نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلف
دانشيار گروه زبان وادبيات عربي دانشگاه شهيد بهشتي تهران
المستخلص
إنَّ علماء النحو بعد أن أنهوا عملية تقعيد اللغة التي نزل بها القرآن المجيد، أو کادوا، واجهوا أساليب فصيحة ظاهرها مخالف للقواعد التي استنبطوها من الکلام المطرد، فانقسموا في کيفية تعاملهم مع هذه الأساليب قسمين: قسم اختار أسهل الطرق إذ نسب اليها الشذوذ عن قياس المطرد ولم يجز القياس عليها؛ لأنه لم يعطها حقّها من التأمّل والتذوّق، فأراح نفسه من کل ذلک. وقسم: اتّخذ الاخلاص أساساً لعمله، فعالج تلک الاساليب معالجة معنوية ذوقية آخذاً بنظر الاعتبار ما تشتمل عليه من معان بلاغية غير مهتم، ولا آبهٍ بما تفرضه قواعد المطرد؛ لأنه لم يحتکم اليه؛ لأنَّ اللغة قبل أن تصل اليه قد مرّت بمراحل تطورية؛ ولأنّها کائن حيّ، فهي لذلک تشتمل علي أساليب متباينة. والمهم أنَّ سيبويه في بحوثه النحوية کان مثالاً لهذا القسم، وکذلک کان عبد القاهر الجرجاني في بحوثه البلاغية الذوقية العميقة قدوة لمن جاء بعده من علماء البلاغة. وهذا المقال يحاول باختصار دراسة أسلوبية سيبويه نحوياً، وأسلوبية عبدالقاهر بلاغياً في تعاملهما مع السماع البليغ المخالف لقياس المطرد.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
ارتباط سبک نحوی سیبویه وسبک بلاغی عبدالقاهر با سماع بلیغ مخالف با قیاس
المؤلف [Persian]
- محمدابراهیم خلیفه شوشتری
دانشیار گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی تهران
المستخلص [Persian]
علمای نحو پس از فارغ شدن از دستورگذأری زبان عربی با کاربردهای فصیح مواجه شدند که با قواعد نحو مخالف است. لذا علمای نحو نسبت به تعامل با این کاربردها به دو گروه تقسیم شدند، گروهی از آنها آسان‌ترین راه را انتخاب کردند وبه خودشان زحمت ندادند. ازاین‌رو شذوذ را به آنها نسبت داده‌اند. اما گروه دوم وظیفة خود را به‌خوبی انجام داده ودقت لازم را داشته‌اند. این گروه موارد بلاغی این کاربردها را در نظر گرفتند وبه استناد آنها قواعد جدیدی به وجود آوردند. الگوی آنها در مباحث عالی نحو سیبویه است. اما در مباحث عالی بلاغی عبدالقاهر جرجانی الگوی علمای بلاغت به شمار می‌آید؛ زیرا دقت لازم را داشت وبه کاربرد بلیغ گرچه مخالف قاعده بود، اهمیت می‌داد وروش سیبویه را دنبال می‌کرد. این مقاله به طور مختصر در پی آن است تا این امر را به اثبات برساند که سیبویه وعبدالقاهر جرجانی هر کدام در تخصص خود ذوق بلاغی را به کار می‌برند وبه کاربردهای بلیغ اما مخالف قواعد تا این حد اهمیت می‌دهند که با استناد به آنها قواعد جدیدی به وجود می‌آورند.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- سیبویه
- عبدالقاهر
- سماع
- قیاس
)