نویسندگان
چکیده
نثر فنی که در ادب عربی سابقهای دیرینه دارد، با ظهور اسلام به جایگاه در خور وحتی برتر ازجایگاه شعر دست یافت؛ چرا که با نزول قرآن کریم و رواج تفسیر آن و نیز استماع حدیث نبوی، نثر و به تبع آن خطابه اهمیت یافت و به مرور شاخههای آن متنوع شد. با ظهور جریان تصوف و رواج آن در جامعة اسلامی، بسیاری برای دفاع از مبانی فکری و عقیدتی و تشریح دیدگاههای آن، زبان نثر را برگزیدند، زیرا به خاطر ظاهرآیه شریفة «والشُعراءُ یَتَّبًعُهم الغاوون.»[شعراء/224] چندان به شعر و شاعری رغبت نداشتند. از این رو بیشتر آثار متصوفه به زبان نثر نگاشته شد. از آنجا که نثر صوفیانه ظرف معانی عمیق عرفانی و احساسات لطیف آسمانی شد به مرورشاخه‌های آن، متعدد و متنوع گشت. به این ترتیب نثر صوفیانه شامل شاخه‌هایی چون : نثر تعلیمی، رسائل، مواعظ و حکم، سیره مشایخ، حکایات و قصص، اقوال، ادعیه و مناجات، شطحیات و تفسیرهای صوفیانه و فرهنگهای مصطلحات صوفیانه گردید.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم
- آخوندی، مرتضی، تحقیق و بررسی در تاریخ تصوف، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1376 ه.ش.
- ابن منظور، لسان العرب، نسق و علق علیه و وضع فهارسه، علی سیری، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1408 ه.ق- 1988 م
- احمد امین، ظُهر الاسلام، ج 2، ط 5، بیروت، دارالکتاب العربی، د.ت
- بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، الجزء الرابع، نقله الی العربیه السید یعقوب بکر، رمضان عبدالتواب، قم، دارالکتاب الاسلامی، د.ت
- بقلی شیرازی، روزبهان بن ابی نصر، شرح شطحیات، تصحیح و مقدمه هنری کربین، تهران، انجمن ایرانشناسی فرانسه در تهران، 1360 ه.ش- 1981 م
- التوحیدی، أبوحیّان، الاشارات الالهیه، تحقیق وداد قاضی، بیروت، دارالثقافه، 1973ه.ق
- الجاحظ، ابوعثمان عمربن بحر، البیان و التبیین، المجلد الاول، قدّم لها و بوّبها و شرحها علی ابوملحم، بیروت، منشورات دار و مکتبه الهلال، 1412 ه.ق، 1992 م
- الجنّابی، قیس کاظم، التصوف الاسلامی فی اتجاهاته الادبیة، ط 1، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة، 1428 ه.ق- 2007 م
- الجیلانی، عبدالقادر، سر الاسرار و مظهر الانوار( رسالة فی التصوف)، تحقیق عبدالرحیم السایح، توفیق علی و هبة ط 1، قاهره، مکتبه الثقافه الدینیه، 1429، ه.ق- 2008 م
- الحکیم الترمذی، ابوعبدالله بن الحسن، ختم الاولیاء، تحقیق عثمان اسماعیل یحیی، بیروت، المطبعه الکاثولیکیه، د.ت
- الحلاج، حسین بن منصور، حقائق التفسیر أو خلق خلائق القرآن و الاعتبار، تحقیق محمود الهندی، ط1، قاهره، مکتبه مدبولی، 2006م
- --------------------، دیوان الحلاج و معه اخبار الحلاج و کتاب الطواسین، وضع حواشیه و علق علیه محمد باسل عیون السود، ط 2، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1423 ه.ق- 2002 م
- دهباشی، مهدی، سید علی اصغر میر باقری فرد، تاریخ تصوف 1، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت، 1384 ه.ش دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، تهران، چاپ سیروس، 1338 ه.ش
- رستگار فسایی، منصور، انواع نثر فارسی، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت، 1380، ه.ش
- زرین کوب، عبدالحسین، ارزش میراث صوفیه، تهران، انتشارات آریا، 1344 ه.ش
- ------------------، جستجو در تصوف ایران، چاپ ششم، تهران، موسسه انتشارات امیر کبیر، 1379، ه.ش
- ------------------، سرّنی، جلد اول، چاپ پنجم، تهران، انتشارات علمی، 1373، ه.ق
- سجادی، سید جعفر، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چاپ سوم، کتابخانه طهوری، 1375، ه.ش
- السرّاج الطوسی، ابونصر عبدالله بن علی، اللمع فی التصوف، تصحیح رینولد.آ. نیکلسون، تهران، انتشارات جهان، د.ت
- سلّمی، ابوعبدالرحمن، تفسیر السلّمی و هو حقائق التفسیر، المجلد الاول، تحقیق سید عمران، ط1، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1421 ه.ق- 2001 م
- ----------------، طبقات الصوفیه، تحقیق نورالدین شریبه، ط 3، قاهره، مکتبه الخانجی، 1418 ه.ق- 1997 م
- ، ---------------- مجموعه آثار، گردآوری نصرالله پور جوادی، جلد اول، چاپ اول، مرکز نشر دانشگاهی، 1369 ه.ش
- سهروردی، شهاب الدین یحیی، الرسائل الصوفیه، تحقیق و ترجمه عادل محمود بدر، ط 1، قاهره، الهئیه المصریه العامه للکتاب، 2007 م
- سهروردی، عمربن محمد، عوارف المعارف، ترجمه ابومنصور عبدالمومن اصفهانی، به اهتمام قاسم انصاری، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1364 ه.ش
- شمیسا، انواع ادبی، چاپ نهم، تهران، انتشارات فردوس، 1381 ه.ش
- شوقی ضیف، تاریخ الادب العربی العصر العباسی الثانی، ط 2، قاهره، دارالمعارف بمصر، د.ت
- عبدالنور، جبور، المعجم الادبی، ط 2، بیروت، دارالعلم للمدایین، 1984 م
- العجم، رفیق، موسوعة مصطلحات التصوف الاسلامی، ط1، بیروت، مکتبه لبنان ناشرون، 1990 م
- عطار نیشابوری، شیخ فریدالدین، تذکره الاولیاء، به سعی و اهتمام رینولد. آ نیلکسون، ج 1 و 2، چاپ دوم، دنیای کتاب، بی‌تا
- عطوی، علی نجیب، تطورفن القصه اللبنانیه بعد الحرب العالمیه الثانیه، ط 1، بیروت، منشورات دارالآفاق الجدیده، 1982 م
- غزالی، ابو حامد محمدبن محمد، اعترافات غزالی: ترجمه کتاب المنقذ من الضلال، ترجمه زین الدین کیائی نژاد، بی جا، بی تا
- ----------------------، مختصر احیاء علوم الدین، ط 1، بیروت، موسسه الکتب الثقافیه و دارالفکر، 1406ه.ق- 1986 م
- ----------------------، المنقذ من الضلال مع أبحاث فی التصوف و دراسات عن الامام الغزالی، بقلم عبدالحلیم محمود، ط 5، عابدین، دارالکتب الحدیثه، 1385 ه.ق
- قاسم پور، محسن، پژوهشی در جریان شناسی تفسیر عرفانی، چاپ اول، تهران، انتشارات موسسه فرهنگی هنری ثمین، 1381 ه.ش
- القشیری، ابوالقاسم، تفسیر القشیری المُسمّی بلطائف الاشارات، وضع حواشیه و علق علیه عبداللطیف حسن عبدالرحمن، ج 2، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1420 ه.ق- 2000 م
- گوهرین، سید صادق، شرح اصطلاحات تصوف، ج 7، چاپ اول، تهران، انتشارات زوار، 1382. ه.ش
- لویزون، لئوناردو، میراث تصوف، ترجمه مجدالدین کیوانی، جلد اول، چاپ اول، تهران، نشر مرکز، 1384 ه. ش
- المحاسبی، حارث بن اسد، کتاب التوهُّم، مقدمة احمد امین، قاهره، مطبعه لجنة التالیف و الترجمه و النشر، 1937 م
- المرزوقی، جمال احمد سعید، فلسفة التصوف محمدبن عبدالجبار النفّری، بیروت، دارالتنویر و دار الفارابی، 2007 م
- معرفت، محمد هادی، تفسیر و مفسران، جلد دوم، چاپ سوم، قم، موسسه فرهنگی تمهید، 1385 ه. ش
- المقدسی، انیس، الفنون الادبیة و اعلامها فی النهضة العربیة الحدیثة، ط 4، بیروت، دارالعلم للملایین، 1984 م
- النفّری، محمدبن عبدالجبار، کتاب المواقف و یلیه کتاب المخاطبات، ط1، قاهره، مطبعة دارالکتب المصریه، 1352 ه. ق- 1934 م
- نیکلسون رینولد، آ، تصوف اسلامی و رابطه انسان و خدا، ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ دوم، تهران، انتشارات سخن، 1374، ه.ش
- یونس، وضحی، القضایا النقدیه فی النثر الصوفی حتی القرن السابع الهجری، دمشق، منشورات اتحاد الکتاب العرب، 2006 م (www.awu-dam.org)
', './data/iaall/coversheet/cover_fa.jpg'))