نوع المستند : علمی - پژوهشی

المؤلف

• رسول بلاوي

دانشيار گروه زبان و ادبيات عربي، دانشگاه خليج فارس، بوشهر

المستخلص

برزت ظاهرة الصمت بشکل ملفت في الشعر العربي الحديث، حيث أقبل العديد من الشعراء علي توظيفها في نصوصهم لما وجدوا فيها من دلالات وطاقات موحية. وقد أصبح هذا الصمت معادلاً موضوعيّاً ودلاليّاً للصوت نفسه، وأداة فاعلة للتعبير عن رؤي الشاعر وأفکاره الکامنة. من هؤلاء الشعراء الذين حرصوا علي توظيف ظاهرة الصمت بفنيّة عاليّة هو الشاعر المعاصر طلال سعيد الجنيبي. ومن خلال تفتيشنا عن هذه الظاهرة في دواوينه، وجدناها ترد بکثافةٍ في قصائده، والملفت للنظر في هذا السياق، اصطدام الصمت بنقيضه الصوت، فهذه الثنائيّة الضديّة بين الصوت والصمت تشکّل أسلوباً شعريّاً يجسّد المفارقة علي مستوي التعبير والدلالة.
إنّنا في هذه الورقة البحثيّة وفقاً للمنهج الوصفي – التحليلي، نسعي إلي رصد تجليات ظاهرة الصمت ودلالاتها في نصوص طلال الجنيبي، ونهدف إلي سبر أغوار رموز هذه اللغة الصامتة ودلالاتها، وکشف الأسباب التي دعت الشاعر أن يلحّ علي هذه الظاهرة، ويتّخذها تقنيّةً معبّرة عمّا يدور في جوّانيّته. وقد توصّلنا إلي جملة نتائج أهمّها هي أنّ الشاعر طلال الجنيبي عمدَ إلي استخدام ظاهرة الصمت في تجربته الشعريّة، لکسر الرتابة في التعابير الجاهزة التي لا تکلّف المتلقي وقتاً للتأمّل ولا جهداً للتأويل. وقد وجدَ في هذه الظاهرة دلالة موحية وطاقة شعورية تعجز اللغة المألوفة أحياناً عن إيصالها للمخاطب. وللابتعاد عن الثرثرة، جاءت قصائده قصيرة مکتنزة مکثّفة في دلالاتها تتماشي مع الذائقة العربيّة التي تعوّدت علي الإيجاز.

الكلمات الرئيسية

• الوظائف التفاعلیّة
• الثنائیات الضدیّة
• الصمت
• الصوت
• طلال الجنیبی

20.1001.1.23456361.2020.16.56.4.2

عنوان المقالة [Persian]

کارکردهای ارتباطی سکوت در شعر طلال سعید الجنیبی

المؤلف [Persian]

• رسول بلاوی

دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر

المستخلص [Persian]

سکوت یکی از مؤلّفه‌های برجستة شعر معاصر عربی است. از آن جا که سکوت مایة الهام‌بخشی است و دلالت‌ها و امکانات بالقوّة فراوانی دارد، مورد اقبال و توجّه بسیاری از شاعران معاصر قرار گرفته‌است. این پدیده، جُفت عینیِ صدا و نیز شگردی است مؤثّر برای بیان نگاه شاعر و اندیشه‌های نهانِ وی. طلال سعید الجنیبی، از شاعران معاصری است که پدیدة سکوت را با مهارتی شگرف در اشعار خود به کار بسته‌است. با جستجو در دیوان‌های شاعر، نمونه‌هایی فراوان از این پدیده در اشعار وی به دست آمد؛ در این نمونه‌ها تقابل سکوت و صدا بسیار جالب توجّه است. این تقابل دوگانة صدا و سکوت سبکی، شعری با مشخصة متناقض‌نما در دو سطح بیان و دلالت پدید آورده است.
ما در این جستار با رویکرد توصیفی – تحلیلی، بر آنیم تا سکوت و دلالت‌های آن را در اشعار طلال الجنیبی نشان دهیم و اسرار ژرف این زبان خاموش را بررسی کنیم؛ همچنین برآنیم تا روشن کنیم چرا شاعر برای بیان احوال درونیِ خود به چنین شگردی روی آورده‌‌است. از مهمترین یافته‌های این پژوهش این است که طلال الجنیبی از یک سوی، با کاربستِ سکوت و دلالت‌های نمادین آن خاصه در تقابل با صدا، در اشعار خود که حاصل عاطفة صادق اوست، نوآوری کرده است و از دیگر سو، وی برای پرهیز از زیاده‌گویی، اشعاری کوتاه و نغز و پر مغز و فشرده آفریده و این خود هماهنگ با طبع و ذائقة کوتاه‌پسندِ مخاطبِ عرب است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که  طلال الجنیبى در پى شکستن یک‌نواختى جملات و تعابیر آماده که خواننده را به اندیشیدن و تلاش برای تبیین وا نمى‌دارد، پدیدۀ سکوت را در تجربۀ شاعرانۀ خویش به کار بسته‌است. وى در این پدیده به نوعى دلالت الهام‌بخشى همراه با حس‌آمیزى دست یافته، که اغلب نشان‌دهندۀ ناتوانى زبان معمولى در انتقال آن به خواننده است و از دیگر سو، وی برای پرهیز از زیاده‌گویی، اشعاری کوتاه و نغز و پر مغز و فشرده آفریده و این خود، هماهنگ با طبع و ذائقة کوتاه‌پسندِ مخاطبِ عرب است.

الكلمات الرئيسية [Persian]

• کارکردهای ارتباطی
• دوگانه‌های متناقض‌نما
• سکوت
• صدا
• طلال الجنیبی