تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه علّامه طباطبائی

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه علّامه طباطبائی

چکیده

علاء الأسوانی در رمان «عمارة یعقوبیان» با بهره‌گیری از چندین ویژگی مدرنیستی، بیماری‌های جامعة مصر را برمی‌شمرد و ریشه‌یابی می‌کند. این پژوهش می‌کوشد با روش توصیفی ـ تحلیلی، این دسته از ویژگی‌ها و نمودهای آنها را در این رمان آشکار سازد. برای مثال، یکی از ویژگی‌ها این است که در این متن به یک ساخت اکتفا نمی‌شود، بلکه متن از روساخت فراتر می‌رود، اسوانی نیز از این فن بهره گرفته‌است؛ وی در رمان «عمارة یعقوبیان» به نحوی گسترده تابوهای جنسی را بیان می‌دارد اما با بیان آنها، لذت‌های جنسی را در دورنگری خود جای نمی‌دهد، بلکه مقصود او ریشه‌یابی انحرافات جنسی است که بر جامعة مصر سلطه یافته‌است. نویسنده بر این باور است که انحراف جنسی ـ به عنوان یک پدیده ـ نوعی بیماری است که مصریان در دهة هفتاد قرن بیستم به آن دچار شده‌اند. در نظر وی این بیماری حاصل نگرش متحجرانه به جنس مؤنث است. اما اسوانی در رمان «عمارة یعقوبیان» مستقیماً این نظر را بیان نمی‌دارد، بلکه آن را به شیوة مدرنیستی در ژرف‌ساخت می‌نهد و خود زیرکانه در لباس یک عکّاس ظاهر می‌شود، چراکه قصد دارد به نحوی آرام و بدون اینکه مخاطب از او برنجد، این بیماری را درمان کند. قهرمان‌زدایی از شخصیت داستانی، شیوة تداخل داستان‌ها و همچنین شیوه‌های جریان سیال ذهن اعم از «بازگشت به گذشته»، «پیش‌گویی» و «گفت‌وگوی درونی» از تکنیک‌های مدرنیستی دیگری است که اسوانی در رمان «عمارة یعقوبیان» از آنها بهره گرفته و سعی می‌کند از آن طریق مشکلات جامعة مصر به عنوان یک درد را بیان و ریشه‌یابی نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

المصادر
الف) عربی
کتب
ابن محمّد القرنی، عوض (1988م)، الحداثة فی میزان الإسلام، ط1، القاهرة: هجر للطّباعة والنّشر والتّوزیع والإعلان.
أبو هیف، عبدالله (2000م)، النّقد الأدبیّ العربیّ الجدید: فی القصّة والرّوایة والسّرد، د. ط، دمشق: منشورات اتّحاد الکتّاب العرب.
الأسوانیّ، علاء (2006 م)، عمارة یعقوبیان، ط9، القاهرة: مکتبة مدبولی.
الأسوانیّ، علاء (2010م)، مقالات علاء الأسوانیّ: هل نستحقُّ الدّیمقراطیّة؟، ط2، القاهرة: دار الشّروق.
زراقط، عبد المجید (1991م)، الحداثة فی النّقد الأدبیّ المعاصر، ط1، بیروت: دار الحرف العربیّ.
زیتونی، لطیف (2002م)، معجم مصطلحات نقد الرّوایة، ط1، بیروت: دار النّهار.
العید، یمنی (1986م)، الراوی: الموقع والشّکل (دراسة فی السّرد الرّوائی)، ط1، بیروت: مؤسّسة الأبحاث العربیّة.
غنایم، محمود (1993م)، تیّار الوعی فی الرّوایة العربیّة الحدیثة: دراسة أسلوبیّة، ط2، بیروت: دار الجیل.
قصّاب، ولید (2007م)، مناهج النّقد الأدبیّ الحدیث: رؤیة إسلامیّة، ط1، دمشق: دار الفکر.
القصراوی، مها حسن (2004م)، الزّمن فی الرّوایة العربیّة، ط1، بیروت: المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.
النّحویّ، عدنان علی رضا (1992م)، تقویم نظریّة الحداثة، ط1، الرّیاض: دار النّحویّ.
النّحویّ، عدنان علی رضا (1989م)، الحداثة فی منظور إیمانی، ط3، الرّیاض: دار النّحویّ.
همفری، روبرت (2000م)، تیّار الوعی فی الرّوایة الحدیثة، ترجمة: محمود الرّبیعیّ، د. ط، القاهرة: دار غریب للطّباعة والنّشر والتّوزیع.
وادی، طه (1994م)، دراسات فی نقد الرّوایة، ط3، القاهرة: دار المعارف.
ب) الدوریات
خلیل، سلیمة (2011م)، «تیّار الوعی ـ الإرهاصات الأولی للرّوایة الجدیدة»، مجلّة المَخبَر، العدد السّابع، صص205-179.
الفاعوری، عونی صبحی (2012م)، «عمارة یعقوبیان الرؤیة والتّشکیل»، مجلّة جامعة دمشق، المجلّد 28، العدد 2، صص137-109.
قرانیا، محمّد (2004م)، «تجلّیات الحداثة فی القصّة العربیّة»، مجلّة المعرفة، تشرین الثّانی، العدد 494، صص161-151.
المحمود، عبد الکریم أحمد عاصی (لاتا)، «الحداثة الأدبیّة فی میزان النّقد الإسلامیّ»، مجلّة اللّغة العربیّة وآدابها، العدد 13، صص329-269.
ب) الفارسیة
پاینده، حسین (1383ﻫ. ش)، مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، ط1، تهران: روزنگار.
بیات، حسین (1387ﻫ. ش)، داستان‌نویسی جریان سیّال ذهن، ط1، تهران: علمی و فرهنگی
شمیسا، سیروس (1376ﻫ. ش)، داستان یک روح، ط3، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس (1390ﻫ. ش)، مکتب های ادبی، ط1، تهران: قطره.