طهران، شارع وليعصر(عج)، شارع توانير، حي نظامي كنجوي، زقاق هفت بيكر(٨)، شارع نظامي كنجوي، بناء رقم ٣٣، مؤسسة بيمه اكو للتعليم العالي، جامعة علامة طباطبائي، الطابق ٦، الغرفة ٦٠٧، اللجنة الإيرانية للغة العربية وآدابها، الرمز البريدي ١٤٣٤٨٦٣١١١

نوع المستند : علمی - پژوهشی

المؤلفون

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه مازندران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه مازندران.

المستخلص

برای ایجاد و بنای یک قصه یا داستان، ابتدا باید طرح و نقشه‌ای کلی از آن درنظر داشت؛ سپس سایر جزئیات داستان در قالب طرحی از پیش تعیین شده، قرار داده می‌‌شوند، که پی‌رنگ نامیده می‌شود. پی‌رنگ از عناصر مهم و سازندۀ داستان است که بر چرایی داستان و وجود روابط علی و معلولی بین حوادث آن تأکید دارد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی بر آن است تا عناصر پی‌رنگ را در دو داستان شعری «مصرع بلبل» ابراهیم طوقان و «گل‌وبلبل» فریدون مشیری بررسی و تجزیه‌وتحلیل کرده و اثبات نماید که پی‌رنگ قوی و منسجم موجود در این اشعار، تأثیر زیادی در اوج‌گیری و عدم یکنواختی داستان دارد. شروع زیرکانه و سؤال‌برانگیز داستان، استفادۀ به‌موقع از گره‌های موجود و در پی آن ایجاد کشمکش و در نهایت گره‌گشایی، موجب می‌گردد مخاطب سیری منظم و منسجم را در روند داستان احساس کند و هیچ گره و مسئله‌ای بی‌پاسخ گذاشته نشود. ضمن این‌که شخصیت و زاویۀ دید تأثیر بسزایی بر پی‌رنگ دارد، زیرا دانای کُل بودن راوی و دادن اطلاعات ناقص و سرنخ‌هایی از وقایع پیش ‌رو از جانب او، موجب می‌گردد اطلاعاتی که فرای دانسته‌های شخصیت، به مخاطب می‌دهد، مخاطب را در مقایسه با شخصیت‌های داستان، دچار تعلیق بیشتری کند.

الكلمات الرئيسية

عنوان المقالة [Persian]

دور قوة الحبکة في إیصال قصیدتی «مصرع بلبل» لإبراهیم طوقان و«الوردة والبلبل» لفریدون مشیري، الذروة الشعریة

المؤلفون [Persian]

  • حسن گودرزي لمراسکي 1
  • زهرا عموزاده آرائي 2

1 أستاذ مشارک في قسم اللغة العربیة وآدابها بجامعة مازندران

2 ماجستیرة في اللغة العربیة وآدابها بجامعة مازندران

المستخلص [Persian]

لخلق القصة، علینا أن نتمتع بخطة عامة وأن نجعل التفاصیل الأخری لها من ضمن هذه الخطة التي حُددت سابقاً وتسمی الحبکة. تُعدّ الحبکة من العناصر الهامة والبناءة لکل قصة وتترکز علی العلاقات السببیة بین أحداث القصة. یستهدف هذا البحث تحلیل عناصر الحبکة فی قصة «مصرع البلبل» الشعریة لإبراهیم طوقان و«گل‌وبلبل» لفریدون مشیري، مستعیناً بالمنهج التحلیلی-الوصفي ویرید أن یثبت أنّ الحبکة الکامنة في هذه الأشعار، لها تأثیر کبیر في ذروة القصة وعدم رتابتها. من جانب آخر، البدایة الذکیة والمثیرة للسؤال واستخدام العقدة في القصة في وقتها المحدد ثم خلق الصراع ونهایةً حل العقدة، جعلت المخاطب یشعر أن القصة تمتلك مساراً منطقیاً وترد علی أسئلته جمیعها. إضافة الی هذا، إنّ الشخصیة والرؤیة السردیة لهما تأثیر کبیر فی الحبکة، لأنّ الراوي یکون سارداً علی ما یعطي معلومات غیرکافیة وکثیرة من أحداث المستقبل للقارئ، فمن هذا المنطلق، یجعل القارئ أکثر مصاباً بالتعلیق مقارناً مع الشخصیات الأخری.

الكلمات الرئيسية [Persian]

  • الحبکة
  • إبراهیم طوقان
  • فریدون مشیری
  • مصرع بلبل
  • الوردة والبلبل
بوعزة، محمد (1431ق)، تحلیل النص السردي تقنیات و مفاهیم، ط1 ، بیروت: مطابع الدار العربیة للعلوم.
طوقان، إبراهیم (1993م)، الأعمال الشعریة الکاملة إبراهیم طوقان، نظرة فی شعره: إحسان عباس، ط2، بیروت: مؤسسة العربیة الدراسات و النشر.
عمر، أحمد مختار (1429ق). معجم اللغة العربیة المعاصر، ج 1، ط2، القاهرة: عالم الکتب.
الکسبي، زینة حمزة شاکر الکسبي (2013) شعریة السرد في الروایة النسویة العراقي 2000-2010، أطروحة دکتوراه بإشراف الدکتور خالد علي مصطفی، جامعة المستنصریة، کلیة الآداب، بغداد.
مرتاض، عبدالملک مرتاض (1998) في نظریة الروایة بحث في تقنیات السرد، سلسلة علم المعرفة، الکویت.
وهبة، مجدی؛ المهندس، کامل (1994م)، معجم المصطلحات العربیة فی اللغة و الأدب، ط2، بیروت: مکتبة لبنان.
ایرانی، ناصر (۱۳۸۰)، هنر رمان، چ1، انتشارات آبانگاه.
پراین، لارنس (1378)، ادبیات داستانی ساختار، صدا و معنی، مترجم: حسن سلیمانی، فهیمه اسماعیل‌زاده، تهران: انتشارات نگاه.
پروینی، خلیل؛ هومن ناظمیان (1396)، ادبیات داستانی قدیم عربی(گونه‌شناسی و تحلیل عناصر داستانیچ1، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
صاحب اختیاری، بهروز؛ حمیدرضا باقرزاده (1380)، فریدون مشیری شاعر کوچه‌ی خاطره‌ها، چ2، تهران: نشر هیرمند.
مستور، مصطفی (1384)، مبانی داستان کوتاه، چ2، تهران: نشر مرکز.
مشیری، فریدون (1384)، بازتاب نفس صبحدمان (کلیات اشعار)، چ4، تهران: نشر چشمه.
میرصادقی، جمال (۱۳۹۴)، عناصر داستان، چ9، تهران: نشر سخن.
یونسی، ابراهیم (1382)، هنر داستان‌نویسی، چ7، تهران: مؤسسه‌ي انتشارات نگاه.
 
 پروینی خلیل؛ میرزایی، فرامرز؛ روشنفکر، کبری و ناظمیان، هومن (1430)، «دراسة البنیة القصصیة لقصة المناظرة بین الانسان والحیوان والجن في رسائل إخوان الصفا»، دراسات في العلوم الإنسانیة، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، دورۀ 16، شمارۀ 3، 1430، صص: 29-44.
سلیمی، علی؛ نوروزی، سمانه (1392)، «پایداری در شعر فرخی یزدی و إبراهیم طوقان»، کاوش‌نامۀ ادبیات تطبیقی، دانشگاه رازی کرمانشاه، سال 3، شمارۀ 9، صص: 136- 109.
سیاوشی، صابره؛ میرمحمد حسینی فشمی، فایقه (1396)، اللص و الکلاب؛ دراسة فی تحلیل الحبکة، دراسات الأدب المعاصر، 9، 36، صص: 81-107.
گنجعلی، عباس؛ قادری، آزاده (1393)، «بررسی مؤلفه‌های عشق در اشعار فریدون مشیری و محمد إبراهیم أبوسنه»، نشریۀ ادبیات تطبیقی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 6، شمارۀ 10، صص: 294- 173.
گنجی، نرگس؛ اولیایی‌نیا، هلن؛ باقرپور ولاشانی، بتول  (1389)، «بررسی لغوی و اصطلاحی پی‌رنگ و عناصر ساختاری آن در فارسی و عربی»، دوفصلنامۀ زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا، سال 1، شماره2، صص: 172-131.
گودرزی لمراسکی، حسن؛ زندنا، معصومه (1394)، «پی‌رنگ و عناصر ساختاری آن در رمان ذاکرة الجسد اثر أحلام مستغانمي»، فصلنامۀ لسان مبین، دانشگاه بين‌المللی امام خمينی (ره) قزوين، سال 7، شمارۀ 22، صص: 121_ 105.
مرادقلی، سهیلا؛ قوام، ابوالقاسم (1395)، «بازتاب عواطف انسانی در اشعار فریدون مشیری»، پژوهشنامۀ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 14، شمارۀ 26، صص: 182- 163.
میرزایی، فرامرز؛ علی سلیمی (1389) تحلیل محتوایی مقاله های ادبیات تطبیقی فارسی-عربی مجله علمی پژوهشی «کاوش نامه» دانشگاه یزد؛ پنجمین گردهمایی بین المللی انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یزد.
ناظمیان، هومن (1388)، ساختار داستانی و موسیقایی در قصیدۀ إرادة الحیاة، مجلۀ الجمیة العلمیة الإیرانیة للغة العربیة وآدابها، العدد 13، صص155-176.
نامداری، ابراهیم؛ طاهری، نسیبه؛ لرستانی، نرگس؛ باوان‌پوری، مسعود  (1394)، «بن‌مایه‌های مشترک عشق به وطن در اشعار إبراهیم طوقان و طاهره صفارزاده»، دوفصلنامۀ ادب‌نامۀ تطبیقی، دانشگاه پیام‌نور کرمانشاه، سال 2، شمارۀ 1، صص: 84-73.
شریفی، احمد (1395)، «افق و نگاه به آینده در شعر پایداری فلسطین (مطالعه موردی إبراهیم طوقان، فدوی طوقان، سمیح القاسم و محمود درویش)، به راهنمایی دکتر علی نظری، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه لرستان.