المؤلفون
المستخلص
إن کل شارح للنص الأدبي لابد له من أن يقوم بتفسير المفردات وبيان غرائب الألفاظ، ولمّا کان النص نصاً أدبيّاً في أعلى ذروة البلاغة کنهج البلاغة فالحاجة إلي الاتجاه اللغوي تشتدّ، إذ إن الأدب ـ شأنه شأن سائر الفنون ـ له مادة يصاغ منها وهي اللغة، فلا يمکن الغوص في المعاني السامية للعبارات إلا باکتناه الألفاظ، وابن أبي الحديد کأعظم شارح لهذا السفر النفيس الخالد قد اعتني بهذا الأمر عناية بالغة وابتدأ شرحه مع ما فيه من المناهج الکلامية والبلاغية والتاريخية والأدبية والحديثية وغيرها ابتدأه بالشرح اللغوي، وله في هذا الأمر منهجان رئيسان؛ التقليد والاجتهاد، وإلي جانب هذين المنهجين قد أفاد في شرحه للمفردات من مصادر لغوية عديدة تقليداً أو اجتهاداً، فقد ذکر قسماً منها في الکتاب رغماً للمعهود عند العلماء القدماء، واستند إليها لمقاصد عدة، فحاولت هذه الورقة أن تعرّف هذه المصادر وبعضُها غير موجودة اليوم ولو بالاسم، وتوضح شيئا من أهميتها عند الشارح ليصبح تمهيدا للبحث اللغوي في هذا الکتاب العظيم.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
منابع لغوی ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه
المؤلفون [Persian]
- سید محمدمهدی جعفری
- علیاکبر فراتی
المستخلص [Persian]
به منظور شرح و تفسیر متون ادبی ناگزیر میبایست قبل از هر کار به تفسیر مفردات وبیان واژگان غریب آن پرداخت، وچنانچه متن ادبی بهسان نهج البلاغه، در اوج بلاغت باشد، نیاز به رویکرد لغوی در شرح آن افزونتر وملموستر میشود. چون ادب نیز همچون دیگر فنون، ماده وبن مایهای دارد، و واژه ماده اصلی ادب به شمار است، دریافت معانی والای نهفته در دل عبارات جز با ژرفنگری در مفهوم واژگان ممکن نیست. ابن ابی الحدید نیز به عنوان بزرگترین شارح کتاب ارجمند و ورجاوند نهج البلاغه، به این امر عنایت ورزیده است وشرح خود را ـ در کنار تمام روشهای موجود در آن از کلامی وبلاغی و تاریخی و ادبی و حدیثی و... ـ با شرح لغوی آغاز کردهاست. وی در این مسیر، از دو روش اصلی، بهره گرفته است؛ تقلید واجتهاد. وی در شرح واژگان علاوه بر این دو روش اصلی از منابع لغوی متعددی نیز استفاده کرده است، خواه به تقلید وخواه به صورت اجتهادی. وی بر خلاف شیوه مرسوم قدما، بخشی از منابع خود را نام میبرد، و در اهدافی چند به آنها استناد میورزد. از اینرو، این مقاله سعی دارد این منابع را که بخشی از آن امروز در دسترس نیست معرفی نماید و اندکی از اهمیت آن نزد شارح پرده بردارد تا زمینه ساز پژوهش لغوی در کتاب عظیم نهج البلاغه باشد.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- نهج البلاغة
- واژگان غریب
- شرح لغوی
- پژوهشهای لغوی
- منابع