تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران، پردیس فارابی

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران، پردیس فارابی

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران، پردیس فارابی

چکیده

زمان و مکان از مهم‌ترین تکنیک‌های روایت به شمار می‌روند که فضا و چهارچوب آن را شکل می‌دهند. چراکه رویدادها بر ضرباهنگ زمان حضور خود را نقش می‌بندند و شخصیت‌ها در مکان حرکت و جان می‌یابند و روایت در چهارچوب زبان با تکیه بر دو بُعد زمانى و مکانی شکل می‌پذیرد. دو عنصر زمان و مکان، با دیگر مؤلفه‌های داستانى چون شخصیت‌ها و رویدادها، رابطه‌ای چالشى و متقابل دارند. همین روابط است که رنگ‌وبوی خاصى به داستان می‌دهد و زمان و مکان را غنا و عمق می‌بخشد. این مقاله، کتاب «الأیام» طه حسین را که روایتی کلاسیک و شرح زندگى وى است، مورد بحث قرار می‌دهد و بر طبق تقسیم‌بندی لوتمان "Lotman" زمان و مکان و زیبایی‌های فضاى داستان را با تکیه بر مسائلی همچون: نمایش بُعد درونى شخصیت‌ها، توصیف زیبایی‌های مکان‌های باز و بسته مورد توجه قرار می‌دهد. روش توصیفى ـ تحلیلى و گاهی روش تحلیل درونى و روانی روش‌های به‌کاررفته در این مقاله بوده‌است و سعى شده شواهد از خود متن داستان باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

المصادر
کتب
الأحمر، فیصل (2010م)، معجم السیمیائیات، الطبعة الأولى، بیروت: دارالعربیة للعلوم ناشرون.
الأنباری، صباح (1431ق)، المکان ودلالته الجمالیة فی شعر شیرکو بیکس، الطبعة الأولى، دمشق: دارنینوى.
باشلار، غاستون، (1987م)، جمالیات المکان، مترجم: غالب هلسا، الطبعة الثالثة، بیروت: الموسسة الجامعیة للدراسات والنشر.
حسین، طه، ( 1992م)، الأیام، الطبعةالأولى، القاهرة: مرکز الأهرام للترجمة والنشر.
حمودة، حسین، (2007م)، فی غیاب الحدیقة حول متصل الزمان / المکان فی روایات نجیب محفوظ، الطبعة الأولى، القاهرة: مکتبة المدبولی.
زیتون، علی مهدی، (2011م)، فی مدار النقد الأدبی، الطبعة الأولى، بیروت: دارالفارابی.
صبحی، محی الدین، (لاتا)، نظریة الأدب، الطبعة الثالثة، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
الطعان، صبحی، 1995)، عالم عبدالرحمن منیف الروائی، الطبعة الأولى، عمان: دارکنعان للنشر.
عزام، محمد، (2005م)، شعریة الخطاب السردی، الطبعة الأولى، دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.
عمر، عبد الواحد، (2003م)، السرد والشفاهیة: دراسة فی مقالات الهمذانی، الطبعة الثانیة، دارالهدى للنشر والتوزیع.
علبی، أحمد، (1985م)، طه حسین رجل وفکر وعصر، الطبعة الأولى، بیروت: دار الآداب.
فیصل، سمرروحی، (2003م)، الروایة العربیة: البناء والرؤیا، مقاربات نقدیة، الطبعة الأولى، نشورات اتحاد کتاب العرب.
قاسم، سیزا، ( 1984م)، بناء الروایة دراسة مقارنة لثلاثیة نجیب محفوظ، د ط، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
قصراوی، مها، حسن، (2004م)، الزمن فی الروایة العربیة، الطبعة الأولى، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
کحلوش، فتحیة، (2008م)، بلاغة المکان، الطبعة الأولى، بیروت: مؤسسة الانتشارات العربی.
النابلسی، شاکر، (1994م)، جمالیات المکان فی الروایة العربیة: فی روایة غالب هلسا، د ط، بیروت: الموسسة العربیة للدراسات والنشر.
النصیر، یاسین (1430ق)، الروایة والمکان؛ دراسة المکان الروائی، الطبعة الثانیة، دمشق: دارنینوى.
مقالات
ابراهیم، نبیلة، (1990م)، «خصوصیة التشکیل الجمالی فی أدب طه حسین»، مجلة فصول، اکتوبر، العدد 32و34.