نوع المستند : علمی - پژوهش
المؤلفون
1 دانشيار گروه عربي دانشگاه شهيد چمران اهواز
2 دانشجوي دکتري زبان و ادبيات عربي دانشگاه شهيد چمران اهواز
المستخلص
آﺷﻨﺎييزدايي[1] اﺻﻄﻼحي اﺳﺖ ﻛﻪ نخستين بار، ﺷﻜﻠﻮفسکي ﻣﻨﺘﻘﺪ شکلگراي روس آن را در مقالهاي با عنوان هنر بهمثابة صنعت[2] به ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺖ. اين اصطلاح به مؤلف اين فرصت را ميدهد تا با هنرنمايي خود، پديدارهاي عادتزده را با ناآشنا ساختن جاني دوباره ببخشد. بدون شک مقامهنويسي به عنوان يکي از ارزشمندترين آثار ادبي قديم عرب، سرعت اقبال ادبا و حتي عامة مردم به خود را تا حد زيادي مديون آفرينش هنرمندانة پديدارهاي بديع و آشنازدايندة بديعالزمان همداني (مبتکر مقامهنويسي) و در ادامه افرادي چون ابوالقاسم حريري است؛ اين مقاله ضمن بررسي ترفندهاي آشناييزدايي در سطوح مختلف پيرنگ (درونمايه، زبان و صناعات ادبي) در مقامات بديعالزمان و حريري ميکوشد با نگاهي تحليلي ـ تطبيقي ميزان خلاقيت و نوآوريهاي آشنازدايندة اين دو استاد مسلّم فن «مقامه» را با نگاهي علمي تبيين کند. يافتههاي پژوهش نشان ميدهد مقامهنويسان پس از بديعالزمان در کاربست آشناييزدايي فرماليستي توفيق چنداني نداشتهاند، بلکه همگي وامدار تکنيکهاي نو و آشنازدايندة بديعالزماناند.
[1]. Defamilirization
[2]. Art as Device
الكلمات الرئيسية
الموضوعات الرئيسية
کتابنامه
1) عربی
ابن الطقطقی، محمد بن علی بن طباطبا (۱۴۱۴ق)، الفخری فی الآداب السلطانیة والدول الاسلامیة، ط۴، ایران: منشورات الشریف الرضی.
جمعه، محمد بدیع (1980م)، دراسات فی الأدب المقارن، الطبعة الثانیة، بیروت: دار النهضة العربیة.
الحریری، أبوالقاسم (1985م)، مقامات، شرح عیسی سابا، بیروت: دار بیروت للطباعة والنشر.
الشکعة، مصطفی (1975م)، بدیع الزمان الهمذانی رائد القصة العربیة والمقالة الصحفیة، الطبعة الثالثة: المکتبة الأنجلو المصریة.
مبارک، زکی (1931م)، النثر الفنی فی القرن الرابع، المجلد الثانی، بیروت: منشورات المکتبة العصریة.
نورعوض، یوسف (1979م)، فن المقامات بین المشرق والمغرب، بیروت: دارالفکر.
الهمذانی، بدیعالزمان (2002م)، مقامات، شرح علی بوملحم، الطبعة الأخیرة، بیروت: دار ومکتبة الهلال.
2) فارسی
اسکولز، رابرت (1974م)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، مترجم: فرزانه طاهری، تهران: آگاه.
تادیه، ژان ایو (1936م)، نقد ادبی در قرن بیستم، مترجم: مهشید نونهالی، چاپ اول، تهران: نیلوفر.
تسلیمی، علی (1390ش)، نقد ادبی، نظریههای ادبی و کاربرد آنها، چاپ دوم، تهران: کتاب آمه.
ذکاوتی قراگوزلو، علیرضا (1387ش)، بدیعالزمان همدانی و مقامهنویسی، تهران: سوره.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391ش)، رستاخیز کلمات، چاپ سوم، تهران: سخن.
ـــــــــــــــــــــــ (1389ش)، موسیقی شعر، چاپ دوازدهم، تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس (1383ش)، نقد ادبی، چاپ چهارم، تهران: میترا.
علوی مقدم، مهیار (1377ش)، نظریههای نقد ادبی معاصر (صورتگرایی و ساختارگرایی)، چاپ اول، تهران: سمت.
قاسمیپور، قدرت (1391ش)، صورتگرایی در ادبیات، چاپ اول، اهواز: دانشگاه شهید چمران اهواز.
مستور، مصطفی (1379ش)، مبانی داستان کوتاه، چاپ اوّل، تهران: مرکز.
مکاریک، ریما (1383ش)، دانشنامة نظریههایادبیمعاصر، مترجم: مهران مهاجر، تهران: آگه.
میرصادقی و ذوالقدر (1388ش)، واژهنامة هنر داستاننویسی، چاپ دوم، تهران: کتاب مهناز.
میرصادقی، جمال (1382ش)، ادبیات داستانی، چاپ چهارم، تهران: علمی.
ــــــــــــــــ (1382ش)، عناصر داستان، چاپ سوم، تهران: سخن.
3) مقالات
حسینی، شکوهالسادات (2010م)، «مابین المقامة والقصة القصیرة»، أمارابک، مجلة الأکادیمیة العربیة للعلوم والتکنولوجیا، صص40-23.
قاسمیپور، قدرت و رضایی (1389ش)، «تحلیل فرمالیستیِ پیرنگ در داستانهایِ کوتاهِ معاصر فارسی»، ادبپژوهی، صص83-61.