تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نویسندگان

چکیده

قسم از دیدگاه عالمان نحو، جمله‌ای است که به وسیلة آن، جملة خبر مؤکّد می‌شود؛ بنابراین قسم یکی از روش‌های تأکید در گفتار است و ناگزیر از داشتن خبر یا جوابی است که هدف از قسم را بیان ‌کند. از جمله اسلوب‌هایی که در سخن به کار می‌رود تا متکلم کلام خود را مؤکّد و حتمی سازد یا این که از طرف مقابل درخواست چیزی را کند که انجام دادن آن حتمی باشد، استفاده از«اسلوب قسم» است. در زبان عربی برای بیان قسم ساختار ویژه‌ای معمول است. در این ساختار از واژگان، حروف و جملات مخصوصی استفاده می‌گردد؛ به طوری که هر کدام از این موارد، بیان‌کنندة نکته‌ای از نکات ادبی قسم است. از طرفی تقسیم‌بندی قسم به انواع مختلف، رابطه‌ای مستقیم با موارد یاد شده از نظرذکر یا حذف یا تکرار دارد که ما در این مقاله به آن پرداخته‌ایم.

کلیدواژه‌ها

1-     ابن أنباری، ابوالبرکات: الإنصاف فـى مسائل الخلاف، چاپ چهارم، بی جا، انتشارات صبا، 1380 هـ. ق، 1961 م.
2-     ابن عقیل، عبدالله: شرح ابن عقیل، تهران،‌ انتشارات استقلال، 1383 هـ. ش.
3-     ابن منظور، جمال الدین: لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1300 هـ. ق.
4-     الاسترآبادی، رضی الدین محمد بن الحسین: شرح الرضی علی الکافیة، تصحیح یوسف حسن عمر، بی جا، جامعة قاریونس، 1978
5-     اصفهانی، راغب: مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، قم، انتشارات ذوی القربی: 1416 هـ. ق، 1996 م.
6-     أنصاری، ابن هشام: مغنی اللبیب، تحقیق حنا الفاخوری، بیروت، دار جیل، 1411 هـ. ق، 1991 م.
7-     ــــــ: مغنی اللبیب، تحقیق مازن مبارک و محمد علی حمدالله، افست تبریز، مکتبة بنی هاشمی، بی تا
8-     بدیع یعقوب، امیل: المعجم فی شواهد اللغة العربیة، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1417 هـ. ق، 1996 م.
9-   ــــــ: موسوعة النحو و الصرف و الإعراب، قاسم بستانی و محمد رضا یوسفی، دار الإعتصام، قم، 1420 هـ
10-  بستانی، فؤاد افرام: المجانی الحدیثة، چاپ چهارم، بیروت، دارالمشرق، 1986 م. 
11- بنت الشاطی، عایشه عبدالرحمان: اعجاز بیانی قرآن، حسین صابری، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1376 هـ. ش.
12- جاحظ، عمرو بن بحر: البیان و التبیین، تحقیق درویش جویدی، بیروت، المکتبة العصریة، 1422 هـ. ق، 2001 م.
13- جوزیة، ابن قیم، التبیان فی أقسام القرآن، بی جا، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بی تا.
14- حجتی، محمد باقر، تاریخ قرآن کریم، چاپ ششم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1374
15- حسن، عباس: النحو الوافی، چاپ هفتم، قم، انتشارات ناصرخسرو، 1383 هـ. ش، 1425 هـ. ق.
16- زرکشی، بدرالدین: البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ دوم، بی جا، عیسی البابی و شرکاه، بی تا.
17- زمخشری، محمود بن عمر: الکشاف، منشورات البلاغة، 1366 هـ. ق، 1947 م.
18- زهیر بن ابی سلمی: دیوان، شرح کریم البستانی، دار صادر، بیروت، بی تا
19- سیوطی، جلال‌الدین:همع الهوامع شرح جمع الجوامع فی علم العربیة، بیروت، دارالمعرفة،‌ بی تا
20- شرتونی، رشید: مبادی العربیة،چاپ هفتم، قم، مؤسسة المطبوعات دار العلم،1370 هـ. ش.
21- صافی محمود والحمصی لینه،الجدول فی اعراب القرآن وصرفه، دار الرشید، بیروت، 1409 هـ
22- طباطبایی، محمد حسین: المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، بی جا، مرکز نشر فرهنگی رجاء، 1363 هـ. ش.
23- عسکری،‌ ابوهلال: الفروق فی اللغة،  محمد علوی مقدم، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، 1363 هـ. ش.
24- عمید، حسن: فرهنگ فارسی عمید، چاپ پانزدهم، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1378 هـ. ش.
25- فراهیدی، خلیل بن احمد:‌ الجمل فی النحو، تحقیق فخرالدین قباوة، بی تا، 1416 هـ. ق.
26- قرشی، علی اکبر: قاموس القرآن، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 13562
27- مصری، ابن أبی الأصبع: بدیع القرآن، ترجمه سید علی میرلوحی، مشهد، آستان قدس رضوی، 1368 هـ. ش.
28- میدانی نیشابوری، ابوالفضل: اساس العربیة، الهادی للشادی، فیروز حریرچی، مرکز فرهنگی علامه طباطبایی، تهران، 1361