تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه گیلان

2 M.A. Scholar of Arabic language and literature

چکیده

یُعتبر أنطونیو جرامشی الإیطالی (1937) مِنْ کبار المنظّرین والمناضلین للرأسمالیّة وهو مؤسّس مفهوم الهیمنة؛ المشروع الذی یرتکز فی الخطوة الأولی علی السُّلطة الثقافیّة والإیدیولوجیّة ویرکّز علی أثر التّفکیر والإرادة کوسیلةٍ لتغییر التأریخ والسُّلطة الإجتماعیّة ویبنی دعائم خطّته علی رفض الطّبقیّة وإحداث التّغییر فی نظام الإستیلاء نحو الرِّضا العامّ. تهدف هذه المقالة إلی التحلیل الإجتماعی لقصّة خلیل کافر لمؤلّفها جبران خلیل جبران فی ضوء نظریّة الهیمنة لأنطونیو جرامشی وممّا دَعانا إلی القیام بهذا البحث هو تماثل آراء جبران الإجتماعیّة مع نظریّة الهیمنة لجرامشی إذ أنّه فی هذا الإنتاج یقومُ بتمحیص الطّبقیّة والسُّلطة السّائدة علی المجتمع الإقطاعیّ محلّلاً وناقداً مدقّقاً ویعرضُ فی أثره هذا مجتمعاً حافلاً بالضَّغط والسَّحق مِنْ قبل الطّبقة المسیطرة علی الطّبقات الأخری. فی الحقیقة ینوی جبران مِنْ خلال خلق شخصیّة خلیل الثائر تمحیصَ وإدانة الطَّبقیّة والتنویه بالمساواة بین الشَّرائح البشریّة؛ المساواة الّتی لایمکن إقامتها فی المجتمع إلّا عنْ طریق تنویر الرّأی العامّ وتعزیز الإیدیولوجیّة فی أذهان الطّبقة السُّفلی. نظراً لنتائج البحثِ یمکنُ القولُ بأنّ جبران فی هذا الأثر إذْ یعتقدُ بتأثیر الدِّعامةِ الإقتصادیّةِ فهو یُولی اهتماماً بالغاً الدَّورَ الفاعلَ للإیدیویوجیّةِ والسُّلطةِ الثقافیّةِ فی تحدید وتغییر البنی الإجتماعیّة والإقتصادیّة وفی ضَوء الإیدیولوجیّات التنویریّة والتثقیفیّة یؤمنُ بانتصار الشَّریحةِ الضَّعیفةِ علی القوی المسیطرة والقُدرات السیاسیّة والرأسمالیّة.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

کتابنامه
الف) عربی
إشکروفت، بیل (2010)، دراسات ما بعد الکولونیالیّة، ترجمة أحمد الرّوبی، القاهرة: المرکز القومی للترجمة.
جبران، جبران خلیل (1994)، المجموعة الکاملة لمؤلّفات جبران خلیل جبران، بیروت: دار الجیل.
المعوش، سالم (1432)، الأدب العربی الحدیث، ط2، بیروت، لبنان: دار النّهضة العربیة.
ب) فارسی
آبرکرامبی، نیکلاس و دیگران (1367)، فرهنگ جامعه‌شناسی، مترجم: حسن پویان، تهران: چاپخش.
آزادارمکی، تقی (1393)، مکتب‌ها و نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: علم.
ابو‌القاسمی، محمدجواد (1385)، شناخت فرهنگ، تهران: عرش پژوه.
اعتماد، شاپور (1383)، معادلات و تناقضات آنتونیوگرامشی، تهران: طرح نو.
ایگلتون، تری (1383)، مارکسیسم و نقد ادبی، مترجم: اکبر معصوم‌بیگی، تهران: دیگر.
برتنز، یوهانس­ویلم (1382)، نظریه ادبی (مقدمات)، مترجم: فرزان سجودی، تهران: آهنگ دیگر.
بوراوی، مایکل (1393)، مارکسیسم جامعه‌شناسانه: همگرایی آنتونیوگرامشی و کارل پولانی، مترجم: محمد مالجو، تهران: نی.
بشیریه، حسین (1379)، نظریه‌های فرهنگی در قرن بیستم، تهران: آینده پویان.
راجر، سایمون (1394)، درآمدی بر اندیشه‌های سیاسی آنتونیوگرامشی، مترجم: محمد‌کاظم شجاعی، تهران: سبزان.
ریتزر، جورج (1389)، نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، مترجم: محسن ثلاثی، چاپ پانزدهم، تهران: علمی.
ستوده، هدایت‌الله (1378)، جامعه‌شناسی در ادبیات فارسی، تهران: آوای نور.
سیدی، سیدحسین (1384)، به باغ همسفران؛ دربارۀ جبران و سپهری، مشهد: دانشگاه فردوسی.
طلایی، مرتضی (1393)، درآمدی بر نظریه‌های فرهنگی، اصفهان: نگارخانه.
فروم، اریک (1381)، گریز از آزادی، مترجم: عزت‌الله فولادوند، تهران: مروارید.
گرامشی، آنتونیو (1356)، گزیده‌ای از آثار آنتونیوگرامشی، تهران: کتاب‌های جیبی.
----------- (1362)، نامه‌های زندان، مترجم: مریم علوی‌نیا، تهران: آگاه.
----------- (1378)، شهریار جدید، مترجم: عطا قادی‌کلائی، تهران: دنیای نو.
----------- (1384)، دولت و جامعه مدنی، مترجم: عباس میلانی، تهران: اختران.
میلنر، اَندرو (1385)، درآمدی بر نظریۀ فرهنگی معاصر، مترجم: جمال محمدی، تهران: ققنوس.
وینسنت، اندرو (1381)، نظریه‌های دولت، مترجم: حسین بشیریه، چاپ سوم، تهران: نی.
مجلات
آزادارمکی، تقی ( 1385)، «سوژه و قدرت: تحلیل چگونگی شکل‌گیری ذهنیت در مطالعات فرهنگی»، نامه علوم اجتماعی، شماره27، تهران: دانشگاه تهران، صص 125-156.
غرایاق‌زندی، داود (1376)، «رابطه جامعه مدنی و دولت: بررسی تطبیقی لاک و گرامشی»، راهبرد، شماره14، تهران: پژوهشکده تحقیقات راهبردی، صص 1-16.