تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نویسندگان

چکیده

در زبان عربی، قبل از نزول قرآن کریم، لهجه‌های‌ متعددی از جمله لهجه‌های قریش، ربیعه، هوازن، قیس، ضبّه و بهراء وجود داشته است. به‌طور کلی، لهجه‌های پیشین را به دو دسته می‌توان تقسیم کرد: لهجه تمیمی یا دسته شرقی، و لهجه حجازی یا دسته غربی که هر یک از آنها دارای ویژگی‌های خاص خودند. لهجه عراقی با لهجه تمیم مشترکات زیادی دارد اما این لهجه در قرن‌های اخیر تأثیرات زیادی از زبان‌های ترکی، فارسی و انگلیسی پذیرفته و واژه‌های زیادی با ریشه‌های ترکی، فارسی و انگلیسی در آن دیده می‌شود. ما، در لهجه عراقی، سه روش شمالی و وسط و جنوبی را می‌توانیم ببینیم که این مقاله روش اخیر را از لحاظ ویژگی‌های صوتی یا زبان‌شناسی (آواهای تشکیل دهنده واژه‌ها و تغیراتی که در این زمینه رخ داده است) و ویژگی‌های صرفی (تغییرات ساختاری یا شکلی در برخی از واژه‌ها اعم از اسم یا فعل یا حرف) و ویژگی‌های نحوی (ترکیب‌ها، عبارت‌ها وجمله‌ها و رابطه واژه‌ها با همدیگر) مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. لهجه عراقی، همانند دیگر لهجه‌ها در جهان، دارای تنوّع مکانی است؛ بدین معنی که روش تلفّظ آن طبق جاهای سکونت افراد متفاوت است.

کلیدواژه‌ها

1-     القرآن الکریم
2-     إبراهیم، أنیس. فی اللهجات العربیة، لجنة البیان العربیّ، الطبعة الثانیة، 1952 م.
3-     ابن الأثیر. الکامل فی التاریخ (الجزء الثالث)، دارالمعرفة، الطبعة الأولی، 1422 ﻫ. ق، بیروت.
4-     ابن منظور، لسان العرب، دار و مکتبة الهلال، بدون تاریخ، بیروت.
5-     أسترآبادی، رضی الدین. شرح شافیة ابن الحاجب، دار الکتب العلمیة، 1402ﻫ.ق، بیروت.
6-     الأنباری، أبو سعید. أسرار العربیة، المجمع العلمیّ العربیّ، 1377 ﻫ. ق، دمشق.
7-     الجاحظ، أبو عثمان. البیان و التبیین، دار ومکتبة الهلال، 2002 م، بیروت.
8-     الجندی، أحمد علم الدین. اللهجات العربیة فی التراث، الدار العربیة للکتاب، 1983 م، طرابلس.
9-     السمرائی، إبراهیم. العربیة تاریخ و تطوّر، مکتبة المعارف، الطبعة الأولی،  1413 ﻫ.ق، بیروت.
10-  سیبویه، أبو بشر عمرو بن عثمان. الکتاب، دارالجیل، الطبعة الأولی، بدون تاریخ، بیروت.
11-  شنتاوی، أحمد، وخورشید إبراهیم زکی. دائرةالمعارف الإسلامیّة، دار الفکر، بدون تاریخ، بیروت.
12-  عابدین، عبد المجید. من أصول اللهجات العربیة فی السودان، دار المعرفة الجامعیة، 1989م، الإسکندریة.
13-  عامری، شاکر وعلی ضیغمی. همراه شما در عراق، انتشارات شادرنگ، الطبعة الأولى، 1386هـ. ش، تهران.
14-  عبد الواحد، جمران ومحمد أدیب. معجم الفصیح من اللهجات العربیة، مکتبة العبیکان، الطبعة الأولی، 1421 ﻫ.ق، الریاض.
15-  الکرملی، أنساس ماری. نشوء اللغة العربیة و نموّها واکتمالها، مکتبة الثقافة الدینیة، بدون تاریخ.
16-  المبارک، محمد. فقه اللغة وخصائص العربیة، دار الفکر، 1964م، دمشق.
17-  المطلبی، غالب فاضل. لهجة تمیم و أثرها فی العربیة الموحدة، دار الحرّیة للطباعة،  1398ﻫ.ق، بغداد.
18-  وافی، علی عبد الواحد. علم اللغة، لجنة البیان العربی، الطبعة الثالثة، 1369هـ- 1950م، القاهرة.