تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد

3 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد

چکیده

کانت بدایةُ العصرِ المعاصرِ فترةً حسّاسةً لمعظمِ الدولِ العربیةِ. لم یتمْ تحریرُ هذه البلدان بعدُ مِن طغیانِ الحکومة العثمانیةِ حتی تمَّ استعمارُها أو حمایتها بِیدِ الدول الأروبیةِ. الجزائر هي واحدة من تلک البلدان التي احتلتها فرنسا. قام الاستعمار الفرنسي الذي اعتمد علی التفوق العسکري في سیطرتها علی هذا البلد، بإجراء تغییرات کبیرة في هیکل المجتمع الجزائري لمحوِ هویةِ المجتمع. في المقابل، ردّ المثقفون والعلماء والشخصیات الأدبیةِ في الجزائر علی هذه التغییرات المفروضة، بسلاحهم وهو القلم، منهم الروائي الجزائري عبدالحمید بن­ هدوقة الذي یَعکِسُ بِحساسیةٍ شدیدةٍ المجالات التي ینوي الاستعمار إحداث التغییر فیها. یهدف هذا البحث، معتمداً علی منهج الوصفي- التحلیلي، إلی الإجابة عن سؤالین: الاول ما هي أهمّ مکوّنات التغییر في بنیة المجتمع في روایة «غداً یوم جدید» علی أساس آراء فرانتس فانون، والثاني ما هي اقتراحات المؤلف في مواجهة هذه التدابیر الاستعماریة. تستنتج الدراسة أنّ التغییرات الهیکلیة قد ظهرت في مجالات: إنشاء طبقة تابعة للاستعمار، وإنشاء کتلة محرومة اجتماعیاً، والتغییرات في المؤسسات الاجتماعیة، وخاصة مؤسسة الأسرة والثقافة. تتمثّل إستراتیجیة بن ­هدوقة في إنشاءِ حکومةٍ متکوّنةٍ من الأحزاب، والاستفادة من فکرة المثقفین، وإعطاء الحقوق الفردیة والاجتماعیة للمرأة والعودة إلی الثقافة الأصلیة وأصالتها.

کلیدواژه‌ها

بلاسی، نبیل أحمد، (1999)، الاتجاه العربي الإسلامي ودوره في تحریر الجزائر، القاهرة، مطابع الهیئة المصریة للکتاب.
بن ­هدوقة، عبدالحمید، (1993)، غداً یوم جدید، ط1، بیروت، دارالآداب.
رابح، لونیسی، (2013)، أسس ومیکانیزمیات جدیدة لدولة مسلمة معاصرة ودیمقراطیه، جنیف، معهد الهوقار.
سعدالله، أبو القاسم، (1998)، تاریخ الجزائر الثقافي، ج3، ط1، بیروت، مطبعة دار الغرب الإسلامي.
غبسون، ناجیل سي، (2013)، فانون: المخیلة بعد – الکولونیالیة، ترجمه: خالو عاید أبو هدیب، ط1، بیروت، مطبعة المرکز العربي للأبحاث ودراسة السیاسات.
آرژون، روبر، (بی­تا)، تاریخ معاصر الجزایر، ترجمه: منوچهر بیات مختاری، مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه فردوسی.
پاونوف، میشل و میشل پرون، (1368)، نژادپرستی، ترجمه: علی اصغر عسگر خانقاه، چاپ اول، تهران، انتشارات ویس.
خرم، مسعود، (1378)، هویت، چاپ پنجم، تهران، مؤسسه فرهنگی انتشارات حیان.
دیویدکات، (1357)، فانون، ترجمه: ابراهیم دانایی، چاپ دوم، تهران، انتشارات خوارزمی.
رواسانی، شاپور، (1386)، مفاهیم اجتماعی در جوامع مستعمراتی، چاپ اول، تهران، امیرکبیر.
سزر، إمه، (1950)، سخنی در مورد استعمار، پاریس، انتشارات تبلیغات.
فانون، فرانتس، (1359)، واپسین دم استعمار، ترجمه: خسرو گلسرخی، چاپ دوم، تهران، انتشارات توس.
فانون، فرانتس، (1361) الف، انقلاب آفریقا، ترجمه: محمد امین کاردان، چاپ ششم، تهران، انتشارات خوارزمی.
فانون، فرانتس، (1361) ب، دوزخیان روی زمین، ترجمه: علی­شریعتی، تهران، نیلوفر.
فانون، فرانتس، (بی­تا)، سال پنجم انقلاب الجزایر، ترجمه: دکتر تابنده، تهران، دفتر انتشارات فرهنگ اسلامی.
گلدمن، لویسن، (1371)، جامعه­شناسی ادبیات ( دفاع از جامعه شناسی رمان)، ترجمه: محمد جعفر پوینده، تهران، نشر هوش و ابتکار.
حسنی، سید علی، (1392)، «نقد و بررسی اومانیسم جدید»، مجلة معرفت فلسفی، سال 10، شماره 3، صص 115-144.
رضوان­طلب، مرضیه، (1397)، «بررسی تأثیرات فرهنگی استعمار در آثار ادریس شرایبی در پرتو آراء أمه سزر»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، دوره 23، شماره2، صص393-414.
رواسانی، شاپور، (بی­تا)، «آثار اجتماعی شیوه تولید مستعمراتی»، مجله سیاسی- اقتصادی، شماره 117-118، صص160-175.
زریباف، سیدمهدی، (1391)، «بررسی و نقد نظریه­های فقرزدایی»، مجله اقتصادی­ - ماهنامه بررسی مسائل و سیاست­های اقتصادی، معاونت امور اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی، شماره 3، صص65-96.