تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نویسندگان

چکیده

نحویان بحث­های فراوانی در باره کاربرد حروف جر با افعال، کرده­اند که محور تمام آنها پاسخ به این پرسش می­باشد: آیا هر فعل همواره با یک حرف جر خاص به­کارمی­رود یا آنکه بر حسب مقتضای معنایی می­تواند با دیگرحروف جرهم به­کار رود؟!  البته هدف نهایی این گونه مباحث بیان اسلوب­های بلاغی و اغراض بیانی حروف جر در قرآن کریم، آشکار نمودن میزان تأثیر قرآن در قریحة عربی،  همچنین شناسایی شیوه­های اسلوبی بهتر و روش­های تعبیری زیباتر در قرآن به منظور درک اعجاز بیانی قرآن کریم، بوده است.   حرف جر «الی» 747 بار در قرآن به کار رفته است که یک بار آن زائده و برای تاکید می­باشد و702 مرتبه در معنای اصلی آن یعنی (انتهای غایت) ، 10 مرتبه در معنای مصاحبت (مع)، 21 مرتبه در معنای اختصاص (لام)، 4 مرتبه در معنای تبیین و 5 مرتبه در معنای ظرفیت (فی) و دو مرتبه در معنای برتری (علی) و دو مرتبه در معنای الصاق( الباء) به کار رفته است.دقت در مفهوم اصلی آیات و واژه­های آن، حتی آیات قبل و بعد، نشان می­دهد که هیچ حرفی به جای حرف دیگر به­کار نرفته است زیرا منطقی به نظر نمی­رسد که وقتی حرفی برای معنایی خاص وضع شده، حرف دیگری رسالت ایفای معنای آن را بر عهده بگیرد!

کلیدواژه‌ها

-   القرآن الکریم
-   الآلوسی، محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، تحقیق زهری النجار، القاهرة، دار القومیة العربیة، 1964 م.
-   الآمدی، سیف الدین أبوالحسن علی، الأحکام فی أصول الأحکام، القاهرة، دارالعاصمة، ط2، دون تاریخ.
-   ابن جنی، عثمان، الخصائص، تحقیق محمد علی النجار، بیروت، دارالکتب العربی، ط 1، 1952 م.
-   ابن قتیبة، عبد الله بن مسلم، تأویل مشکل القرآن، شرح و تحقیق أحمد صقر، دارالتراث، 1973 م.
-   الأخفش الاوسط، ابوالحسن سعیدبن مسعده، معانی القرآن، تحقیق فائز فارس، الکویت، المطبعة العصریة، ط1، 1979م.
-   إبن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، داراحیاء التراث  العربی، 1988م.
-   إبن یعیش، شرح المفصل، بیروت، عالم الکتب، دون تاریخ.
-   أبو حیان الأندلسی، محمد بن یوسف، البحر المحیط، مطبعةالسعادة، ط1، 1328 هـ.
-   أبو عبیدة، معمر بن المثنی التیمی، مجاز القرآن، تعلیق محمد فؤاد سزکین، نشر الخانجی، ط1، 1954م.
-   الجاوی، محمد نووی، التفسیر المنیر لمعالم التنزیل، دار مصطفی الحلبی، ط3، 1955م.
-   خلیفة راشد، صادق، دور الحرف فی اداء معنی الجملة، بنغازی، منشورات جامعة قاریونس، 1996م.
-   الراغب الإصبهانی، حسین بن محمد، المفردات، القاهرة، مکتبة الأنجلوالمصریة، دون تاریخ.
-   الزجاج، ابراهیم بن سری، معانی القرآن و إعرابه، تحقیق عبد الجلیل عبده شلبی، بیروت، عالم الکتب، ط1، 1988م.
-   الزجاجی ، ابوالقاسم، حروف المعانی، تحقیق علی توفیق الحمد، الأردن، مؤسسة الرسالة، 1984م.
-   الزرکشی، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد أبوالفضل إبراهیم، القاهرة، نشر البابی الحلبی و شرکاه بمصر، ط2، 1972م.
-   الزمخشری، جارالله محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت، دارالمعرفة، 1972م.
-   .................................، المفصل، بیروت، دارالجیل، ط3، دون تاریخ.
-   سیبویه، أبو بشر عمروبن عثمان بن قنبر، الکتاب، تحقیق عبد السلام محمد هارون، بیروت، عالم الکتب للطباعة، دون تاریخ.
-   السیوطی، جلال الدین عبد الرحمن، الإتقان فی علوم القرآن، القاهرة، نشر مصطفی البابی الحلبی، ط3، 1951م.
-   .................................، معترک الأقران فی إعجاز القرآن، تحقیق علی محمد البجاوی، دارالفکر العربی، 1969م.
-   الطبرسی، ابو علی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طهران، المطبعة الإسلامیة، 1395 هـ.
-   الطبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تفسیر القرآن، تحقیق محمود شاکر، القاهرة، دارالمعارف، 1960م.
-   الطوسی، ابو جعفر بن محمد، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق أحمد حبیب العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1409 هـ.
-   فاضلی، محمد، دراسة و نقد فی مسائل بلاغیّة هامّة، مشهد، نشر جامعة فردوسی، 1376هـ.ش
-   الفراء، ابو زکریا یحیی بن زیاد، معانی القرآن، تحقیق محمد علی النجار، القاهرة، الدارالمصریة العامة للکتاب، ط2، 1980م.
-   الفیروز آبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ط2، 1412هـ.
-   المخزومی، مهدی، مدرسة الکوفة و منهجها فی اللغة و النحو، مصر، دار مصطفی البابی الحلبی، ط2، 1958م.
-   المرادی، الحسن بن قاسم، الجنی الدانی فی حروف المعانی، تحقیق فخر الدین قباوة و محمد ندیم فاضل، بیروت، دار الإفاق الجدیدة، ط2، 1983م.
-   الواحدی، أبوالحسن، أسباب النزول، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1975م.