نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلفون
1 دانشجوي دکتري زبان و ادبيات عربي دانشگاه حکيم سبزواري
2 استاديار گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه حکيم سبزواري
المستخلص
دعا الإمام حسين (ع) ربّه يوم العرفة في حجه الأخير دعاءً يلفت انتباه الکثيرين، ويحتوي عَلَي مقوماتٍ تجذب المتقلي، فبدا أن الإنتباه متجه إلي اللفظ والمعني معاً لا إلي أحدهما علي حدة. إضافة علي هذا فنحن الآن، حينما نقرأ هذا الدعاء، نحسّ فيه کثيراً من عناصر النصوص الأدبية الحديثة ونراه مليئاً بشتي الأساليب الأدبية والفنية کالموسيقي الکلامية والإيقاعات التي جعلته نصاً أدبياً فنياً يستلذّ المتلقون منه، واستخدمها الإمام (ع) لنقل تجربته الشعورية إلي الآخرين فجعله بحراً زاخراً من الصناعات التي تجلب المتلقي وتوحي إليه ما يرغب فيه. فبما أنّ الإيقاع هو أول ما يقرع علي الآذان فيلفت الأنظار، وبما أنّ له مکانة عظيمة في أدبنا الحديث، فيخطر بالبال أن يدرس هذا العنصر من مقومات أدبنا الحديث في إحدي آدابنا المأثورة وهو دعاء العرفة. فإنّ البحث يحاول أن يدرس الإيقاع أوّلاً ثمّ يکشفَ عن الإيقاعات المستخدمة في هذا الدعاء ثانياً، علي أساس التقنيات الإيقاعية الحديثة، ويصف کلاً منها ثمّ يدرسها ويحللها في هذا الدعاء ثالثاً حتّي يعرض مدي طاقة النص الفنية ومقدرة صاحبه علي استخدامها، فعمد إلي الإيقاعات الفکرية والمعنوية کإيقاع الحوار، والبياض، والفکر و... أکثر منها إلي الإيقاعات البديعية اللفظية وترکها لبحث آخر. درس البحث النص في بعده الفني الإيقاعي ثمّ طبّقه علي ما هو أنسب للمباديء الإيقاعية، فَحصل علي أنّ إيقاعات الدعاء المؤلَّفة من عناصر الشکل والمعني والمتجددة بين حين وآخر، تتداخل بأساليبها المتعددة في کثير من الفقرات لتجعل الدعاء نصاً متکاملاً.
الكلمات الرئيسية
الموضوعات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
جستاری دربارة ضرباهنگ و انواع آن در دعای عرفه
المؤلفون [Persian]
- mohammad hossen kakoei 1
- hossen mirzaeinia 2
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری
2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری
المستخلص [Persian]
امام حسین (ع) در روز عرفه و در آخرین حجشان، آن‌چنان نیایش پرشوری با خدای خود داشت که توجه بسیاری را به خود جلب کرد؛ نیایشی که آکنده از عناصر زیباشناسانه و ارکان جذب مخاطب بود. موفقیت این دعا در جذب مخاطب، حاصل پیوستگی لفظ و معنا با هم است. علاوه بر این هنگامی که این دعا را می‌خوانیم، عناصر ادبی تازه‌ای می‌یابیم و شیوه‌های ادبی شگفتی ازجمله موسیقی و ضرباهنگ را کشف می‌کنیم که از آن متنی ادبی‌هنری ساخته تا مخاطبان از آن لذت ببرند. امام (ع) می‌خواهند از این طریق، دریافت‌های احساسی‌شان را به دیگران منتقل کنند؛ بنابراین آنچه را باعث جلب توجه مخاطبان و انتقال مفاهیم مدنظرشان به آنان می‌شود، به کار گرفته‌اند. ازآنجایی‌که ضرباهنگ اولین چیزی است که با گوش‌نوازی جلب توجه می‌کند و جایگاه بزرگی در ادبیات کنونی دارد، بهتر دیده شد که این عنصر ادبیات جدید در این دعا بررسی شود. به همین دلیل این تحقیق می‌کوشد تا نخست عنصر ضرباهنگ را بررسی کند و سپس ضرباهنگ به‌کاررفته در این دعا را بر اساس تکنیک‌های جدید آن مورد کنکاش قرار دهد، هر یک را توصیف کند و آنها را تجزیه‌وتحلیل نماید تا میزان توان هنری متن را به نمایش بگذارد. برای این کار به ضرباهنگ‌های فکری معنوی مانند ضرباهنگ‌های گفت‌وگو، سکوت، فکر، و... پرداخته شد. نتایج نشان می‌دهد ضرباهنگ ساخته‌شده از عناصر ساختاری و معنایی دعا در بسیاری از بندها با گونه‌های مختلف خود در هم می‌آمیزد و نوبه‌نو می‌شود تا از آن متنی یکپارچه و کمال‌یافته بسازد.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- ضرباهنگ
- دعا
- ضرباهنگِ دعا
- دعای عرفه
)