نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلفون
1 دانشجوي دکتراي زبان و ادبيات عربي دانشگاه يزد
2 استاديار گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه يزد
3 استاد گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه شيراز
4 دانشجوي دکتراي زبان و ادبيات عربي دانشگاه شيراز
المستخلص
تُعتبَر القهوة بمثابة المشروب الاجتماعي الذي مرّت بها التطوّرات الدلاليّة في إطار طقوساتها الثقافيّة وتوظيفها الأدبي من العصر العثماني إلي العصر الحديث. لقد حظيت القهوة بمکانة بارزة عند درويش حيث يعطيها الشاعر بُعداً دلاليّاً عبر سياقها اللغوي ومصاحبتها اللفظيّة مع کلمات کـ الصباح، والمساء، والجغرافيا واليد. يجسّد درويش "القهوة العربيّة" في داخل النصّ الشعري للإشارة إلي مدي علاقتهما وتوظيفها غير المألوف وأيضاً تجربته الشعوريّة والواقعيّة في إزاء الجغرافيّة الوطنيّة والأرض والثقافة العربيّة وأحواله الوجدانيّة. يستلهم الشاعر من القهوة بوصفها المادّة الثريّة الخصبة لإحياء الذکريات الماضيّة وتبيين الهويّة وذات الفلسطيني المقاوم الذي يناهض أمام التشرّد والنفي والاستعمار. اعتمد هذا المقال حسب المنهج الوصفي–التحليلي علي دراسة أبعاد دلاليّة للقهوة ومتعلقاتها التي تمثّل مدي تعايش درويش بهذا الموروث الشعبي ضمن الوقوف علي عينيّات من الشاعر.
أوحت نتائج الدراسة إلي أنّ القهوة تقع جسراً رابطاً للتفاعل بين درويش وبين نبض الشعب وروحه وکيانه وتنبع دلالاتها عن مدي تعلّق الشاعر بالماضي، والحاضر والمستقبل لإحياء الهويّة العربيّة ومناهضة الاستعمار في ظلّ المقارنة حيث يجعل الشاعر، الحاضر منتمياً إلي جذوره التاريخيّة. يکشف درويش عبر القهوة عن الدلالات الوطنية، والخلجانات الرّوحيّة والحُبّ في إطار سياقها الشعري وأيضاً يبيّن أنّ توصيف المقهي في أشعاره لاينحصر علي المکان الکلاسيکي لشرب القهوة بل کعنصر من عناصر النقد الاجتماعي والنفسي لاهتمام الشعب بتراثهم وهويتهم القوميّة.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
قهوه در شعر محمود درویش (بررسی معناشناسی)
المؤلفون [Persian]
- کریم کشاورزی 1
- محمد علی سلمانی مروست 2
- سید فضل الله میر قادری 3
- لیلا رئیسی 4
1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد
2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد
3 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شیراز
4 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه شیراز
المستخلص [Persian]
قهوه به عنوان یک نوشیدنی اجتماعی از دورة عثمانی تاکنون از نظر دلالت‌های معنایی دستخوش تغییراتی شده و این دگرگونی‌ها در چهارچوب آداب و رسوم فرهنگی و کاربرد ادبی روی داده است. این واژه در شعر محمود درویش جایگاه ویژه‌ای دارد و در سیاق شعر در کنار کلماتی از قبیل صبح، غروب، جغرافیا و دست، معنای جدیدی به خود گرفته‌است. شاعر با به‌کارگرفتن «قهوه عربی» به بیان تجارب واقعی و یا احساسات و احوال درونی خویش و نیز بازنمایی خاطرات گذشته می‌پردازد و مفاهیم وطن، سرزمین و فرهنگ عربی را به تصویر می‌کشد. او همچنین هویت فلسطینی را برای خواننده ترسیم می‌کند که درگیر مبارزه با آوارگی و تبعید و استعمار است.
پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی می‌کوشد تا با بهره‌گیری از برخی اشعار محمود درویش، جنبه‌های معناشناسی قهوه و واژه‌های مربوط به آن را بازگو کند. این واژه‌ها همزیستی شاعر با این میراث توده‌پسند را به تصویر می‌کشند. نتایج نشان داده قهوه همچون پل ارتباطی میان شاعر و ملت است و مفاهیم مربوط به آن، تعلق شاعر به گذشته و حال و آینده را ترسیم می‌کند و هویت عربی و مبارزه او با استعمار را نشان می‌دهد. درویش بر آن است تا زمان حاضر را با پیوند دادن به ریشه‌های تاریخی بازسازی کند. او به‌واسطة قهوه، در سیاق شعری خود به مواردی ازجمله ملی‌گرایی، تنش‌های درونی و عشق اشاره دارد و معتقد است که امروزه قهوه‌خانه یکی از ابزارهای نقد اجتماعی است که مردم را به پاسداری از میراث و هویت قومی خویش فرامی‌خواند.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- شعر معاصر عرب
- دلالت‌های معنایی
- قهوة عربی
- محمود درویش
)