طهران، شارع وليعصر(عج)، شارع توانير، حي نظامي كنجوي، زقاق هفت بيكر(٨)، شارع نظامي كنجوي، بناء رقم ٣٣، مؤسسة بيمه اكو للتعليم العالي، جامعة علامة طباطبائي، الطابق ٦، الغرفة ٦٠٧، اللجنة الإيرانية للغة العربية وآدابها، الرمز البريدي ١٤٣٤٨٦٣١١١

المؤلف

المستخلص

ظهرَ في النقد القديم الفارسي و العربي اتجاهان متعارضان، أحدهما يدعو للعودة و التمسّک بأصول الأدب و الشّعر کما کانت عليه عند القدامى، و الآخر يروّجُ للتغيير و التجديد في هذا المجال، فظهرت على السّاحة الأدبية صورة غير مکتملة الملامح لنزاعاتٍ بين أتباع هذين الاتجاهين، أمّا في العصر الحديث فقد احتدمت هذه النزاعات بين أتباع التجديد و مناصري التقليد، و ذلک إثر انفتاح المجتمعات العربيّة و المجتمع الإيراني على الثقافات الغربيّة، فمن داعٍ يدعو إلى نسيان الماضي و التجديد على أسسٍ غربيّة إلى آخر يرفضُ و بشدّة کل ما له صلة بالثقافات الغربيّة، يتخلل ذلک بعض الآراء التي تدعو إلى الوسطيّة في هذا کلّه، لکن کان النّصر في نهاية المطاف لأتباع التجديد الذين انقسموا بدورهم إلى مجددين محافظين و مجددين إفراطيين و ما تناولته في هذه الدراسة صورة عامّة توضّح حقيقة العلاقة بين أصحاب کلا الاتجاهين قديماً و حديثاً و حقيقة الخط الذي انتهجه أعلام هذين التيّارين النقديين.

الكلمات الرئيسية

عنوان المقالة [Persian]

سنّت و نوآوری در نقد ادبی فارسی و عربی

المؤلف [Persian]

  • نور محمد علی القضاه

المستخلص [Persian]

در نقد ادبی کهن فارسی و عربی دو جریان نقدی متفاوت پدید آمد که یکی از آن دو به بازگشت به اصول کهن ادب و شعر فرامی­خواند و بر پایبندی به این اصول پا می­فشارد،و دیگری به تجدید و نوآوری در این زمینه اهمیت می­داد، از این­رو تصویری نه چندان روشن از اختلافات میان دو گروه در صحنة ادبیات آشکار گردید.در دورة کنونی این درگیری­هاا میان طرفداران نوآوری و پیروان سنتگرایی شدّت گرفت، شاید علت اصلی این امر رویکرد ایرانیان و عرب­ها به غرب و دانش­های غربی بوده باشد. یکی خواستار فراموشی گذشته و نوآوری بر اساس نظریه­های نوین غربی است و دیگری با تعصّب هرچه تمامتر تمامی علوم غربی را ردّ می­کند و نمی­پذیرد، در این میان کسانی هستند که به میانه­روی و اعتدال گرایش دارند،ولی این درگیری به سود هواداران نوآوری تمام شد که به نوبة خود به دو گروه نوآوران سنتگرا و نوآوران چپگرا تقسیم می­شوند. آنچه اینجا بحث می­شود بررسی حقیقت این تقابل میان نوآوری و سنتگرایی در نقد ادبی کهن و معاصر فارسی و عربی و همچنین توضیح رویکردهای مهمترین طرفداران دو گروه است.

الكلمات الرئيسية [Persian]

  • نقد ادبی
  • تقلید
  • نوآوری
  • نقد عربی
  • نقد فارسی
  • ناقدان
_ آخوندزاده، میرزا فتحعلی، تمثیلات، ترجمة محمد قراچه­داغی، تهران، خوارزمی، چاپ اول، 1349.
_ ـــــــــــ، مقالات فارسی، به کوشش حمید محمد­زاده، تهران، نگاه، 2535.
_ ــــــــــــ، الفبای جدید و مکتوبات، به کوشش حمید محمد­زاده، تبریز، إحیاء، 1357.
_ آدمیت، فریدون، اندیشه­های میرزا آقاخان کرمانی، تهران، پیام، 1357.
_ ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، مقدمة الشعر و الشّعرای ابن قتیبه در آیین نقد ادبی، ترجمة آذرتاش آذرنوش، تهران، امیر کبیر، چاپ اول، 1363.
_ ـــــ، الشعر و الشّعراء، تحقیق أحمد محمد شاکر، مصر، دار المعارف، 1966م.
_ أمین، أحمد، النقد الأدبی، بیروت، دار الکتاب العربی، ط4، 1967م.
_ امین­پور، قیصر، سنّت و نوآوری در شعر معاصر، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1383.
_ پارسی­نژاد، ایرج، روشنگران ایرانی و نقد ادبی، تهران، سخن، 1380.
_ الجرجانی، عبدالقاهر، أسرار البلاغة فی علم البیان، تصحیح السید محمد رشید رضا، بیروت، دار المعرفة، 1978م.
_ حسین، طه، حافظ و شوقی، القاهرة، دار نهضة مصر، 1980م.
_ الدسوقی، عبدالعزیز، جماعة أبولو و أثرها فی الشّعر الحدیث، مصر، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1972م.
_ دهقانی، محمد، پیشگامان نقد ادبی در ایران، تهران، سخن، 1380.
_ رازی، شمس قیس، المعجم، به کوشش سیروس شمیسا، تهران، انتشارات فردوس، 1373.
_ زرین­کوب، عبد الحسین، نقد ادبی، تهران، امیر کبیر، 1382.
_ سلام، محمد زغلول، النقد الأدبی الحدیث أصوله و إتجاهات روّاده، الإسکندریّة، دار منشأة المعارف، 1981م.
_ شمیسا، سیروس، نقد ادبی، تهران، انتشارات فردوس، 1381.
_ صبحی، محی الدین، إحسان عبّاس و النقد الأدبی، الدار العربیّة للکتاب، 1984م.
_ طوسی، خواجه نصیر الدین، أساس الإقتباس، به تصحیح مدرّس رضوی، تهران، دانشگاه تهران، 1367.
_ عبّاس، إحسان، تاریخ النقد الأدبی عند العرب، بیروت، دار الثقافة، ط2 ، 1978م.
_العسکری، أبو هلال، الصّناعتین، تحقیق­علی محمدالبجاوی و محمد أبو الفضل إبراهیم، مصر، دار إحیاء الکتب العربیة، ط1، 1952.
_ العقّاد و المازنی، الدیوان، القاهرة، مکتبة السّعادة، 1945م.
_ القیروانی، ابن رشیق، العمدة فی محاسن الشّعر و نقده، تحقیق محی الدین عبد الحمید، بیروت، دار الجلیل، 1981م.
_ کیکاووس بن اسکندر، عنصر المعالی، گزیدة قابوسنامه، به کوشش غلامحسین یوسفی، تهران، امیرکبیر، 1362.
_ مندور، محمد، النقد و النقّاد المعاصرون، القاهره، دار نهضة مصر للطباعة و النشر، بدون تاریخ.
_ نعیمة، میخائیل، الغربال، بیروت، مؤسسة نوفل، 1978م.
_ هبه، مجدی و کمال المهندس، معجم المصطلحات العربیّة فی اللغة و الأدب، بیروت، مکتبة لبنان، ط2، 1984م.
_ هویدی، صالح، النقد الأدبی قضایاه و مناهجه، لیبیا، منشورات جامعة السابع من إبریل، 1998م.
_ وطواط، رشیدالدین محمد بن محمد، حدائق السّحر فی دقائق الشّعر، به تصحیح عبّاس اقبال، تهران، کتابخانة طهوری و کتابخانة سنائی، 1362