تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آبادان

چکیده

موضوع بررسی ادبیات نزد فرمالیست‌ها خود ادبیات نیست، بلکه ادبی بودن متن است؛ یعنی ویژگی‌هایی را بررسی می‌کنند که ادبی بودن متن را نشان دهند، به دور از عوامل خارجی با تأکید بر خصایصی که زبان متن را از زبان عادی روزمره تمییز می‌دهند و متن را از تمام زمینه‌های خارجی مستقل می‌گردانند. این نوشتار می‌کوشد که با استفاده از روش توصیفی‌ ـ تحلیلی به بررسی قصیده لامیة الکرد شیخ سلیم تخته‌ای (‍1274، 1337ه‍. ق‍) متخلص به سالم سنندجی و مشهور نزد علما و ادبای کرد به امروءالقیس کردها بپردازد. شاعر در این قصیدة توازن زیبا با شاخه‌های مختلف آن و پدیدة آشنایی‌زدایی در دو سطح جانشینی و همنشینی را برای بیان آنچه در درونش نسبت به ممدوح غلیان دارد، به کار می‌گیرد. از نتایج این نوشتار این است که تقابل‌های دوگانةِ متعلق به نزاع قلب و عقل بخش زیادی از قصیده را به صورتی دیالکتیکی در برگرفته، به ‌گونه‌ای که عقل ـ در پایان مقطع اول که مقطع شبه تغزلی قصیده است ـ در برابر قلب شکست می‌خورد، این در حالی است که در مقطع دوم قصیده، آنگاه که شاعر در موضوع اصلی شعر داخل می‌شود که مدح شیخ ضیاءالدین است، از جوانب زیبایی‌شناسیک متن کاسته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

المصادر
ابن منظور (1408ق)، لسان العرب، المجلد العاشر، الطبعة الأولی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
إغیلتون، تری (1995م)، نظریة الأدب، مترجم: ثائر دیب، الطبعة الأولی، دمشق: وزارة الثقافة.
ایناس، عیاط (2000م)، إﻧﺎس ﻋﺎظ، استراتجیه اﻟﺗﻟﻘﻲ اﻷدﺑﻲ ﻓﻲ اﻟﻔﮐر اﻟﻧﻘدی اﻟﻣﻌﺎﺻر، رﺳﺎﻟﺔ ﻣﺎﺟﺳﺗﯾر، ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻟﺟزاﺋر.
برکات، وائل، و غسان السید (2004م)، إتجاهات نقدیة حدیثة و معاصرة، دمشق، منشورات جامعة دمشق.
البستانی، فؤاد أفرام (1427ق)، المجانی الحدیثة، الطبعة الأولی، ج2و1، منشورات طلیعة النور.
تزفیتان، تودوروف (1993م)، نظریة المنهج الشکلی (نصوص الشکلانیین الروس)، ترجمه: ابراهیم الخطیب، الرباط، الطبعة الأولی. الشرکة المغربیة للناشرین المتحدین.
الجیلانی، حلام، «المناهج النقدیة المعاصرة من البنیویة إلی النظمیة»، الموقف الأدبی، العدد 404، کانون الأول 2004، اتحاد الکتاب العرب بدمشق www. awu-dam. org.
الحسینی، راشد بن حمد بن هاشل (2004م)، البنی الأسلوبیة فی النص الشعری، الطبعة الأولی، لندن، دار الحکمة.
الربداوی، محمود (د. ت)، مجلة التراث العربی، دمشق، العدد 83-84.
الطرابلسی، محمد الهادی (1981م)، خصائص الأسلوب فی الشوقیات، منشورات الجامعة التونسیة، تونس.
الطرابلسی، محمد الهادی (1991م)، فی مفهوم الإیقاع، حولیات الجامعة التونسیة.
القرداغی، محمدعلی (2002م)، ورود الکرد فی حدیقة الورد، الطبعة الأولی، اربیل، آراس.
وهبة، مجدی (1974م) معجم المصطلحات الأدبیة، الطبعة الأولی، بیروت، مکتبة لبنان.
المصادر الفارسیة
ایو تادیه، ژان (1390ش)، نقد ادبی در قرن بیستم، مترجم: مهشید نونهالی، چاپ دوم، تهران: نیلوفر.
به‌حره که‌یی، ملا طاهر ملاعبدالله (2010م)، میژووی زانایانی کورد، چاپ اول، اربیل: چاپخانة آراس.
بیدل (1386ش)، دیوان، مقدمه و ویرایش: محمد سرور مولایی، چاپ اول، تهران، نشر علم.
حمدی، برهان‌الدین (1388ش)، قصاید سه گانه (لامیة العرب، لامیة العجم و لامیّة الکُرد)، چاپ اول، سنندج: پرتو بیان.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391ش)، رستاخیز کلمات، چاپ اول، تهران، نشر سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1358ش)، موسیقی شعر، ، چاپ اول، تهران، انتشارات توس.
شمیسا، سیروس (1381ش)، شاهدبازی در ادبیات فارسی، چاپ اول، تهران، انتشارات فردوس.
شمیسا، سیروس (1388ش)، نقد ادبی، چاپ سوم، تهران، نشر میترا.
صفوی، کورش، (1391ش)، چاپ اول، آشنایی با زبانشناسی در مطالعات ادب فارسی، تهران: علمی.
صفوی، کورش، (1391ش)، نشانه‌شناسی و مطالعات ادبی، چاپ اول، تهران: علمی.
مدرس، عبدالکریم (1369ش)، دانشمندان کرد در خدمت علم و دین، مترجم: احمد حواری‌نسب، چاپ اول، تهران: مؤسسه اطلاعات.
مرادی، محمدرئوف (1382ش)، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی عبدالحمید بدیع‌الزمانی کردستانی، چاپ اول، تهران: انجمن آثار و  مفاخر فرهنگی.
منصوری، زینب (2010م)، دیوان أغانی أفریقا لمحمد الفیتوری، دراسة أسلوبیة، رسالة مقدمة لنیل شهادة الماجیستر، الجزائر، جامعة الحاج لخضر، کلیة اللغة و الآداب.
Warner, N. O. (1982). In Search Of Literary Science the Russian Formalist Traditon, In Pacific Coast Philology, No.
- Steiner,P, (1995) , Russian Formalism , In The Combrridge History Of Literary Criticism, R. Selden (ed) , Cambridge University Press