تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان توانیر، محله نظامی گنجوی، کوچه هفت پیکر(8)، خیابان نظامی گنجوی، پلاک33، موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه6، اتاق 607، انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، کدپستی: 1434863111

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی، کرج

3 استاد گروه زبان و ادبیات عربی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران

چکیده

تمتاز دراسة الروایات العربیة والفارسیة من منظور النظریات النقدیة المعاصرة بأهمیة بالغة ولربما یکمن المفتاح السحری لإزالة سوء تفاهمات سیاسیة بین القطبین العربی والإیرانی، فی تقویة مثل هذه الدراسات الانتقادیة والثقافیة. هذا وإنّ البلدان العربیة أکثرها عانت من نیر الاستعمار لحقبة طویلة کما فی إیران. تهدف هذه الدراسة برؤیة مابعد استعماریة إلى تبیین الأسالیب الفنیة لکاتبین من الجزایر وإیران حیال الاستعمار الفرنسی والروسی. فبعد تقدیم خلاصة للروایتین یتم البحث عن اختلاف رؤیتهما للشخصیة الرئیسیة والغریم بأسلوب وصفی - تحلیلی ووفقاً للمدرسة الأمریکیة فی الأدب المقارن. وبتقدیم صورة واضحة عن الشخصیة الرئیسیة والغریم فی الروایتین، خلصت الدراسة إلى أنّ "مدفعیة" ساعدی خلافاً لروایة "الحرق" لدیب تتقمّص فیها الشخصیة الرئیسیة قمیص الغریم إذ لا دور لها فی السرد ولو لم تلعب دور الشخصیة الأصلیة. ومن ناحیة أخرى إذا کان ساعدی فی تسییره للحبکة یقوم بإبراز الخصال الأخلاقیة للشخصیات، فإنّ نظیره الجزائری بالترکیز على دور النساء والأطفال، یقوم بالتنویع فی جنس شخصیاته الروائیة. تتمثّل السمات المشترکة لدى الکاتبین فی ما یترتّب على الاستعمار فی الحیاة الریفیة ومقومات: کالاختلاف الطبقی الناتج عن نیر الاستعمار وبالتالی ثورة المجتمع ضد المستعمِر.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

کتابنامه
الف) عربی
أبونضال، نزیه (2006م(، التحوّلات فی الرّوایة العربیة، الطّبعة الأُولی، بیروت: المؤسّسة العربیة للدراسات و النّشر.
درار، أنیسة برکان (1984م)، أدب النّضال فی الجزایر، الجزایر: المؤسّسة الوطنیة للکتاب.
دیب، محمد (1960م)، الدار الکبیرة، ترجمه: سامی الدروبی، مراجعه عمر شیخا شیرو، الجزایر: مکتبة أطلس.
دیب، محمد (1970م)، الحریق، ترجمه: سامی الدروبی، الجزایر: دار الهلال.
دیب، محمد (1985م)، ثلاثیة محمد دیب؛ الدار الکبیرة، الحریق، النول، بیروت: دار الوحدة للطباعة و النشر.
کارتر، دیفید (2010)، النظریة الأدبیة، ترجمه: د. باسل المسألة: ط1، دمشق: دار التکون.
منور، أحمد (2007م)، الأدب الجزائری باللسان الفرنسی نشأته وتطوّره وقضایاه، الجزایر: دیوان المطبوعات الجامعیّة.
ب) فارسی
کتاب
ساعدی، غلامحسین، (1356ه. ش)، واهمه‌های بی‌نام‌ونشان، تهران: آگاه.
ساعدی، غلامحسین، )1351ه. ش(، توپ، تهران: نیل.
سیمیاری، نسرین، (1391ه. ش)، «تحلیل گزیده‌ای از آثار غلامحسین ساعدی از منظر جامعه‌شناسی ادبی»، رساله کارشناسی ارشد ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، صص 87–64.
عرب بافرانی، علی‌رضا، (1383 ه. ش)، نقش گفت‌وگو و لحن در آثار غلامحسین ساعدی، رساله کارشناسی ارشد ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی تهران: صص 12-1.
عرفانی، علی‌اکبر، )1389 (، «بررسی عناصر داستانی در آثار غلامحسین ساعدی»، رساله کارشناسی ارشد ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول، صص 71–49.
قادری، فاطمه، (1389 ه. ش)، «سیری در تحول ادبیات معاصر الجزایر»، چاپ اول، یزد: دانشگاه یزد، صص 60–40.
مجابی، جواد، )1378 (، شناخت‌نامه غلامحسین ساعدی، تهران: قطره.
مجلات
ایزدیار، محسن (1395)، «بررسی شخصیت‌های قهرمان و ضدّ قهرمان در چند اثر داستانی دهه‌های هفتاد و هشتاد»، فصلنامة زیبایی‌شناسی ادبی، سال چهاردهم، شماره 28، صص 29-30.
پورقریب، بهزاد (1394 ه. ش)، «ادوارد سعید و نظریة پسااستعماری و ادبیات مستعمره‌زدایی»، مجله مطالعات انتقادی ادبیات فصلنامه دانشگاه گلستان، سال دوم، شماره ششم، صص 96-85.
ساعی، احمد (1358ه. ش)، «مقدمه‌ای بر نقد و نظریة پسااستعماری»، تهران: فصلنامه سیاست دانشکده حقوق و علوم سیاسی شماره 73، صص 154-133.
شیری، قهرمان (1382)، «پیش‌درآمدی بر مکتب‌های داستان‌نویسی در ادبیات معاصر ایران»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز: شماره 189، صص 190-147.
قادری، فاطمه (1393ه. ش)، «نقد جامعه‌شناختی داستان الدّار الکبیره اثر محمد دیب»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی نقد ادب معاصر عربی، سال چهارم، صص 50-29.
قادری، فاطمه (1395)، «بررسی تطبیقی مضامین اجتماعی در رمان ابن‌الفقیر اثر مولود فرعون و داستان مدیر مدرسه اثر جلال آل احمد»، شماره 24، دانشگاه رازی کرمانشاه: کاوش‌نامه ادبیات تطبیقی، صص 139-119.
میرزایی، فرامرز، (1394)، رمان پسااستعماری الجزایر و ویژگی‌های محتوایی و زبانی آن، ایران: پژوهشنامه نقد ادب عربی، شماره 10: مجله نقد ادبی دانشگاه شهید بهشتی، صص 268-247.