طهران، شارع وليعصر(عج)، شارع توانير، حي نظامي كنجوي، زقاق هفت بيكر(٨)، شارع نظامي كنجوي، بناء رقم ٣٣، مؤسسة بيمه اكو للتعليم العالي، جامعة علامة طباطبائي، الطابق ٦، الغرفة ٦٠٧، اللجنة الإيرانية للغة العربية وآدابها، الرمز البريدي ١٤٣٤٨٦٣١١١

المؤلف

المستخلص

خرد و خردگرايي ازمشخصه هاي مهم شاهنامه است، اين کتاب ارجمند با خرد و انديشه شروع مي شود، اين براعت استهلال در ابتداي اين کتاب گوياي توجه فردوسي به خرد و انديشه است. عنصر خرد چون قلبي تپنده خون را در پيکر شاهنامه جاري مي کند، در ريشه يابي اين پديده، از يک سو قول مشهور اين است که فردوسي يک حکيم مسلمان و آگاه به انديشه هاي قرآني و اسلامي است، از ديگر سو مي دانيم که منابع شاهنامه، متون قديم ايران باستان و روايان آن موبدان زرتشتي است. ساختار اين اثر جهاني بي ترديد ايراني و براساس آيين باستاني ايران است. با عنايت به بسامد بالاي واژه ها و مشتقات «عقل و فکر» در فرهنگ اسلامي و نيز شهرت ايرانيان باستان به تعقل و تفکر، پاسخ به اين سوال که «فردوسي در موضوع خردگرايي متاثر از کدام فرهنگ بوده» و يا «کدام يک از اين دو فرهنگ تاثير بيشتري در او دارند؟» به علت وجود قراين و شواهد بي شمار و نيز ديدگاه هاي متفاوت کاري بس دشوار است، و امکان پاسخ قطعي به آن وجود ندارد. سعي ما در اين مقاله تبيين فرهنگ ايراني در منابع عربي عهد عباسي درموضوع خرد است، به تعبير ديگر، آيا ريشه و منابع خردگرايي فردوسي را مي توان در آثار منسوب به ايران باستان پيدا کرد؟ در صورت پاسخ مثبت، اين متون تا چه اندازه استعداد تغذيه شاهنامه و خوراک فکري فردوسي را دارد؟ تلاش براي يافتن پاسخ به اين سوال، علاوه بر اينکه ديدگاه نياکان ما را در خصوص خردگرايي نشان مي دهد، راه را براي تقويت بعضي احتمالات و ايجاد فرضيه هاي ديگري براي تحقيقات عميق تر و گسترده تر باز مي کند.

عنوان المقالة [Persian]

مقایسه حکمت در شاهنامه و متون عربی قرن سوم تا پنج

المؤلف [Persian]

  • وحید سبزیان پور

المستخلص [Persian]

خرد و خردگرایی ازمشخصه های مهم شاهنامه است، این کتاب ارجمند با خرد و اندیشه شروع می شود، این براعت استهلال در ابتدای این کتاب گویای توجه فردوسی به خرد و اندیشه است. عنصر خرد چون قلبی تپنده خون را در پیکر شاهنامه جاری می کند، در ریشه یابی این پدیده، از یک سو قول مشهور این است که فردوسی یک حکیم مسلمان و آگاه به اندیشه های قرآنی و اسلامی است، از دیگر سو می دانیم که منابع شاهنامه، متون قدیم ایران باستان و روایان آن موبدان زرتشتی است. ساختار این اثر جهانی بی تردید ایرانی و براساس آیین باستانی ایران است. با عنایت به بسامد بالای واژه ها و مشتقات «عقل و فکر» در فرهنگ اسلامی و نیز شهرت ایرانیان باستان به تعقل و تفکر، پاسخ به این سوال که «فردوسی در موضوع خردگرایی متاثر از کدام فرهنگ بوده» و یا «کدام یک از این دو فرهنگ تاثیر بیشتری در او دارند؟» به علت وجود قراین و شواهد بی شمار و نیز دیدگاه های متفاوت کاری بس دشوار است، و امکان پاسخ قطعی به آن وجود ندارد. سعی ما در این مقاله تبیین فرهنگ ایرانی در منابع عربی عهد عباسی درموضوع خرد است، به تعبیر دیگر، آیا ریشه و منابع خردگرایی فردوسی را می توان در آثار منسوب به ایران باستان پیدا کرد؟ در صورت پاسخ مثبت، این متون تا چه اندازه استعداد تغذیه شاهنامه و خوراک فکری فردوسی را دارد؟ تلاش برای یافتن پاسخ به این سوال، علاوه بر اینکه دیدگاه نیاکان ما را در خصوص خردگرایی نشان می دهد، راه را برای تقویت بعضی احتمالات و ایجاد فرضیه های دیگری برای تحقیقات عمیق تر و گسترده تر باز می کند.