تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیارگروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

4 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی پردیس البرز دانشگاه تهران

چکیده

إنّ لتعليم اللغة الثانیة، أهمية خاصة، وذلک بسبب سماته الثقافية والإيديولوجية. بالإضافة إلی تبینه الأهداف الجزئية والإستراتيجيات التعليمية والثقافية في إطار الإستراتيجيات العامة للنظام التعليمي. یبدو من خلال تحليل کتب "اللغة العربية، لغة القرآن" في المدارس الثانوية، أنّ هذه المصادر، لم تدوّن لهدف تعلیم اللغة العربية وظیفیاً، بل دوّنت لأغراض ثانوية ومعیّنة، فمنها فهم لغة القرآن، والنصوص الدينية، واللغة الفارسية. واعتمد منهج البحث علی تحليل محتوى الکتب المذکورة، وفقاً لِسبعة معاییر رئيسية و37 معیاراً فرعياً على مستوى المفردات، والنصوص، والقواعد، والتمارين، والمهارات اللغویة والثقافة. ویعالج مدى انطباقها مع أهداف البرنامج الدراسي من‌ ناحية ومعايير المنهج الاتصالي من الناحیة الأخری. وأظهرت نتائج الدراسة أن محتوى الکتب العربية الجدیدة، بلغت المستوى الجید فی 49٪ من المعاییر و36٪ المستوى المتوسط و15٪ المستوى الضعيف. وبناء علی هذه الإحصائية فتهدف هذه الکتب إلی تحقیق أهداف البرنامج الدراسي، بالترکيز على المفردات القرآنية، والمفاهيم الدينية ــــ الأخلاقية والثقافة الإسلامية ــــ الإیرانیة وباستخدام 190آية و120حديثاً في معظم النصوص والتدريبات والصور. و لم تهتمّ کثیراً بمعايير المنهج التواصلي مثل الجدولة والتمارين الجماعية والنّصية وتنسیق المهارات اللغویة.

کلیدواژه‌ها

منابع
أ) الکتب 
ریتشاردز، جک سی (2001): تطویر مناهج تعلیم اللغة، مترجم: ناصر بن عبدالله بن غالی وصالح بن ناصر الشویرخ، نسخة الکترونیة.
طعیمه، رشدی أحمد ومحمود کامل الناقه (۲۰۰۶م): تعلیم اللغه اتصالیاً بین المناهج و الإستراتیجیات، الرباط، المنظمه الاسلامیه للتربیه و العلوم الثقافه، إیسیکو.
 طعیمه، رشدی‌ أحمد (2004م): المهارات اللغویة مستویاتها، تدریسها، صعوباتها، القاهرة، دار الفکر العربي.
الفوزان، عبدالرحمن بن ابراهیم  (۲۰۰۹م): کن متخصصا، إضاءات لرفع کفاءه معلمی اللغه العربیه لغیر الناطقین بها، الریاض، سلسله العربیه للجمیع.
مدکو، علي أحمد (2010م): طرق تدریس اللغة العربیة، ط2، عمان، دار المیسرة للطبع و النشر.
مدکور، علي أحمد و ایمان أحمد هریدی (2006): تعلیم اللغة العربیة لغیر الناطقین بها، النظریة والتطبیق، القاهره، دار الفکر العربی.
ب) فارسی
چستین، کنت (2011): گسترش مهارت‌های آموزش زبان دوم (تئوری وعملی)، ترجمه: محمود نورمحمدی، تهران، رهنما.
ریچاردز، جک سی، و راجرز، تئودور (1396): رویکردها و روش‌ها درآموزش زبان، ترجمه: علی بهرامی، ویراست سوم، تهران، رهنما.
سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی (1397): راهنمای معلّم عربی، زبان قرآن، تهران، شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران.
شورای عالی آموزش و پرورش (1391): برنامه درسی ملی، نگاشت چهارم، تهران، دفتر برنامه‌ریزی و تالیف کتب راهنمای درسی.
ضیاء حسینی، محمد (1385): روش تدریس زبان دوم، تهران، رهنما.
عباچی، اباذر و همکاران (1397): عربی زبان قرآن پایه دهم مشترک (عمومی)، تهران، دفتر تألیف کتابهای درسی.
------------- (1397):  عربی زبان قرآن پایه یازدهممشترک (عمومی)، تهران، دفتر تألیف کتابهای درسی.
------------ (1397): عربی زبان قرآن پایه دوازدهم مشترک (عمومی)، تهران،دفتر تألیف کتابهای درسی.
گروه عربی دفتر برنامه‌ریزی درسی (1391): راهنمای برنامه درسی آموزش زبان عربی دوره متوسطه نظری، نگاشت هشتم.
ملکی، حسن (1394): برنامه‌ریزی درسی (راهنمای عمل)، مشهد، انتشارات پیام اندیشه.
میک، یان (1393): پژوهش و نگارش کتاب درسی، ترجمه: شهروزمرادزاده، تهران، سمت.
یارمحمدیان، محمدحسین (1384): تحلیل محتوای برنامه وکتاب درسی، گروه آموزش راهنمایی تحصیلی دفتر آموزش عمومی آموزش وپرورش.
ج) مجلات
جلائی، مریم و همکاران (1398): «تحليل محتوای کتابهای عربی متوسطه اول براساس نظرية نقشگرايی زبان»، مجله انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، دوره 15، ش51، صص1-24.
رشیدی، ناصر (1388): «چهارچوبي جامع براي ارزيابي کتب درسي دانشگاهی»، نشریه پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، دوره 14، ش2، صص 21ـ36.
زارع، ساجد و علی‌اصغر کارگر (2019): «تحلیل تمارین کتاب العربیة للصف العاشر والحادی عشر للمرحلة المتوسّطة الثانیة بالمدارس الإیرانیة فی ضوء تصنیف بلوم للأهداف المعرفیة»، مجلة دراسات في تعليم اللغة العربية وتعلمها، العدد5، صص11-26.
صفرنواده، خدیجه و همکاران (1389): «تحليل و آسيب شناسي محتواي کتب درسي زبان انگليسي دوره متوسطه و ارزيابي آن با معيار رويکرد آموزش ارتباطي زبان»، فصلنامه مطالعات برنامه درسي ايران، ش17، صص86-114.
متقــی زاده، عیسی و همکاران (1393): « نگاهــی بــه کتاب عربی اول دبيرســتان بر اســاس الگوهــا و ملاک‌های تحليل و ســازمان‌دهی محتــوا»، جســتارهای زبانــی، د5، ش2، صص237-260.
محسنی‌نژاد، سهیلا (1397): «أسس ومعايير إعداد کتب تعليم اللغة العربية للناطقين بغيرها»، پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، ش63، صص109-137.
محمدی رکعتی، دانش (1395): «مبانی رویکردی در تألیف کتاب دانشگاهی مکالمة زبان عربی بر اساس اصول آموزش زبان خارجی»، پژوهش ونگارش کتب درسی، ش38، صص26-47.
ميرحاجــی، حميدرضــا (1389): «بررسی و نقد کتاب‌های عربی مقطع دبیرستان (عمومی)»، مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، ش1، صص141-169.