نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• زهره بهروزی ¹
• علی خضری ²

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر

² استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر

چکیده

ایقـــاع یا به‌اصطلاح ریتم از عناصر اساسی شعر محسوب می‌شود؛ چراکه ریتم شعری عــلاوه بر جلوه‌های زیبایی که به شعر می‌بخشد، تأثیر عمیق‌تر و سریع‌تری بر شنونده دارد، بدین‌صورت که کلام آهنگین دربردارندة دلالت‌های معنایی و قدرت تأثیرگذاری بیشتری هستند. قصیدۀ «الموجة الحمراء» سرودۀ سلیمان العیسی را می‌توان به عنوان نمونه‌ای برای تأثیرگذاری موسیقی در انتقال احساس و افکار به شمار آورد؛ چراکه عناصر موسیقایی درونی و بیرونی در این شعر نمود بسیاری دارد و با ایجاد کلامی آهنگین احساس شور و هیجان را در شنونده برمی‌انگیزاند و شنونده را برای درک احساس و معنایی که ورای کلام است یاری می‌دهد.
به دلیـل نقش مؤثر ضرب‌آهنگ و تأثیر دلالتی آن در ادبیات، این پژوهـش با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر روش آماری می‌کوشد تا به این سؤال پاسخ دهد: میزان تأثیرگذاری جلوه‌های موسیقایی در انتقال معنی در قصیدۀ «الموجة الحمراء» تا چه اندازه است؟ مهم‌ترین نتایج پژوهش نشان می‌دهد که قصیده در بحر کامل سروده شده‌است؛ زیرا مفاهیم و معانی پرمحتوای آن به وزن و قالبی منسجم نیاز دارد. شاعر در این قصیده بیشتر از حرف «دال»، و «باء» برای حرف قافیه استفاده کرده‌است؛ بدین سبب که این حروف انفجاری و قوی بیشترین تناسب را با کلام و معانی موردنظر شاعر دارد. در موسیقی درونی قصیده، تکرار حروف مجهور و شدید از بسامد بسیار بالایی برخوردار است و شاعر به فراوانی از آن بهره گرفته تا با آفرینش فضایی موسیقایی و ایجاد شور و هیجان، روح شنونده را برای مبارزه‌ای آزادی‌خواهانه تحت تأثیر قرار دهد. همچنین شاعر از آرایه‌های لفظی همچون جناس و ردالعجز علی‌الصدر جهت غنای ساختار موسیقایی قصیده و تأثیرگذاری بر مخاطب بهره گرفته‌است.

کلیدواژه‌ها

• شعر معاصر عربی
• ساختار موسیقایی
• سلیمان العیسی
• قصیدۀ «الموجة الحمراء»

20.1001.1.23456361.2019.15.52.2.5