تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی، تهران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه ایلام، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی، ایلام

چکیده

 فراواقع گرایی، ادبیاتی است که واقعیت را در اعماق امور غیر واقعی جستجو می­کند. این واژه یکی از اصطلاحات انتقادی جدید است و به فراتر رفتن از مرز واقعیت  ومنطق به دنياي غیر واقعی و غیر منطقی اشاره دارد. فراواقع گرایی اصطلاحی گسترده است که به توصیف کتاب­ها و بناهای تاریخی که حوادث غیرممکن و عجیب را ممکن و باورپذیر می­کند؛ می­پردازد. از جمله ویژگی­های فراواقع گرایی در رمان می­توان به منطق خاص روایت، منشأ خودآگاهی، اصل جنبه زبانی، منشأ نفوذ، روش­های تخیل، سبک آزاد، و وحدت موضوعی و انسجام و ناگهانی بودن و پایان باز، و تکه تکه شدن ساختارها (ساختارشکنی)، بازی زبانی، ایجاد شرایط بازی و ... اشاره کرد. احمد سعداوی رمان نویس و شاعر و نویسنده و فیملنامه نویس عراقی است، که رمان "فرانکنشتاین در بغداد" رکه برنده جایزه بوکر عرب در سال 2019 شد را نوشته است. در این رمان دیده میشود که نویسنده به دلیل اهمیت وحشت­های خشونت آمیز (قتل عام­های عراقیها) و ترس از مات و مبهوت شدن خواننده در ارتباط با فراواقع عگرایی و نرسیدن مخاطب به هدف و مراد نویسنده به تکنیک­های ناخودآگاه  مانند  گفتگو با خود، نجوا و رویا و خیال متوسل شده است به گونه­­ای که احیانا به حدی رسیده است که تشخیص آن سخت و تا حدی ناممکن شده است. ومی­بینیم که حقیقت واقع نویسنده را وادار می­کند تا خواننده را در اتفاقات عجیب و فضاهای عجیب و غریب غرق نماید سپس با آگاهی کامل و از طریق روایت درونیات و وسوسه­هایش را بیان می­کند، بنابراین او داستان را با طرحی کاملاً بررسی شده از قبل روایت می­کند و از تکنیک­های مدرن و فراواقع گرایی استفاده می کند و به خلق شخصیت غیر واقعی یا همان فرانکشتاین بسنده می­نماید.

کلیدواژه‌ها

التلاوي، نجیب، (1997م)، ملامح النثر الحدیث وفنونه، بیروت، دار الأوزاعي للطباعة والنشر والتوزیع.
حلیفي، شعیب، (۲۰۰۹م)، شعریة الروایة الفانتاسیکیة، الجزیرة، منشورات الاختلاف.
رواینیة، الطاهر، (۱۹۹۵م)، السیمائیة والنص الأدبي، أعمال ملتقی معهد اللغة وآدابها، جامعة باجی مختار، الجزائر.
سعد عيسى، فوزي، (2012م)، الواقعیة السحریة في الروایة العربیة، القاهرة، دار المعرفة المصریة.
سعداوی، أحمد، (2013)، فرانکشتاین في بغداد، بیروت، دار الجمل. 
الصالح، نضال، (2001م)، النزوع الأسطوري في الروایة العربیة المعاصرة، دمشق، مکتبة اتحاد الکتاب العرب.
عدد من المؤلفین، (۲۰۱۰م)، معجم السردیات، تونس، دار محمد علی للنشر.
الورقي، سعید، (1982م)، اتجاهات الروایة العربیة المعاصرة، ط 1، الإسکندریة، الهیئة المصریة العامة للکتّاب.
همفري، روبرت، (1975م)، تیار الوعي في الروایة الحدیثة، ترجمة: محمود الربیعي، القاهرة، دار المعارف.
تودوروف، تزوتان، (1395)، بوطیقای ساختارگرا، ترجمه: محمد نبوی، تهران، آگه.
شلی، مری، (1387ش)، فرانکشتاین، ترجمه: کاظم فیروزمند، تهران، نیلوفر.
محمدي، محمد، (1378)، فانتزي در ادبیات کودکان، تهران، نشر روزگار.
العتابی، فراس، (2016)، «الترمیز النسقی في روایة فرانکشتاین في بغداد»، الجامعة المستنصریة، بغداد، عراق.
گل افشانی، مرضیه، (1390ش)، «واقع گرایی و فراواقع گرایی در آثار عطار»، (کارشناسی ارشد)، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
أفضلي، علي و نسرین گندمی، (1395)، «خوانش تطبیقی مؤلفه های پست مدرنسیم در رمان­های پستی و فرانکشتاین فی بغداد»، پژوهش های ادبیات تطبیقی، تهران، جامعة تربيت مدرس، تهران، جامعة تربیت مدرس، العدد3، 135-165.
پارسا، رضا، (1394)، «آشنایی با مؤلفه­های ادبیات داستانی پست مدرن»، مجله فرهنگی ابزورد، تهران، شماره 2، 56- 77.
 الخالدي، مجید محمد حسین وهدی وسام عبدالجواد، (2017)، «صورة الحرب في روایة فرانکشتاین في بغداد»، نشریة القادسیة في الآداب والعلوم التربویة، القادسیة، جامعة القادسیة، العدد 4، 137-144.
عرب يوسف آبادي، عبدالباسط وعلي أکبر أحمدی چناری، (۲۰۱۷)، «عوالم السرد الفانتازی فی روایة "امرأة القارورة" لسلیم مطر»، مجلة دراسات فی اللغة وآدابها، سمنان، جامعة سمنان، العدد 24، 91-144.
غازي النعيمي، فیصل، (۲۰۰۷)، «العجائبی فی روایة الطریق إلی عدن»، مجلة جامعة تکریت العلوم الانسانیة، التکریت، جامعة التکریت، العدد 14، 120-146.
 القیسی، زینب، (2016)، «سیمولوجیة فوضی العنف في روایة فرانکشتاین فی بغداد، قراءة تداولیة»، مجلة کلیة التربیة للبنات، بغداد، الجامعة العراقیة، العدد 4، 219-266.
مای، أمال، (2017)، «العجائبیة فی روایة الحلم والفجیعة لعزالدین جلاوجي»، مجلة المِخبَر أبحاث فی اللغة والأدب الجزائري، الجزائر، جامعة محمد خیضر بسکرة، العدد 13، 203- 289.
یوسف، علاء، (2014)، «صاحب روایة فرانکشتاین فی بغداد یتحدث عن تجربته»، http://www.aljazeera.net/news/cultureandart/2014/6/10