نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلفون
1 استاد گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه اصفهان
2 دانشجوي دکتري زبان و ادبيات عربي دانشگاه اصفهان
المستخلص
دستوريان هر زبان ضمن بيان قواعد دستوري، چينش خاصي از اجزاي جمله نيز ارائه مي‌دهند که گويش‌وَران آن را چينش شناخته‌شدة جمله مي‌دانند. اين چينش از اولين چيزهايي است که زبان‌آموزان به هنگام فراگيري زبان دوم به آموزش آن نيازمندند و با مراجعه به کتاب‌هاي دستوريِ هر زباني به‌راحتي مي‌توان به آن دست يافت. آموختن زبان عربي نيز از اين امر مستثنا نيست. دستوريان زبان عربي از ابتدا به موضوع چينش اجزاي کلام توجه داشته‌اند، اما عنوان خاصي به آن نداده‌اند؛ گرچه با اندک تسامحي مي‌توان گفت با الهام از «نظرية نظم» عبدالقاهر جرجاني است که امروزه آن را با عنوان «نظم کلام» مي‌شناسند. زبان‌شناسان معاصر نيز به موضوع چينش واژگان توجه نشان داده و از آن با عنوان آرايش واژگان ياد مي‌کنند که مراد ترتيب توالي کلمات در واحدهاي بزرگ‌تر زباني است. اين مقاله با رويکردي تحليلي ـ تطبيقي به مقايسة آراء زبان‌شناسان معاصر و زبان‌شناسان کلاسيک عربي در اين زمينه مي‌پردازد. اثبات همانندي‌هايي بين نظرية نظم و موضوع آرايش واژگان، جامعيت نظرية جرجاني در موضوع نظم کلام و توجه او به همة جنبه‌هاي دستوري و معنايي و زيبايي‌شناختي آن برخلاف نظريات زبان‌شناسان معاصر، و تبيين تفاوت جرجاني و زبان‌شناسان معاصر در تقسيم‌بندي انواع آرايش واژگان از جمله نتايج اين پژوهش است.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
دراسة تطبیقیة لنظریة نظم الکلام بین وجهات النظر القدیمة والحدیثة
المؤلفون [Persian]
- سیدمحمدرضا ابن الرسول 1
- مرضیه قربان خانی 2
1 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان
2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان
المستخلص [Persian]
النحویون فی جمیع اللغات أثناء شرحهم للقواعد النحویة، یقترحون نظما خاصا لأجزاء الجملة التی تُعرَف بنظم معهود لدی أهل اللغة. هذا النظم هو أول شیء یحتاجه المتعلمون عند تعلّم اللغة الثانیة وبالمراجعة إلى الکتب النحویة یسهل التعرّف علیه. اللغة العربیة أیضا لها نظم خاص اعتنى به النحویون منذ القدیم، لکنهم لم یطلقوا علیه مصطلحاً خاصاً وبإمکاننا تسمیة هذا النظم فی عصرنا الراهن بـ«نظم الکلام»، استلهاماً من نظریة الجرجانی المعروفة بنظریة النظم. اللغویون أیضا اعتنوا بموضوع ترتیب أجزاء الکلام وسموه نظم الکلام الذی یعنی ترتیب مکانة الکلمات فی الوحدات اللغویة الکبرى. هذه الورقة البحثیة تهدف فی وجهة تحلیلیة تطبیقیة إلى مقارنة آراء اللغویین المعاصرین والبلاغیین العرب فی هذا الصدد. ومن النتائج التی توصّلت إلیه الدراسة یمکن الإشارة إلى: إثبات بعض المشابهات فی نظریة النظم للجرجانی ونظریة نظم الکلام، جامعیة نظریة النظم للجرجانی فی موضوع ترتیب أجزاء الکلام والتفاته إلى کل الجوانب النحویة والمعنویة والجمالیة للکلام خلافاً للغویین المعاصرین، وکذلک تبیین الخلاف الموجود بین الجرجانی واللغویین المعاصرین فی تقسیم أنواع نظم الکلام.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- البلاغة
- اللسانیات
- عبدالقاهر الجرجانی
- نظریة النظم
- نظریة نظم الکلام
)