نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلفون
1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، ایران، قم
2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، ایران، قم
المستخلص
الياس خوري يكي از نویسندگان برجسته لبنانی و از چهره‌های سرآمدِ نگارش ادبیات شگرف در رمان عربی است. بازی هنرمندانه با زمان، نقشی بنیادین در آفرینش جهان داستانی شگرف رمانهای الیاس خوری دارد. شگردهای دیرش در آفرینش و رازناکیِ جهان داستانی این نویسنده بهویژه در رمان کوتاه و فشرده و رازناکِ ابوابالمدینه بسیار کارگر افتاده است. دیرش، از مفاهیمِ مهم نقد ساختارگرا و بهویژه در نظریة ژرار ژنت برای بررسی زمانِ رمان است. این پژوهش از رهگذر بررسی ساختارشناسانۀ شگردهای دیرش یا شتابهای چهارگانه روایت (چکیده، حذف، درنگ و صحنه نمایش) بر پایه کتاب گفتمان داستان ژنت، در پی کمک به شناخت جهان داستانی الیاس خوری و بهویژه یکی از مهمترین شگردهایی است که در آفرینش این جهان رازناک و مه آلود نقش داشته است. فشردنِ هزار سال سرگذشت در 112 صفحه که جهانی رازناک و پُر ابهام آفریده است، نشان از کاربست هنرمندانۀ زمان بهویژه شگردهای دیرش دارد که از سنجشِ مدت زمان گاهشماریکِ سرگذشت با مدت زمانِ تخیلی داستان به دست می‌آید. چهار شگردِ دیرش شتابِ داستان را افزایش یا کاهش داده و به رازناکی و رازگشاییِ داستان یاری رسانده. با چکیده و حذف، شتاب و رازناکی داستان افزایش و با درنگ و صحنة نمایش، شتاب و رازناکی داستان کم شده. در حذفهای درپرده و درپندار نیز گاه کاهش شتاب و بستوگشادِ راز دیده میشود. رویهمرفته، از آنجا که رمانِ از شگردهای دیرش بهخوبی بهره برده است توانسته «هزار سال» سرگذشت يا تاريخ را در رمانی کوتاه و رازآلود بگنجاند.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
تقنيات المدة ودورها في التشفير وفك التشفير في رواية أبواب المدينة لإلياس خوري
المؤلفون [Persian]
- یدالله ملایری 1
- معصومه صیامی 2
1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، ایران، قم
2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، ایران، قم
المستخلص [Persian]
یعدّ إلياس خوري من أبرز الروائيين العرب في مجال إبداع الروايات العجائبية العربية. وللتناول الفني للزمن دورٌ فاعل في خلق عالم روائي مكثف معقّد للكاتب، ومن بين المفاهيم الزمنية فإنّ لتقنيات المدّة وظيفة أساسية في خلق هذا العالم، لا سيما في رواية أبواب المدينة القصيرة المكثفة المشفرة . وتعدّ المدة من المفاهيم الزمانية الأساسية في النقد البنيوي لا سيما في نظرية جيرار جينيت الروائية. وتحاول هذه الدراسة تسليط الضوء على بنية أبواب المدينة الزمنية من خلال استخدام مفهوم المدة بتقنياته الأربع (وهي المجمل، والحذف والوقفة والمشهد) كما نظّر لها جينيت، فهذه التقنيات لها وظيفة أساسية في جعل الرواية مبهماً مشفراً. أن تختزل هذه الرواية مدةَ ألف عام من زمن القصة في 112 صفحة خيرُ دليل على التوظيف الفني الماهر للزمان ولا سيما للمدة الزمنية، وهي نتاج مقارنة بين المدة الزمنية الكرونولوجية للقصة والمدة الزمنية المتخيلة للحكاية. وعملت المدة بتقنياتها الأربع على تسريع وتيرة الحكاية وتبطيئها مسهمة بذلك في تشفير الرواية أو فك هذا التشفير، فأسهمت تقنياتا المجمل والحذف في تسريع الزمن وتشفير الحكاية، في حين أن تقنيتي الوقفة والمشهد أثرتا في تبطيء الزمن وفك التشفير، مع أنّ هناك وبالنسبة للحذف تبطيء للزمن في الرواية، وذلك حين يتعلق الأمر بالحذفين الضمني والافتراضي، مما يسهم في تشفير الحكاية وفك التشفير معاً. وتبدى لنا أخيراً أنّ الاستخدام الماهر لتقنيات المدة مكّن الرواية من اختزال "ألف عام" من القصة أوالتاريخ في نص قصير مفعم بالرموز والإشارات.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- المدة
- التشفير
- فك التشفير
- أبواب المدينة
- إلياس خوري
)