تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نویسندگان

چکیده

أبوالقاسم علیّ بن أبی أحمدالحسین(355هـ.- 436هـ.) معروف به سیّدمرتضی، از فقها و متکلّمان بزرگ شیعة امامیّه و سرآمد دربسیاری ازعلوم مانند فقه، اصول، کلام، ادبیات، لغت وشعر، روزگارخویش بود. وی عمرشریف خویش را تنها به فراگیری علوم وتدریس وتألیف کتاب ورساله گذرانید و پس از برادرش سیّد رضی با کراهت، نقابت علویان را برعهده گرفت. شعر سید مرتضی آینة تمام نمای روزگارش است؛ زیرا به اندازة کافی ثروتمند بود و نیازی به سرودن اشعار متکسّبانه وتملّق گویی نداشت. وی شاعری توانا وزبان آور بود ولی درشعر به شهرت وآوازة برادرش سیّد رضی نرسید وشاید تلاش حاسدان ودشمنانش یکی ازعلل آن باشد.
سیّدمرتضی 14 قصیدة کوتاه وبلند مستقل جمعاً در 696 بیت برای جدّش حضرت امام حسین (ع) مرثیه سروده است. دراین مراثی سوزناک که به‌طورمعمول، آنها را در روزعاشورا می‌سروده، از مبانی فکری شیعه واز آرمان‌های آن دفاع کرده وتشیّع مخلصانة خود را به نمایش گذارده است. بررسی مضامین مراثی حسینی سیّدمرتضی اهمیّت خاصّی دارد؛ چرا که با پرداختن به آن معلوم خواهد شد وی کدامین واقعیّات تاریخی را یادآور شده وچگونه برامام حسین (ع) ویاران باوفایش گریسته وچه عبرت‌هایی را فرا روی خوانندگان اشعارخویش قرار داده است.

کلیدواژه‌ها

-  اسمعیل زاده، محمد، ترجمه وتحلیل ادبی ومحتوایی مراثی حسینی سید مرتضی، رسالة دکتری به راهنمایی دکتر محمود شکیب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات تهران،  1387.
- الأمین، السید محسن، أعیان الشیعة، قّقه حسن الأمین، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1403.
 -  جعفری،  سید محمد مهدی،  سیّد رضی،  تهران، طرح نو،  چاپ دوم،  1378 .
- الخوانساری، المیرزا محمد باقر، روضات الجنّات فی أحوال العلماء والسّادات، طهران، الدارالإسلامیة، الطبعة الأولی،  1991.
- شریفی، محمود، دیدار با ابرار(سید مرتضی)، تهران،  چاپ ونشر بین الملل وابسته به انتشارات امیر کبیر، چاپ اول،  1384.
- القرآن الکریم .
- الأنطاکی، محمد مرعی الأمین، لماذا اخترت مذهب الشیعة مذهب أهل البیت، مکتب الإعلام الإسلامی،  الطبعة الأولی،  1417 هـ . ق، قم المقدّسة . 
- الطهرانی، العلامة الشیخ آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الأضواء، الطبعة الثانیة،  ؟ .
- العاملی،  الشیخ محمد بن الحسن،  وسائل الشیعة،  مؤسسة آل البیت،  1409، قم المقدّسة .
- القندوزی الحنفی،  سلیمان بن ابراهیم،  ینابیع المودۀ لذوی القربی،  تحقیق سید علی جمال أشرف الحسینی،  دارالأسوۀ،  الطبعة الثانیة،  1422هـ .ق،  قم المقدّسة.
- المرتضی،علی بن ابی أحمد،دیوان الشریف المرتضی،شرح الدکتور محمد التونجی، بیروت، دارالجیل، الطبعة الأولی، 1997
- ......، ...............،دیوان الشریف المرتضی،  شرح الصفاررشید، بیروت، دارالبلاغة، الطبعة الأولی،  1418.
- دارالتقریب بین المذاهب الإسلامیة بالقاهرة، مجلّة رسالة الإسلام، مقالة حول دیوان الشریف المرتضی بقلم عبدالسلام محمد هارون،  العددالثانی،  السنة الحادیة عشرة،  1959. 
- مرکزالبحوث والدراسات العلیا، مسائل الناصریات، للشریف المرتضی، طهران، رابطة الثقافة والعلاقات الإسلامیة، 1997.
- محیی الدّین،  عبدالرزّاق، ادب المرتضی من سیرته وآثاره،  ترجمة جواد محدثی،  تهران، انتشارات امیرکبیر،  چاپ اول،  1373 .
- مجمع مدرّسین حوزه علمیه قم، عاشورا عزاداری تحریفات، انتشارات صحیفه خرد، چاپ اول، 1385، قم.