نوع المستند : علمی - پژوهشی
المؤلفون
1 دانشيار گروه عربي دانشگاه شهيد چمران اهواز
2 دانشجوي دکتري زبان و ادبيات عربي دانشگاه شهيد چمران اهواز
المستخلص
آﺷﻨﺎيي‌زدايي[1] اﺻﻄﻼحي اﺳﺖ ﻛﻪ نخستين بار، ﺷﻜﻠﻮفسکي ﻣﻨﺘﻘﺪ شکل‌گراي روس آن را در مقاله‌اي با عنوان هنر به‌مثابة صنعت[2] به ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺖ. اين اصطلاح به مؤلف اين فرصت را مي‌دهد تا با هنرنمايي خود، پديدارهاي عادت‌زده را با ناآشنا ساختن جاني دوباره ببخشد. بدون شک مقامه‌نويسي به عنوان يکي از ارزشمندترين آثار ادبي قديم عرب، سرعت اقبال ادبا و حتي عامة مردم به خود را تا حد زيادي مديون آفرينش هنرمندانة پديدارهاي بديع و آشنازدايندة بديع‌الزمان همداني (مبتکر مقامه‌نويسي) و در ادامه افرادي چون ابوالقاسم حريري است؛ اين مقاله ضمن بررسي ترفندهاي آشنايي‌زدايي در سطوح مختلف پي‌رنگ (درون‌مايه، زبان و صناعات ادبي) در مقامات بديع‌الزمان و حريري مي‌کوشد با نگاهي تحليلي ـ تطبيقي ميزان خلاقيت و نوآوري‌هاي آشنازدايندة اين دو استاد مسلّم فن «مقامه» را با نگاهي علمي تبيين کند. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد مقامه‌نويسان پس از بديع‌الزمان در کاربست آشنايي‌زدايي فرماليستي توفيق چنداني نداشته‌اند، بلکه همگي وامدار تکنيک‌هاي نو و آشنازدايندة بديع‌الزمان‌اند.
[1]. Defamilirization
[2]. Art as Device
الكلمات الرئيسية
الموضوعات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
دراسة التغریب ودوره فی کتابة المقامة مع نظرة تحلیلیة تطبیقیة إلی دوره فی إنشاء مقامات الهمذانی والحریری
المؤلفون [Persian]
- محمود آبدانان مهدیزاده 1
- محمدصادق ضرونی 2
1 دانشیار گروه عربی دانشگاه شهید چمران اهواز
2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز
المستخلص [Persian]
التغریب هو مصطلح استخدمه الناقد الشکلانی الروسی فیکتور شکلوفسکی فی مقالة "الفن کتقنیة". هذا المصطلح الذی أثار فی ما بعد اهتمام الشکلانیین والبنیویین کرومن یاکوبسن ویوری تینیانوف یتیح الفرصة للمؤلف أن یجدد الظواهر المألوفة والمعهودة باستخدام الآلیات الفنیة الخاصة والممیزة فی أثره ویتیح للمتلقی خلال عملیة الإدراک تکوین دلالات جدیدة والتفاعل مع النص تفاعلاً ایجابیاً یسمح له إدراک الشکل الفنی والإدراک الجمالی للشکل الأدبی.
لاشک أنّ شیوع "المقامة"- وهی من الفنون الأدبیة القدیمة- بین الأدباء وغیرهم تدین بالفضل لجهود بدیعالزمان (مبدع المقامة) فی استخدام الظواهر الفنیة البدیعة ومَن خَلّفه وسلک طریقه کأبی القاسم الحریری مما جعلا النص یتمتع بالعدید من سمات التمیز اللغوی والفنی فی أسلوب قصصی رائع. یعالج هذا البحث المنهج الشکلانی وأسسه فی نقد القصة ویتطرق إلی دراسة وتحلیل التقنیات والآلیات الشکلانیة الّتی تتجسد ضمن الحبکة القصصیة (المضمون، الانزیاح اللغوی والصناعات الأدبیة) ثم یقوم بدراسة هذه الآلیات ودورها فی کتابة المقامة. وتوصّل البحث إلی أنّ هذه التقنیات هی الّتی ساندت بدیعالزمان فی تغریب الحوادث المألوفة لکی یکون لنصه التأثیر الأکبر على القارئ بحیث یدفعه إلى التفکیر فی مختلف طیات النص. ولقد تبیّن أنّ المتأخرین عن بدیعالزمان لم یأتوا بشیء جدید لکی تتمتع مقاماتهم بمنتهى التحدیث الشَکلی وقد سلکوا طریقه فی استعمال الآلیات والتقنیات الّتی ابتکرها الهمذانی کخلق الشخصیات القصصیة ومعالجتها الفنیة والمکون البؤری وإعادة وجهة النظر والإشارات التاریخیة والأدبیة، ومزج التوصیفات الشعریة والحبکة القصصیة.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- الشکلانیة
- التغریب
- المقامة
- بدیعالزمان الهمذانی
- الحریری
)