نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

• حسین ایمانیان

دانشگاه کاشان

چکیده

چکیده:
حج ازجمله­ی مراسم و آیین­هایی است که هرساله در مکه، با شکوه و توجه خاصی انجام می­شود. بررسی این آیین زیبا و البته مقدس، ما را با گستره­ای از فرهنگ­ها و اسطوره­های نهفته در پس آن آشنا می­کند. اگرچه هنگامه­ی حج از آغاز، زمانی برای انجام مناسک و کارهای دینی بوده است، گاه، کام‌جویان مکه و دیگر سرزمین­های اسلامی در دوران جاهلیت و حتی پس از ظهور اسلام، فرصت حج را غنیمت شمرده و آن را زمانی مناسب برای خوش­گذرانی یافته­اند. برخی شاعران نیز، چه در آغاز اسلام و چه پس از آن همواره این روزها را زمانی برای عشق­بازی و عاشقانه­سرایی درباره­ی زنان حج‌‌گزار می­دیده­اند. در جستار پیش­رو ضمن نگاهی به انگیزه­های عمربن ابی­ربیعه و شریف رضی و دیگر شاعران از غزل­سرایی به هنگامه­ی حج،تلاش می­شود چرایی عاشقانه­سرایی آن­ها در این مراسم، از دید جامعه­شناسی بررسی شود. بیشتر دلایل این امر به پیش از اسلام و عادت­های دوران جاهلیت برمی‌گردد که گاه به دوران اسلامی هم رسیده است و برخی، با شرایط اجتماعی و فرهنگی و دینی پس از اسلام پیوند دارد.
به­نظر می­رسد حج، تنها مخصوص انجام مناسک دینی نبوده است، بلکه به مانند فستیوال­­ها وجشنواره‌های چندگانه­ای بوده است که هر هنرمندی به­گونه­ای به نمایش مهارت خود می­پرداخته است؛ ازجمله­ی این هنرمندان، گروه شاعران غزل­سرا بوده­اند. وصف ماجراهای عاشقانه­ی پیرامون کعبه و نحوه­ی آشنایی با معشوقه­ها و گفتگوهایی که میان شاعر و ایشان روی داده است و نیز راز و نیازهای طواف­کنندگان با ذات یکتا، از رایج­ترین درون­مایه­های حج­سروده­ها در شعر عربی دوران یادشده هستند.

کلیدواژه‌ها

• حجازیات
• حج
• حج¬سروده¬های عاشقانه
• شریف رضی
• عمربن ابی¬ربیعه