تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کوثر بجنورد

چکیده

اهتم الکثیر من النقاد بروایات نجیب محفوظ وقصصه کأحد من روّاد الروایة فی العالم العربی. لکنه قلّما نری دراسة روایاته دراسة اجتماعیة تعالج الأسباب التی شجّعت نجیب محفوظ باستخدام المواضیع الاجتماعیة فی آثاره القصصیة. تعدّ الدراسة الاجتماعیة منهجا نقدیا یجمع بین الأدب وعلم الإجتماع، والذی کان «لوکاتش» و«غولدمان» من روّاده. فی البدایة تطرق لوکاتش إلی قضیة «البطل الإشکالی» کفرع من فروع النقد الاجتماعی ثم درسها غولدمان، وأوسع معناها، وخصص لها معاییر. یحاول هذه المقال باستعانة المنهج الوصفی-التحلیلی أن یحدد معاییر البطل الإشکالی أولاً، ویقارنها مع خصائص البطل الإشکالی ثانیاً. یعتبر سعید مهران بطل الروایة، بطلا إشکالیا فی رأی لوکاتش وغولدمان لأنه أصبح ضحیة الظروف الإجتماعیة المحیطة به. یسعی هذا البطل أن یحلّ مشاکل المجتمع من جهة، ویبعث القیم التی نزحته من جهة أخری، ولکن لیس أمامه إلا الهزیمة والاستسلام.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

کتابنامه
الف) عربی
البشری، طارق (2002)، الحرکة السیاسیة المصریة، ط2، قاهره: دارالشروق.
شکری، غالی (1987)، المنتمی؛ دراسة فی أدب نجیب محفوظ، ط4، بیروت: القاهرة.
محفوظ، نجیب (1988)، اللص والکلاب، القاهره: مکتبة مصر.
ب) فارسی
اباذری، یوسف (1377)، خرد جامعه‌شناسی، چاپ اول، تهران: طرح نو.
تادیه، ژان‌ایو (1377)، «جامعه‌شناسی ادبیات و بنیان‌‌گذاران آن»، مترجم: محمدجعفر پوینده، درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات، تهران: نقش جهان.
عیساوی، چارلز (1368)، تاریخ اقتصادی خاورمیانه و آفریقای شمالی (۱۹۸۰ -۱۸۰۰)، مترجم: عبدالله کوثری، تهران: پاپیروس.
گلدمن، لوسین (1371)، نقد تکوینی، مترجم: محمدتقی غیاثی، تهران: بزرگمهر.
گلدمن، لوسین (1369)، جامعه‌‌شناسی ادبیات (دفاع از جامعه‌‌شناسی رمان)، مترجم: محمد پوینده، تهران: هوش و ابتکار.
گلدمن، لوسین (1376)، «پیوند آفرینش ادبی با زندگی اجتماعی»، مترجم: محمدجعفر پوینده، جامعه، فرهنگ، ادبیات: لوسین گلدمن، تهران: چشمه.
لوکاس، جورج بلانچارد (1379)، نویسنده، نقد و فرهنگ، مترجم: اکبر معصوم‌بیگی، تهران: دیگر.
لوکاچ، گئورگ (1377)، تاریخ و آگاهی طبقاتی، مترجم: محمدجعفر پوینده، تهران: تجربه.
لوکاچ، جورج (1380)، نظریة رمان، مترجم: حسن مرتضوی، تهران: قصه.
محمدسعید، فاطمه الزهراء (1378)، سمبولیسم در آثار نجیب محفوظ، مترجم: نجمه رجایی، چاپ اول، مشهد: دانشگاه فردوسی.
پ) مقالات
پارکینسون، جی (1375)، «لوکاچ و جامعه‌شناسی ادبیات»، مترجم: هاله لاجوردی، ارغنون، شمارة 9 و 10، صص 221-238.
فین برگ، آندرو (1375)، «رمان و جهان مدرن»، مترجم: فضل‌‌الله پاکزاد، ارغنون، شماره 11 و 12 صص 379 -392.