طهران، شارع وليعصر(عج)، شارع توانير، حي نظامي كنجوي، زقاق هفت بيكر(٨)، شارع نظامي كنجوي، بناء رقم ٣٣، مؤسسة بيمه اكو للتعليم العالي، جامعة علامة طباطبائي، الطابق ٦، الغرفة ٦٠٧، اللجنة الإيرانية للغة العربية وآدابها، الرمز البريدي ١٤٣٤٨٦٣١١١

نوع المستند : علمی - پژوهشی

المؤلفون

1 استاديار گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه خليج فارس، بوشهر

2 دانشجوي کارشناسي ارشد دانشگاه خليج فارس، بوشهر

المستخلص

نظرية «کهن‌الگو» يا «آرکي‌تايپ» که نام آن با نام روان‌شناس و نظريه‌پرداز شهير سوئيسي، کارل گوستاو يونگ گره خورده، عبارت است از «رفتارها و مفاهيم مشترکي که از گذشته‌هاي دور در ناخودآگاه بشر ريشه دوانده‌اند». آنيما (عنصر مادينۀ روان مرد)، آنيموس (عنصر نرينۀ روان زن)، مادر، خود، کودک، زندگي دوباره، شهر پرديسي يا آرمان‌شهر از جملة اين کهن‌الگوهاست. قصيدۀ «سرود باران» اثر بدر شاکر السياب نيز يکي از مهم‌ترين قصايدي است که بازنمود کهن‌الگوهاي يونگ را به‌خوبي مي‌توان در آن مشاهده کرد.
با توجه به بازنمود آشکار اين کهن‌الگوها در شعر بدر شاکر السياب، در اين نوشتار با تکيه بر روش توصيفي ـ ‌‌تحليلي، پس از واکاوي ضمير نا‌خود‌آگاه شاعر، به بررسي کهن‌الگوهاي آنيما، مرگ، تولد دوباره، زندگي، کودک و مادر پرداخته‌ايم و تلاش نموده‌ايم تا تصوير دقيقي از بازتاب اين کهن‌الگوها در قصيدۀ مذکور ارائه دهيم. يافته‌ها حاکي از آن است که در اين قصيده، کهن‌الگوها تا حد وسيعي از نا‌خود‌آگاه جمعي سياب نشأت‌گرفته‌است و وقايع مختلف و عمدتاً تلخِ موجود در زندگي وي، از مهم‌ترين علل تجلي اين کهن‌الگوها در شعر وي به شمار مي‌آيد.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية

عنوان المقالة [Persian]

تمظهر النماذج البدائیّة لیونغ فی قصیدة "أنشودة المطر" لبدر شاکر السیاب

المؤلفون [Persian]

  • rasol balavi 2
  • علی خضری 1

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر

المستخلص [Persian]

النماذج البدائیّة التی عُرِفت باسم المنظّر وعالم النفس السویسری کارل جوستاف یونغ، هی الخُلقیات والمفاهیم المشترکة المترسّخة فی لاوعی الإنسان منذ القدیم. الأنیمة (الضمیر الأنثوی للرجل)، والأنیموس (الضمیر الذکوری للمرأة)، والأم، والذات، والطفل، والانبعاث، والمدینة الفاضلة من أهمّ هذه النماذج البدائیّة. قصیدة "أنشودة المطر" لبدر شاکر السیاب من أبرز القصائد التی تمثّلت فیها هذه النماذج البدائیّة.
هذا المقال وفقاً للمنهج الوصفی ـ التحلیلی، یهدف إلی دراسة النماذج البدائیّة المنعکسة فی قصیدة "أنشودة المطر"، وقد تمّ الترکیز فیه علی استظهار الضمیر اللاشعوری فی ذهن الشاعر، ورصد النماذج البدائیّة فی قصیدته کالأنیمة، والانبعاث، والحیاة، الطفل، والأم، وسعینا جاهدین أن نقدّم صورة واضحة جلیّة من تمظهرات هذه النماذج فی القصیدة المدروسة. وقد توصّلت النتائج إلی أنّ نماذج یونغ البدائیّة فی هذه القصیدة إلی حدّ بعید تنبثق من اللاوعی الجمعی للسیاب، والأحداث المرّة المتوالیّة التی تعرّض لها الشاعر، تُعتبَر من أهمّ أسباب تمظهر هذه النماذج فی شعره.

الكلمات الرئيسية [Persian]

  • بدر شاکر السیاب
  • أنشودة المطر
  • یونغ
  • النماذج البدائیّة
  • اللاوعی الجمعی
کتابنامه
الف) عربی
السّیاب، بدر شاکر (2005م)، دیوان بدر شاکر السیّاب، جلد 2، بیروت: دارالعودة.
عباس، احسان (1992م)، بدر شاکر السیاب دراسة فی حیاته وشعره، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
ب) فارسی
ساعتچی، محمود (1377ش)، نظریه‌پردازان و نظریه‌ها در روان‌شناسی، چاپ اوّل، تهران: سخن.
ستاری، جلال (1366ش)، رمز و مثل در روان‌کاوی و ادبیات، تهران: توس.
شفیعی کدکنی، محمد رضا (1380ش)، شعر معاصر عرب، چاپ اول، تهران: سخن.
شمیسا، سیروس (1376ش)، داستان یک روح، چاپ سوم، تهران: فردوسی.
والتر اوداینیک، ولودیمیر (1388ش)، یونگ و سیاست، چاپ دوم، تهران: نی.
یونگ، کارل گوستاو (1387ش)، روح و زندگی، ترجمة لطیف صدقیانی، چاپ سوم، تهران: جامی.
یونگ، کارل گوستاو (1372ش)، روان‌شناسی ضمیر ناخود‌آگاه، ترجمة محمدعلی امیری، چاپ اول، تهران: آموزش انقلاب اسلامی.
یونگ، کارل گوستاو (1387ش)، انسان و سمبل‌هایش، ترجمة محمود سلطانیه، تهران: جامی.
پ) مجلات
تقوی، محمّد، دهقان، الهام (1388ش)، «موتیف چیست و چگونه شکل می‌گیرد؟»، فصلنامة تخصصی نقد ادبی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، شمارة 8 (از ص7 تا ص31).
جقتایی، صادق؛ انصاری پویا، محمد (1394ش)، «تحلیل کهن‌الگویی داستان زال و رودابه»، پژوهشنامة ادب غنایی، سیستان و بلوچستان، دانشگاه سیستان و بلوچستان، شمارة 24 (از ص59 تا ص 76).
رسول نیا، امیرحسین، آقاجانی، مریم (1392ش)، «مبارزه و پایداری در شعر بدر شاکر سیّاب (با تکیه بر شعر أنشودة المطر)»، نشریة ادبیات پایداری، کرمان: دانشگاه شهید باهنر، شماره 8 (از ص52 تا ص82).
قلیزاده، خسرو، نوبخت فرد، سحر (1393ش)، «نقد و بررسی روند تکامل شخصیت قهرمان در هفت خان رستم و اسفندیار بر اساس نظریة یونگ»، دوفصلنامة زبان و ادبیات فارسی، تهران: دانشگاه خوارزمی، شمارة 77 (از ص238 تا ص270).
کهربی، محمدمهدی، عبدی، عاطفه (1393ش)، «مبانی روان‌شناسی تحلیلی یونگ به زبان ساده»، مجلة موفقیت، تهران: موسسه فرهنگی همه راز موفقیت، شماره 285 (صص 60 و 61).
ت) منابع اینترنتی
فیاض، اشرف (28/فوریه/2016)، «بدر شاکر السیّاب»، موقع منبر حر للثّقافة:
http: //diwanalarab. com/spip. php?page=article&id_article=43292
همدانی، مصطفی (94/12/9)، «کارل گوستاو یونگ»، پژوهشکدة باقرالعلوم (ع):
http: //www. pajoohe. com/fa/index. php?Page=definition&UID=44425#