تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان

2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان

3 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان

چکیده

ابن وردی با وجود شاعران منتقد در دوره خود، پرچمدار شعر نقد اجتماعی در منطقه حلب به شمار می رود؛ زیرا وی با دقت بسیار توانست عیوب، مشکلات و نقص های رایج در جامعه خود را برای ما ترسیم نماید؛ هر چند عمیقاً از آنها تأثیر پذیرفته‌است. اشعار متعدد ابن وردی که بیانگر احساسات و بالابرندة صدای نقد واصلاح اوست، از پیامدها و نتایج اهمیت اوضاع اجتماعی در دیدگاه ابن وردی است. نقد ابن وردی بر سلب فضیلت‌ها و رواج بدی‌ها و رذائل رو به عامه مردم دارد؛ هجای ابن وردی آن اندازه که به صفات بد و ناپسند افراد هجوشده روی آورده، به فطرت یا ماهیت آنان اهتمام نورزیده‌است؛ بررسی اشعار اجتماعی ابن وردی حاکی از این است که جامعة عصر مملوکی در کمتر چیزی توازن و اعتدال داشته‌است. جامعه از یک طرف در منجلاب بی‌بندوباری و فساد فرو رفته بود و از طرف دیگر افراط در تصوف موجب انحراف از دین صحیح و درست شده بود. در این مقاله برخی از اشعار ابن وردی همچون شکایت از ظلم و بیداد حاکمان، بلاها و مصیبت‌های واردشده بر جامعه و پیامدهای آن را نقد و بررسی کرده‌ایم. این تحقیق به روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر اشعار ابن وردی و تحلیل  نقد مضامین اجتماعی آن به انجام رسیده‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

المصادر
ابن ایاس، محمد (1982م)، بدائع الزهور فی وقائع الدهور، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتّاب.
ابن الحنبلی، محمدبن ابراهیم (1974م)، درّ الحبب فی تاریخ أعیان حلب، دمشق: وزارة الثقافة.
ابن الرومی، علی بن العباس (1977م)، دیوان الشعر، تحقیق: حسین نصار، القاهرة: دارالکتب.
ابن عماد، عبدالحی بن احمد (1986م)، شذرات الذهب، بیروت: دارابن کثیر.
ابن کثیر، إسماعیل بن عمر (1358ﻫ)، البدایة والنهایة، القاهرة: مطبعة السعادة.
ابن الوردی، عمربن المظفر (1950م)، تتمة المختصرفی أخبار البشر، تحقیق: أحمد رفعت، بیروت: دارالمعرفة.
ابن الوردی، عمربن المظفر (1300 ﻫ)، دیوان الشعر، القسطنطنیة: مطبعة الجوائب.
الحموی، تقی الدین ابوبکرعلی (1394ﻫ)، خزانة الأدب وغایةالأرب، القاهرة: المطبعة الأمیریة.
السبکی، تاج الدین عبد الوهاب بن علی (لاط)، الطبقات الشافعیة، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الثانیة.
سلام، محمد زغلول (لاط)، تاریخ النقد العربی، القاهرة: دارالمعارف.
سلطانی، محمدعلی (197م)، النقد الأدبی فی القرن الثامن الهجری بین الصفدی ومعاصریه، دمشق.
شیخانی، سمیر (1983م)، موسوعة الضحک العالمیة، بیروت: مؤسسة عزالدین.
الطباخ، محمد راغب بن محمود (1342ﻫ)، أعلام النبلاء بتاریخ حلب الشهباء، حلب.
عاشور، سعید عبدالفتاح (1965م)، العصر الممالیکی فی مصر والشام، القاهرة: دار النهضة العربیة.
الغزی، محمد بن محمد (1949م)، الکواکب السائرة بأعیان المائة العاشرة، لبنان: مطبعة المرسلین.
فروخ، عمر (1984م)، تاریخ الأدب العربی، بیروت: دارالعلم للملایین.
القلقشندی، أحمدبن علی (1919م)، صبح الأعشی فی صناعة الإنشاء، القاهرة: وزارةالثقافة.
المقریزی، تقی الدین أحمد بن علی (1907م)، المواعظ والعتبار بذکر الخطط والآثار، القاهرة.
المقریزی، تقی الدین احمد بن علی (1970م)، السلوک لمعرفة دول الملوک، القاهرة: مطبعة الترجمة.
هویدی، صالح (1998م)، النقد الأدبی قضایاه ومناهجه، لیبیا: منشورات جامعة السابع من أبریل،
الهیب، أحمد فوزی (1986م)، الحرکة الشعریة زمن الممالیک فی حلب الشهباء، بیروت: مطبعة الرسالة.