تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس بوشهر

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس بوشهر

چکیده

رمان‌های عراقی منتشرشدة پسا 2003م از فضایی بهره‌مند شدند که به چالش‌های ناشی از پیدایش انواع خشونت از قبیل کشتن آدم‌ها بر اساس قومیت می‌پردازد. بر این اساس رمان‌نویس عراقی، سعد محمدرحیم، شاهکار خود «مقتل بائع الکتب» (داستان کشتن ‌کتاب‌فروش) را به صحنه آورد، و به دو عنصر ‌شخصیت و مکان در آن جایگاهی برجسته‌ ‌بخشید و میان آن دو رابطة‌‌ هم‌آوایی پیوسته برقرار نمود تا رمانش بتواند بسان یک تابلوی پانورامایی قشری از عراق پسا تغییر و گوشه‌ای از رنج‌های انسان و مکان ناشی از ره‌آورد اشغال را بازنمایی ‌‌کند.
پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی می‌کوشد بر شخصیت اصلی این رمان تمرکز نماید تا از ظرافت‌های هنری به‌کاررفته در پردازش و گره زدن آن به مکان متغیّر پرده بردارد. چون شرح‌حال وی بخش‌ عمدة رمان را تشکیل می‌دهد، سیره‌ای‌ نام گرفت. مکان نیز متغیّر ‌نامیده شد؛ زیرا شرایط حاضر بر آن تأثیر گذاشته و چهره‌اش را تغییر داده‌است.
بررسی نشان می‌دهد که رمان‌نویس برای پردازش شخصیت‌ جنجالی‌ «محمود المرزوق» و گره‌زدن آن به مکان از تکنیک‌های هنری بهره می‌گیرد، المرزوق شخصیت اصلی و همه‌جانبة رمان است که در مکان‌‌های متغیر به‌ویژه (باز/ بسته) حاضر می‌شود، با آن‌ها رابطه برقرار می‌کند، به‌طور تکامل‌یافته‌ با آن‌ها حاضر و همراه می‌گردد، و با تغییر شمایل آن‌ها خود نیز دگرگون می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

 المصادر
الکتب العربیة
إبراهیم، عبد الله، (1988م)، البناء الفنّی لروایة الحرب فی العراق، ط1، بغداد: دارالشؤون الثقافیّة العامّة.
باشلار، غاستون، (1984م)، جمالیّات المکان، ترجمة غالب هلسا، ط2، بیروت: المؤسّسة الجامعیّة.         
بحراوی، حسن، (1990م)، بنیة الشکل الروائی ( الفضاء - الزمن - الشخصیّة)، ط1، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
بوتور، میشال، (1986م)، بحوث فی الروایة الجدیدة، ترجمة فرید انطونیوس، ط2، بیروت: منشورات عویدات.
خالد عبدالله، عدنان، (1986م)، النقد التطبیقی التحلیلی، ط 1، بغداد: دار الشؤون الثقافیّة العامّة.
کحلوش، فتیحة، (2008م)، بلاغة المکان قراءة فی مکانیّة النّص الشّعریّ، ط، بیروت: مؤسسة الانتشار العربیّ.
محمد رحیم، سعد، (2017م)، مقتل بائع الکتب، ط2، بغداد: دار سطور.
مویر، إدوین، (1965م)، بناء الروایة، لا ط، القاهرة: دار الجیل.
ولسون، کولن، (1972م)، الشعر والصوفیّة، ترجمة عمر الدیراوی أبو حجلة، ط1، بیروت: دار الآداب.
الرسائل والأطاریح
جودی، محمد، (2012م)، شعریّة الشخصیّة والمکان الروائی فی (عائد إلى حیفا) لغسّان کنفانی (من البنیة إلى الدلالة)، مذکرة ماجستیر، کلیّة الآداب، جامعة الجزائر2.
الحربّی، رحیم علی جمعة، (2003م)، المکان ودلالته فی الروایة العراقیّة، أطروحة دکتوراه، جامعة بغداد کلیّة الآداب.
قارة، فلة. لیندة لکحل، (2011م)، بناء الشخصیّة والمکان فی روایة ذاکرة الجسد لأحلام مستغانمی، رسالة ماجستیر، الجزائر - جامعة منتوری ،کلیّة الآداب.
الدوریات
شریف، عکازی، (2013م)، «طبیعة التلازم بین الشخصیّة الروائیّة والحیّز المکانی، روایة التَبر لإبراهیم الکونی أنموذجاً»، مجلة مقالید، العدد5، صص9-19.
صائب خضیر، سلافة، (2006م)، «أثر المکان فی تحدید ملامح شخصیّة البطل فی روایة (الطریق) لنجیب محفوظ و (الطریق) لعبد الحلیم ابراهیم (دراسة موازنة)»، مجلة کلیّة اللغات، جامعة بغداد، العدد 15، من ص14 - 26.
المواقع الإلکترونیّة
غریب، أسماء، (2017م)، «السّماءُ إلى بعقوبة أقرب، قراءةٌ فی روایة (مقتل بائع الکتب) لسعد محمد رحیم»، موقع
 الناقد العراقی.
 .((2017/05/20 http://www.alnaked - aliraqi.net/article/42187.php