تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کردستان، سنندج

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کردستان، سنندج

3 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه کردستان، سنندج

چکیده

الدراسات المنفّذة فی حقل النسویة واللسانیات الاجتماعیة تدلّعلی أنّ للعوامل الاجتماعیة تأثیراً کبیراً علی اللغة. فی ضمن هذه العوامل، للجنس سهم کبیر وأنّه یلعب الدور الأکبر لخلق الاختلافبین لغة الجنسین. تُعدّ الروایة من الأنواع الأدبیة التی حظیت باهتمام کبیر من جانب النساء فلها علاقة خاصة بالفوارق الجنسیة وقد عکست النساء جوانب من حیاتهن الجنسیة فیها. لقد تمّ دراسة أثر هذا العامل علی السلوک اللغوی، فی الحقول المختلفة لعلم اللسانیات. نظریة مایکل هالیدای تُعدّ من النظریات اللغویة التی تستخدم فی مثل هذه الدراسات کثیراً فمایکل یُعدّ منظّراً رئیسیاً فی مجال اللسانیات الوظیفیة حیثا هتمّ بالنص والخطاب علاوة علی تحلیل المفردات وخطط الأقسام الأساسیة للمعنی فی ثلاثة مستویات فووظیفیة أی: المستوی الفکری، والمستوی بین الشخصی، والمستوی النصی. فی هذه الدراسة نحن نحاول أن ندرس علاقة اللغة بالجنس فی روایة "أصل و فصل" لسحر خلیفة علی أساس ثلاث فووظائف لغویة لمایکل هالیدای مستخدمین أسلوب الوصف والتحلیل فی المستویات المختلفة للنص أی: المستوی الدلالی، والمستوی النحوی، ومستوی دراسة المنظور. النتیجة التی حصلنا علیها بواسطة تطبیق هذه النظریة علی الروایة المذکورة هی تأثیر جنس الکاتبة والعوامل الاجتماعیة علی المفردات والجمل وأفکارها فی ضمن الروایة ومحاولة الکاتبة لاستعادة هویة النساء ودورهن فی المجتمع بواسطة اللغة فی الروایة.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

کتابنامه
1) عربی
کتب
برهومة، عیسى (2002م)، اللغة و‌الجنس (حفریات لغویة فی الذکورة و‌الأنوثة)، الطبعة الأولى، عمان: دار الشرق.
خلیفة، سحر (2009م)، أصل و فصل، الطبعة الأولى، بیروت: دار الآداب.
وادی، طه (1994م)، صورة المرأة فی الروایة المعاصرة، الطبعة الرابعة، قاهرة: دارالمعارف.
الدوریات
أبویسانی، حسین؛ ولاشانی باقرپور، زهره (1391ش)، «المراة ومعاناتها فی ثنائیة سحر خلیفة؛ الصبّار و­عبّاد الشمس»، فصلیة لسان مبین، السنة 4، العدد 4، از1تا20
2) فارسی
کتاب‌ها
پاک‌نهاد جبروتی، مریم (1381ش)، فرادستی و فرودستی در زبان، چاپ اول، تهران: گام نو.
شیبلی‌هاید، جانت (1389ش)، روان‌شناسی زنان (سهم زنان در تجربه بشری)، مترجم: اکرم خمسه، چاپ سوم، تهران: ارجمند.
مجلات
آقاگل‌زاده، فردوس؛ کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه؛ و رضویان، حسین (1390ش)، «سبک‌شناسی داستان براساس فعل: رویکرد نقش‌گرا»، فصلنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی، سال 4، شماره 1، از 243تا254.
اعلایی، مریم؛ آقاگل‌زاده، فردوس؛ دبیرمقدم، محمد؛ و گلفام، ارسلان (1389ش«بررسی تبادل معنا در کتاب‌های درسی علوم انسانی در چارچوب دستور نظام‌مند نقش‌گرای هالیدی از منظر فرانقش بینافردی "رویکردی نقش‌گرا"»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 17، از 211تا 233.
ایشانی، طاهره (1393ش)، «بررسی ویژگی‌های سبکی و شخصیتی سیمین دانشور با رویکرد زبان‌شناسی نقش‌گرا»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 5، شماره 1، از 19تا 34.
حسینی، مریم (1384ش)، «‌روایت زنانه در داستان‌نویسی زنانه»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره 93، از94تا101.
رضوانیان، قدسیه؛ و ملک، سروناز (1392ش)، «بررسی تأثیر جنسیت بر زبان زنان شاعر معاصر»، بوستان ادب، سال 5، شماره 3، از 45تا 70.
شریفی‌مقدم، آزاده؛ و بردبار، آناهیتا (1389ش)، «تمایز‌گونگی جنسیت در اشعار پروین اعتصامی»، زبان‌پژوهی، شماره 3، از 125تا 152.
عبدی، صلاح‌الدین؛ و عباسی، نسرین (1390ش)، «جلوه‌های پایداری در برخی آثار سحر خلیفه»، پژوهشنامه نقد ادبی، شماره 1، از 113تا 134.
محمودی بختیاری، بهروز؛ و دهقانی، مریم (1392ش«رابطه زبان و جنسیت در رمان معاصر فارسی: بررسی شش رمان»، نشریه زن در فرهنگ و هنر، شماره 4، از543تا556.
نیکوبخت، ناصر؛ دسپ، سیدعلی؛ بزرگ‌بیگدلی، سعید؛ و منشی‌زاده، مجتبی (1391الف)، «الگوی تحول نقش زن از همسر خانه‌دار تا مصلح اجتماعی براساس نشانه‌شناسی‌اجتماعی رمان‌های سووشون و عادت می‌کنیم»، پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، شماره 13، از 217تا 235.
3) انگلیسی
Halliday, M. A. K., & Hasan R. (1976). Cohesion in English. London: Longman Group Ltd.
Halliday, M. A. K., & Hasan, R. (1989). Language, Context, and Text: Aspects of Language in a Social Semiotic Perspective. Oxford: Oxford University Press.
Halliday, M. A. K. (1994). An Introduction to Functional Grammar. China: Edward Arnold Publishers.
Halliday, M. A. K., & Matthiessen C. (2004). An Introduction to Functional Grammar. Oxford: Oxford University Press.
Moor, T. & Bloor, M. (2004). The Functional Analysis of English, A Hallidayan Approach. London: Arnold Publisher Group.