تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان

چکیده

موضوع اصلی این پژوهش، تبیین جایگاه ترجمه در نزد ادیبان و بلاغت‌پژوهان گذشته زبان پارسی است، گذشتگانی که برای ترجمه و نظریاتش اهمیت فراوانی قائل بوده‌اند ولی نظرات آن‌ها تاکنون نتوانسته است نظر پژوهشگران را به خود جلب کند.
مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش که با روشی تحلیلی ـ تاریخی نگاشته شده، بیان‌گر آن است که ترجمه در نزد قدما، نوعی ابزار برای اظهار براعت و قدرت ادبی و بدیع‌پردازی به شمار می‌رفته است و از همین روی بلاغت‌پژوهان گذشته آن را در ابتدا به عنوان یک صنعت بلاغی و سپس به عنوان یک صنعت بدیعی به شمار آورده‌اند؛ البته این اصطلاح توسط بعضی ملمع دانسته شد و بعضی دیگر نیز آن را به قسمتِ توابع بلاغت انتقال دادند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

المصادر
الکتب
القرآن الکریم
الأعشی، قیس بن میمون، (1950م)، دیوان الأعشی، شرح وتعلیق: محمد حسین، الإسکندریة.
الباخرزی، أبوالحسن علی بن الحسن بن علی، (1414ق)، دمیة القصر وعصرة أهل العصر، ج2، ط1، بیروت: دار الجیل.
البحتری، (د.ت)، دیوانُالبحتری، عنی بتحقیقه وشرحه والتعلیق علیه: حسن کامل الصیرفی، ج1، ط3، القاهرة: دار المعارف.
تاج الحلاوی، علی بن محمد (1383ش)، دقایق الشعر، تصحیح: محمد کاظم امام، تهران: دانشگاه تهران.
التفتازانی، سعد الدین، (1428ق)، شرح المختصر علی المفتاح، قم: منشورات إسماعیلیان.
التهانوی، محمد علی، (1996م)، کشّافُ اصطلاحات الفنون، ج1، ط1، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
الثعالبی النیشابوری، أبو منصور عبدالملک، (1983م)، یتیمةالدهر، شرح وتحقیق: مفید محمد قمیحة، ج1و5، بیروت: دارالکتب العلمیة.
حکیمی، محمد رضا، (1373ش)، ادبیات و تعهد در اسلام، چ8، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
الحلاج، منصور، (2002م)، الأعمال الکاملة، تحقیق: قاسم محمد عباس، ط1، الإسکندریة: دون مکان الطبع.
الخطیب القزوینی، جلال الدین محمد بن عبدالرحمن بن أحمد بن محمد، (2003م)، الإیضاح فی علوم البلاغة، المعانی والبیان والبدیع، وضع حواشیه: إبراهیم شمس الدین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
دهخدا، علی اکبر، (1335ش)، لغت نامه دهخدا، زیر نظر دکتر معین، ج13، تهران: سیروس.
رادویانی، محمد بن عمر، (1380ش)، ترجمانالبلاغة، به اهتمام و تصحیح: پروفسور أحمد آتش، تهران: انجمن آثار و مفاخر ملی.
الرازی، حسین بن علی ابو الفتوح، (د.ت)، روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن، مصحح: محمد جعفر یاحقی، محمد مهدی ناصح، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
سجادی، جعفر، (1362ش)، فرهنگ معارف اسلامی، ج2، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایرانی.
سعیدیان، عبدالحسین، (1386ش)، دایرة المعارف بزرگ نو، ج2، چ2، تهران: نشر علم و زندگی ونشر آرام.
شمیسا، سیروس، (1376ش)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: نشر فردوسی.
عوفی، محمد، (1389ش)، لباب الألباب، به تصحیح ادوارد جی براون، با مقدمه محمد قزوینی، تصحیحات جدید و حواشی از سعید نفیسی، ج2، تهران: هرمس.
العیسی، سالم، (1999م)، الترجمة فی خدمة الثقافة الجماهیریة: تاریخها وتطورها، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
کاشفی سبزورای، کمال الدین حسین واعظ، (د.‌ت)، بدایع الأفکار فی صنایع الأشعار، ویراسته وگزارده: میر جلال الدین کزازی، تهران: نشر مرکز.
کزازی، میر جلال الدین، (1373ش)، زیبایی شناسی سخن پارسی (بدیع)، چ1، تهران: مرکز.
گرکانی، محمد حسین شمس العلماء، (1377ش)، أبدع البدائع، به اهتمام حسین جعفری، چ1، تبریز: نشر احرار.
فرخی سیستانی، (1380ش)، دیوانحکیمفرخیسیستانی، با مقدمه وحواشی وتعلیقات: محمد دبیر سیاقی، چ6، تهران: نشر زوار.
المعرّی، أبوالعلاء، (2008م)، سقط الزند، بیروت: دار صادر ودار بیروت.
منشی، أبو المعالی، نصرالله، (1380ش)، ترجمه کلیله و دمنه، تصحیح و توضیح: مجتبی مینوی، تهران: أمیر کبیر.
نشاط، محمود، (1342ش)، زیب سخن، ج2، تهران: چاپخانه رنگین.
همایی، جلال الدین، (1389ش)، فنون بلاغت وصناعات ادبی، چ30، تهران: نیما.
الوطواط، رشید الدین، (1362ش)، حدائق السحر فی دقائق الشعر، تصحیح: عباس اقبال آشتیانی، تهران: کتابنامه کاوه.
وراوینی، سعد الدین، (1367ش)، مرزبان نامه، تصحیح: محمد روشن، تهران: نشر نو.
المقالات
ابن الرسول، محمد رضا، (1384ش)، پیشینه ترجمه رباعیات خیام، مجله فرهنگ، بهار وتابستان، صص 153-175.
حبیب اللهی، أبو القاسم، (1346ش)، «نمونه‌هایی از ترجمه شعر به شعر در قرن چهارم و پنجم»، مجله دانشکده ادبیات، العدد 2و3، صص 140-147.
شمیسا، سیروس، (د.ت)، «ملک الشعراء بهار وترجمه»، مجله جمعه، السنة 1، العدد2، صص 158و159.
مشتاق مهر، رحمان، (1379ش)، «تلقی قدما از ترجمه ادبی»، مجله زبان و ادب، ش 11، صص 103-112.