نوع المستند : علمی - پژوهش
المؤلفون
1 استاد گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه اصفهان
2 دانشجوي دکتري زبان و ادبيات عربي دانشگاه اصفهان
المستخلص
دستوريان هر زبان ضمن بيان قواعد دستوري، چينش خاصي از اجزاي جمله نيز ارائه ميدهند که گويشوَران آن را چينش شناختهشدة جمله ميدانند. اين چينش از اولين چيزهايي است که زبانآموزان به هنگام فراگيري زبان دوم به آموزش آن نيازمندند و با مراجعه به کتابهاي دستوريِ هر زباني بهراحتي ميتوان به آن دست يافت. آموختن زبان عربي نيز از اين امر مستثنا نيست. دستوريان زبان عربي از ابتدا به موضوع چينش اجزاي کلام توجه داشتهاند، اما عنوان خاصي به آن ندادهاند؛ گرچه با اندک تسامحي ميتوان گفت با الهام از «نظرية نظم» عبدالقاهر جرجاني است که امروزه آن را با عنوان «نظم کلام» ميشناسند. زبانشناسان معاصر نيز به موضوع چينش واژگان توجه نشان داده و از آن با عنوان آرايش واژگان ياد ميکنند که مراد ترتيب توالي کلمات در واحدهاي بزرگتر زباني است. اين مقاله با رويکردي تحليلي ـ تطبيقي به مقايسة آراء زبانشناسان معاصر و زبانشناسان کلاسيک عربي در اين زمينه ميپردازد. اثبات هماننديهايي بين نظرية نظم و موضوع آرايش واژگان، جامعيت نظرية جرجاني در موضوع نظم کلام و توجه او به همة جنبههاي دستوري و معنايي و زيباييشناختي آن برخلاف نظريات زبانشناسان معاصر، و تبيين تفاوت جرجاني و زبانشناسان معاصر در تقسيمبندي انواع آرايش واژگان از جمله نتايج اين پژوهش است.
الكلمات الرئيسية
کتابنامه
1) عربی
قرآن کریم
ابن منظور، جمالالدین أبوالفضل (1419هـ)، لسان العرب، تصحیح: امین محمد عبدالوهاب و محمد الصادق العبیدی، 18 جلد، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
أبولیل، امین (1427هـ)، البیان والقرآن: دراسة تأصیلیة فنیة، عمان ـ اردن: دار البرکة للنشر والتوزیع.
الجرجانی، أبوبکر عبدالقاهر بن عبدالرحمن (1995م)، دلائل الإعجاز، تحقیق: محمد التنجی، بیروت: دار الکتاب العربی.
الخطابی، حمد بن محمد (1968م)، بیان أعجاز القرآن، تحقیق: محمد خلف الله محمد زغلول سلام، مصر: دار المعارف.
زغلول سلام، محمد (1968م)، أثر القرآن فی تطور النقد العربی، مصر: دار المعارف.
السیوطی، جلالالدین عبدالرحمن بن أبی بکر (1310هـ)، الاقتراح فی علم أصول النحو، حیدرآباد: دائرة المعارف.
الضامن، حاتم صالح (1979م)، نظریة النظم تاریخ وتطور، بغداد: منشورات وزارة الثقافة والإعلام.
العشماوی، محمد زکی (1979م)، قضایا النقد الأدبی بین القدیم و الحدیث، بیروت: دار النهضة العربیة.
محمد مراد، ولید (1403هـ)، نظریة النظم وقیمتها العلمیة فی الدراسات اللغویة، دمشق: دار الفکر.
مصلوح، سعد (2003م)، فی البلاغة العربیة والأسلوبیات اللسانیة آفاق جدیدة، کویت: مجلس نشر علمی.
الدوریات
شاکر جمعة، بیان و مهند حمد شبیب (2009م)، «قراءة فی نظریة النظم»، مجلة جامعة الأنبار للعلوم الإسلامیة، مج 1 العدد 1، صص 286-252.
مصطفی، محمدحسن (2007م)، «فکرة النظم بین الحقیقة والوهم»، مجلة أبحاث کلیة التربیة الأساسیة، دانشگاه الموصل، مج 6، العدد 1، صص 233-262.
2) فارسی
کتابها
اچسون، جین (1364 ﺷ)، روانشناسی زبان، مترجم: عبدالخلیل حاجتی، تهران: امیرکبیر.
چامسکی، نوام (1387ﺷ)، زبان و اندیشه، ترجمة کوروش صفوی، تهران: هرمس.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1370ﺷ)، موسیقی شعر، تهران: آگاه.
عباس، محمد (1387ﺷ)، عبدالقاهر جرجانی و دیدگاههای نوین در نقد ادبی، [ترجمة کتاب الأبعاد الإبداعیة فی منهج عبدالقاهر الجرجانی (دراسة مقارنة)]، مترجم: مریم مشرف، تهران: چشمه.
هاشمی، احمد (1384ﺷ)، جواهر البلاغه، ترجمة محمود خورسندی و حمید مسجدسرایی، قم: حقوق اسلامی.
مجلات
انوار، امیرمحمود و حسن عبدالحسینی (1389 ﺷ)، «بررسی تطبیقی استعاره از دیدگاه عبدالقاهر جرجانی و آیور آرمسترانگ ریچاردز»، مجلة بهارستان سخن، سال ششم، ش 16.
راسخ مهند، محمد و ندا موسوی (1386 ﺷ)، «پسایندسازی در زبان فارسی»، هفتمین کنفرانس زبانشناسی ایران، دانشگاه علامه طباطبایی.
فتوحی، محمد (1382ﺷ)، «فلسفة بلاغت»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، صص 86-91.
مشرف، مریم (1386ﺷ)، «نظم و ساختار در نظریة بلاغت جرجانی»، مجلة پژوهشنامة علوم انسانی، ش 54، صص 403-416.
نوروزی، علی (1390ﺷ)، واکاوی نظریة نظم عبدالقاهر جرجانی، همایش ملی نظریه و نقد ادبی در ایران، صص 231-241.
3) الکترونیکی
قربانی زرین، باقر بیتا، جرجانی، مقالة الکترونیکی قابل مشاهده در کتاب الکترونیکی دانشنامة جهان اسلام به نشانی http://lib،eshia،ir، 17 ج، گردآوریشده توسط مؤسسة دایرةالمعارف الفقه الإسلامی،
مقاله الکترونیکی قابل مشاهده در پایگاه الکترونیکی: pkdas.in/JNU/typo/wo.pdf
مقاله الکترونیکی قابل مشاهده در پایگاه الکترونیکی http://english6.net/ :
4) انگلیسی
Crystal, D (2003), A dictionary of linguistics and phonetics (5th ed,), United Kingdom: Blackwell Publishing.
Krifka, Manfred (2008), Basic English word order, 7p.
Mahootian, Shahrzad, Inversion and topicacalization in Farsi discourse: A comparative study, PP 277-288,
Richards, J. C, & Schmidt, R (2002), Dictionary of language teaching and applied linguistics (3rd ed,), United Kingdom: Pearson Education Limited Longman,
Siewierska A (2006), Word order and Linearizetion, in Encyclopedia of Language and Linguistics, Thomson, Sarah (ed,), 2nd Edition (Elsevier,Nov).
Whaley, Lindsay J. (1997), Word Order Phenomenon in langueges.