تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس

3 کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

غاده السمان رمان‌نویس، شاعر و جهانگرد سوری تاکنون پنج سفرنامه نوشته‌است. کتاب اول او «الجسد حقیبة سفر» نام دارد و در آن به بررسی دیگری اروپایی پرداخته و بیشترین سهم را به دیگری انگلیسی اختصاص داده‌است. روش ما در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است و به‌ طور ویژه به بررسی دیگریِ انگلیسی و فرهنگ وی از منظر تصویرشناسی خواهیم پرداخت تا بدین‌وسیله به درک اوصاف و ویژگی‌های من و دیگری، توهمات، انحراف‌های فکری و ذهنی هر یک در قبال دیگری نائل آییم و از خطرات بی‌شماری که ما و نسل نوپای ما را تهدید می‌کند، پرهیز نماییم. از اشارات پراکندة سمان برمی‌آید که دیگری انگلیسی ـ با وجود پیشرفت‌های مادی، و آزادی، صداقت، احترام و فرهنگی که از آن برخوردار است، امروزه با واقعیت‌هایی اسفبار مواجه است. این واقعیت در مسائل و پدیده‌های مهمی نمود دارد که مهم‌ترین آن‌ها فروپاشی ارزش‌های عصر کهن (عشق، دین، اخلاق) و نبود جایگزینی مناسب برای آن‌هاست. سمان می‌کوشد تا به عینیت‌گرایی پایبند باشد و تصویری جدا از سیطرة مفاهیم منفی تاریخی و نفرت خودجوش عرب‌ها از ملت امپراتوری استعمارگر ارائه دهد؛ ازاین‌رو به تمجید از آزادی، صداقت، احترام و سیطرة هنر و فرهنگ در انگلستان می‌پردازد، اما حجم تحولات و مشکلاتی که هر جامعه با آن روبه‌روست، حجم زیاد و متنوعی است و اثر فنی و ادبی نمی‌تواند بدان احاطه داشته و یا با عینیت‌گرایی و واقع‌بینی کامل بدان بپردازد؛ به همین دلیل، ارتباط اثر ابداعی با واقعیت‌ها یا جامعه، ارتباطی غیرمستقیم و به دور از تطابق و تناسب است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

المصادر
أ) الکتب العربیة
ابن منظور، جمال الدین ابن مکرم (لاتا)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
الأسد، ناصرالدین (1997)، نحن والآخر؛ صراع وحوار، الطبعة الأولی، بیروت: المؤسسة العربیة لدراسات والنشر.
أفایة، محمد نورالدین (1991)، الغرب فی المتخیل العربی، الشارقة: منشورات دائرة الثقافة و الإعلام.
باجو، دانییل هنری (1997)، الأدب العام والمقارن، ترجمة غسان السید، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
برونییل، بییر وآخرون (1999)، الوجیز فی الأدب المقارن، ترجمة غسان السید، دمشق: مطبعة زید بن ثابت.
بیشوا، کلودوأندره م. روسو (2001)، الأدب المقارن، ترجمة أحمد عبدالعزیز، الطبعة الثالثة، القاهرة: مکتبة الأنجلو المصریة.
تودوروف، تزفیتان (2009)، الحیاة المشترکة، ترجمة: منذر عیاشی، ط 1، أبوظبی، المرکز الثقافی العربی.
حمود، ماجدة (2000)، مقاربات تطبیقیة فی الأدب المقارن، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
حنفی، حسن (2012)، الهویة، ط1، القاهرة: المجلس الأعلی للثقافة.
الخطیب، حسام (1991)، سبل المؤثرات الأجنبیة وأشکالها فی القصة السوریة، الطبعة الخامسة، دمشق: مطابع الإدارة السیاسیة.
السمان، غادة (1996)، الجسد حقیبة سفر، الطبعة الخامسة، بیروت: منشورات غادة السمان.
شحاته، عبدالمنعم (2001)، الأنا و الآخر، سیکولوجیة العلاقات المتبادلة، دار إیتراک للطباعة.
شکری، غالی (1990)، غادة السمان بلا أجنحة، الطبعة الثالثة، بیروت: دار الطلیعة للطباعة والنشر.
عبدالعزیز، أحمد (2002)، نحو نظریة جدیدة للأدب المقارن، القاهرة: مکتبة الأنجلو المصریة.
فهیم، حسین محمد (1989)، أدب الرحلات، الکویت: المجلس الوطنی للثقافة والفنون.
ندا، طه (لا تا)، الأدب المقارن، بیروت، دار النهضة العربیة.
الهروط، بلال سالم (2008)، صورة الآخر فی أدب الرحلات الأندلسیة، أطروحة للدکتوراه، أردن: جامعة مؤتة.
ب) المقالات العربیة
الحاج صالح، رشید (2014)، «العلم وأزمة المجتمع الغربی المعاصر هابرماس نموذجا»، مجلة جامعة دمشق، المجلد 30، العدد 3و4، صص 463-496.
شنوف، سمیة (2005)، «تمظهر الآخر فی روایات غادة السمان»، إنسانیات، العدد 28، صص 73-78.
عبود، عبدة (2002)، «صورة الآخر الغربی فی أدب غادة السمان»، الموقف الأدبی، العدد 375، صص 64-79.
ج) الکتب الفارسیة
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1387ش)، ادوار شعر فارسی، الطبعة الخامسة، طهران: سخن.
د) الرسائل والمقالات الفارسیة
نامور مطلق، بهمن (1388ش)، «درآمدی بر تصویرشناسی: معرفی یک روش نقد ادبی و هنری در ادبیات تطبیقی»، فصلیة مطالعات ادبیات تطبیقی، السنة الثالثة، العدد 12، صص 119-138.
هدایتی، نازنین (1395ش)، تجلیات الآخر الأجنبی فی أدب الرحلات لغادة السمان، رسالة أعدت لنیل درجة الماجستیر فی اللغة العربیة وآدابها، جامعة تربیت مدرس، طهران.