدیعی و سرودن بلندترین بدیعیة تاریخ این فن و بهکار بردن بیش از 300 نوع آرایة بدیعی که این نیزدر نوع خود بیمانند است، دچار تکلف نشده و با اشعاری نغز و دلنشین، در فن بدیعیهسرایی به زبان عربی هنرنمایی کرده است.
این مقاله، ضمن نقد و بررسی ویژگیهای این بدیعیه و مقایسة آن با معروفترین بدیعیهها، چون بدیعیه صفیالدین حلی و سیدعلی خان مدنی، جنبههای نوآورانه وهمچنین تأثیرپذیری آن را از دیگر بدیعهسرایان تبیین میکند.علامه حائری مازندرانی (1257ـ 1350 ه. ش)، یکی از مفاخر علمی و ادبی معاصر ایران است که بیش از سیصد اثر چاپ نشده و چاپ شده، به دو زبان فارسی و عربی، از او به جای مانده است. یکی از آثار ارزشمند خطی آن مرحوم، بدیعیة او است که با خط شاعر، در 443 بیت و 164 صفحه، شرح و تدوین شده است. شاعر، علیرغم التزام به ذکر انواع آرایههای بدیعی و سرودن بلندترین بدیعیة تاریخ این فن و بهکار بردن بیش از 300 نوع آرایة بدیعی که این نیزدر نوع خود بیمانند است، دچار تکلف نشده و با اشعاری نغز و دلنشین، در فن بدیعیهسرایی به زبان عربی هنرنمایی کرده است.
این مقاله، ضمن نقد و بررسی ویژگیهای این بدیعیه و مقایسة آن با معروفترین بدیعیهها، چون بدیعیه صفیالدین حلی و سیدعلی خان مدنی، جنبههای نوآورانه وهمچنین تأثیرپذیری آن را از دیگر بدیعهسرایان تبیین میکند.انجمن ايراني زبان وادبيات عربيمجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)234563613820071211تأثیر جنگ شش روزه بر شعر معاصر فلسطینتأثیر جنگ شش روزه بر شعر معاصر فلسطین1011161610ARعزّت ملاّ ابراهیمیJournal Article20120814جنگ ژوئن 1967 نقطه عطفی در تاریخ ملت فلسطین به شمار میرود. این حادثه همه جنبههای زندگی فلسطینیان را تحت الشعاع قرار داد. شعر معاصر فلسطین نیز از این تحولات مستثنی نبود. از آن پس افق و دیدگاههای نوینی در برابر شعر معاصر فلسطین گشوده شد و مفاهیم تازهای چون حمایت و پشتیبانی از روند قیام مسلحانه، اشتیاق زائد الوصف برای بازگشت به وطن، شهادت و ایثار به وضوح در شعر پس از 1967خودنمایی کرد. افزون بر آن، تأثیر پذیری شعر معاصر فلسطین از جریانهای شعری جهان عرب، به لحاظ ساختار، مضمون و یا شکل فنی و نیز اسطوره پردازی، نماد گرایی، تمایل به سرودن شعر نو و رها ساختن سبک کلاسیک، از مهمترین دستاوردهای جنگ ژوئن به شمار میآید. جنگ ژوئن 1967 نقطه عطفی در تاریخ ملت فلسطین به شمار میرود. این حادثه همه جنبههای زندگی فلسطینیان را تحت الشعاع قرار داد. شعر معاصر فلسطین نیز از این تحولات مستثنی نبود. از آن پس افق و دیدگاههای نوینی در برابر شعر معاصر فلسطین گشوده شد و مفاهیم تازهای چون حمایت و پشتیبانی از روند قیام مسلحانه، اشتیاق زائد الوصف برای بازگشت به وطن، شهادت و ایثار به وضوح در شعر پس از 1967خودنمایی کرد. افزون بر آن، تأثیر پذیری شعر معاصر فلسطین از جریانهای شعری جهان عرب، به لحاظ ساختار، مضمون و یا شکل فنی و نیز اسطوره پردازی، نماد گرایی، تمایل به سرودن شعر نو و رها ساختن سبک کلاسیک، از مهمترین دستاوردهای جنگ ژوئن به شمار میآید. انجمن ايراني زبان وادبيات عربيمجله علمي انجمن ايراني زبان و ادبيات عربي (فصلنامه)234563613820071211ساختار قسم در زبان عربی و کاربرد آن در قرآن کریمساختار قسم در زبان عربی و کاربرد آن در قرآن کریم1411631611ARغلامرضا کریمیفردحجت هاشمی شیریJournal Article20120814قسم از دیدگاه عالمان نحو، جملهای است که به وسیلة آن، جملة خبر مؤکّد میشود؛ بنابراین قسم یکی از روشهای تأکید در گفتار است و ناگزیر از داشتن خبر یا جوابی است که هدف از قسم را بیان کند. از جمله اسلوبهایی که در سخن به کار میرود تا متکلم کلام خود را مؤکّد و حتمی سازد یا این که از طرف مقابل درخواست چیزی را کند که انجام دادن آن حتمی باشد، استفاده از«اسلوب قسم» است. در زبان عربی برای بیان قسم ساختار ویژهای معمول است. در این ساختار از واژگان، حروف و جملات مخصوصی استفاده میگردد؛ به طوری که هر کدام از این موارد، بیانکنندة نکتهای از نکات ادبی قسم است. از طرفی تقسیمبندی قسم به انواع مختلف، رابطهای مستقیم با موارد یاد شده از نظرذکر یا حذف یا تکرار دارد که ما در این مقاله به آن پرداختهایم.قسم از دیدگاه عالمان نحو، جملهای است که به وسیلة آن، جملة خبر مؤکّد میشود؛ بنابراین قسم یکی از روشهای تأکید در گفتار است و ناگزیر از داشتن خبر یا جوابی است که هدف از قسم را بیان کند. از جمله اسلوبهایی که در سخن به کار میرود تا متکلم کلام خود را مؤکّد و حتمی سازد یا این که از طرف مقابل درخواست چیزی را کند که انجام دادن آن حتمی باشد، استفاده از«اسلوب قسم» است. در زبان عربی برای بیان قسم ساختار ویژهای معمول است. در این ساختار از واژگان، حروف و جملات مخصوصی استفاده میگردد؛ به طوری که هر کدام از این موارد، بیانکنندة نکتهای از نکات ادبی قسم است. از طرفی تقسیمبندی قسم به انواع مختلف، رابطهای مستقیم با موارد یاد شده از نظرذکر یا حذف یا تکرار دارد که ما در این مقاله به آن پرداختهایم.