علی قهرمانی؛ فاطمه تنها
دوره 16، شماره 55 ، شهریور 1399، صفحه 1-32
چکیده
هرگفتمان هدف مشخصی را دنبال می‌کند و با برانگیختن احساسات مخاطب همواره در پی تأثیرگذاری بر اوست. مبدع یا صاحب گفتمان در گفتمان خویش، مکانیزم‌های مختلفی را به منظور تأثیرگذاری و تثبیت معانی گفتمان در روح و جان مخاطب، به کار میگیرد. قانع کردن مخاطب با به کارگیری شیوههای اقناع و استدلال در گفتمان از مهمترین شگردهای شاعر برای ...
بیشتر
هرگفتمان هدف مشخصی را دنبال می‌کند و با برانگیختن احساسات مخاطب همواره در پی تأثیرگذاری بر اوست. مبدع یا صاحب گفتمان در گفتمان خویش، مکانیزم‌های مختلفی را به منظور تأثیرگذاری و تثبیت معانی گفتمان در روح و جان مخاطب، به کار میگیرد. قانع کردن مخاطب با به کارگیری شیوههای اقناع و استدلال در گفتمان از مهمترین شگردهای شاعر برای رسیدن به مقاصد گفتمان است. برهان و استدلال در نقد جدید به دو نوع بلاغی و کابردشناسی تقسیم می شود. منظور از برهان و یا استدلال بلاغی، به کار بستن اسلوبهای بلاغی در قالب زیباآفرینی معانی است که با اثرگذاری بر مخاطب همراه است. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، در پی آن است تا کارآیی استدلال بلاغی در قصیدهۀابواسحاق البیری را مورد بررسی و کنکاش قرار داده و مهمترین مکانیزم‌های بلاغی اقناع را در این قصیده که شاعر آن را با هدف شوراندن مردم علیه یهود و وزیرش ابن النغریله سروده‌است، مشخّص و روشن سازد. با بررسی این قصیده که با دید نگرش نقدی صورت پذیرفته، روشن شد که شاعر در گفتمان شعری خویش، به ترتیب از ابزارهای مختلف بلاغی (معانی، بیان و بدیع) همانند استفهام، تأکید، ندا، تمثیل، استعاره، کنایه، تکرار، تضاد و استشهاد به قرآن کریم بهره جسته‌است که هر یک از آنها در بالاترین مرتبه از سطح اقناع حجاجی در نزد مخاطب قرار دارند.
علی افضلی؛ باوه دین کریم مولود؛ صباح کریم مولود
دوره 16، شماره 55 ، شهریور 1399، صفحه 33-52
چکیده
محمّد عبده از پیشگامان دعوت به نوآوری و دگراندیشیِ دینی در روزگار خود بود. او نقشی مهم در آگاهیبخشی به ملّت برای رهایی از بردگی و تبعیت محض داشتن ایفا کرد و خواستار تلاش آنان برای آزادی بود. این پژوهش با توجّه به ضرورت بازشناسی و بازاندیشی در نظرات پیشگامان عرصۀ اندیشۀ اسلامی، با بهرهگیری از روش نقل و تحلیل محتوای مقالات محمّد ...
بیشتر
محمّد عبده از پیشگامان دعوت به نوآوری و دگراندیشیِ دینی در روزگار خود بود. او نقشی مهم در آگاهیبخشی به ملّت برای رهایی از بردگی و تبعیت محض داشتن ایفا کرد و خواستار تلاش آنان برای آزادی بود. این پژوهش با توجّه به ضرورت بازشناسی و بازاندیشی در نظرات پیشگامان عرصۀ اندیشۀ اسلامی، با بهرهگیری از روش نقل و تحلیل محتوای مقالات محمّد عبده، اندیشهها و جهان‌بینیِ دینی وی را واکاوی می‌کند تا از این راه تلاشهای نوآورانه و اصلاحگرانۀ او را در مسائل مختلفی همچون عقلگرایی، تسامح، تقریبِ مذاهب، افراطیگری، نقد اندیشۀ سلفی و تأکید بر زندهداشتِ منطقِ اجتهادْ به منظورِ توافق با تحوّلاتِ زمانه، بررسی نماید. مطالعۀ جهان‌بینیِ دینی محمّد عبده اثبات کرد که عقل و عقلگرایی جایگاه مهمّی در شناخت حقایق اشیا دارد. او مجدّانه خواستار پاکسازیِ دین از خوانشهای افراطی و جاهلانهای شد که روحِ اسلام و زندگیِ اجتماعی را آلوده ساختهاست. به همین منظور، از احیایِ اجتهاد در نقد و اصلاح اندیشۀ سلفی دفاع کرد. وی با تأکید بر اهمّیّتِ والای تسامح و تقریبِ ادیان ومذاهب، خواستار برچیده شدنِ فتنههای مذهبی بود.
اسحاق رحمانی؛ فاطمه علی نژاد چمازکتی
دوره 16، شماره 55 ، شهریور 1399، صفحه 53-72
چکیده
نشریات آنگاه که در پایگاههاى استنادى مهم نمایه شوند اعتبار بیشترى کسب مىکنند. انتشار تولیدات علمی در این پایگاهها باعث افزایش رؤیتپذیری واحتمال و فرصت افزایش استناد به آنها میشود. مجله انجمن ایرانى زبان و ادبیات عربى به عنوان یکى از مهترینترین نشریات رشته زبان و ادبیات عربى به شمار مىرود که موفق به کسب ضریب ...
بیشتر
نشریات آنگاه که در پایگاههاى استنادى مهم نمایه شوند اعتبار بیشترى کسب مىکنند. انتشار تولیدات علمی در این پایگاهها باعث افزایش رؤیتپذیری واحتمال و فرصت افزایش استناد به آنها میشود. مجله انجمن ایرانى زبان و ادبیات عربى به عنوان یکى از مهترینترین نشریات رشته زبان و ادبیات عربى به شمار مىرود که موفق به کسب ضریب تاثیر در پایگاه استنادى علوم جهان اسلامشده است. بنابراین بررسى استنادهاى مقالات این نشریه و در نتیجه تلاش در جهت بهبود کیفیت این نشریه از اهمیت بالایى برخوردار است. پژوهش حاضر با بهره گیری از روش کتابسنجى به بررسى رابطه میان چهار متغیّر (چند نویسندگى، تعداد کلید واژه، تعداد منابع و همکارى بین مؤسسهاى) در ۳۹۰ مقاله مجله انجمن ایرانى زبان وادبیات عربى که از سال 2005 تا 2017 در پایگاه استنادى علوم جهان اسلام نمایه شدهاند، پرداخته است. ابزار پژوهش، ابزار جستجوى پیشرفته نمایه استنادى علوم ایران و سامانه نشریات علمى جهان اسلام در پایگاه استنادى علوم جهان اسلام است. ابزار تحلیل دادهها، نرمافزارهای اکسل و SPSS مىباشد. نتایج نشان داد متغیّرهاى چندنویسندگى و همکارى بیندانشگاهى موجب مىشود که تعداد دفعات استناد به مقالات این نشریه افزایش یابد. در حالىکه متغیرهاى تعداد کلید واژه و تعداد منابع در مقالات، تاثیر مثبتى بر استنادگیرى مقالات ندارند.
ساجد زارع؛ محسن زمانی
دوره 16، شماره 55 ، شهریور 1399، صفحه 73-96
چکیده
کتابهاي درسي نقش بارزي در شکلگيري فرآيند جامعهپذيري دانشآموزان ايفا ميکنند؛ زيرا دانشآموزان در طول سالهاي زيادي از زندگي تحصيلي خود، همواره با واژگان، تصاوير و شکلهاي موجود در اين کتابها سر و کار دارند. در حال حاضر، کتابهاي درس عربي پاية متوسّطة اوّل در همة نقاط ايران با نژادها و قوميتهاي مختلف، تدريس ...
بیشتر
کتابهاي درسي نقش بارزي در شکلگيري فرآيند جامعهپذيري دانشآموزان ايفا ميکنند؛ زيرا دانشآموزان در طول سالهاي زيادي از زندگي تحصيلي خود، همواره با واژگان، تصاوير و شکلهاي موجود در اين کتابها سر و کار دارند. در حال حاضر، کتابهاي درس عربي پاية متوسّطة اوّل در همة نقاط ايران با نژادها و قوميتهاي مختلف، تدريس ميشود. موضوع چگونگي نمود هويّت ملّي به طور کلّي و هويّت ايراني به طور ويژه در اين کتابها، از جمله موضوعاتي است که توجّه پژوهشگران و دستاندرکاران امور آموزش و پرورش را ميطلبد. از اين رو، اين جستار با استفاده از روش تحليل محتوا عناصر نموديافته از هويّت ايراني در سه کتاب عربي متوسّطۀ اوّل را مورد بررسي قرار داده‌است. بدين شکل که براساس آنچه در اسناد بالادستي جمهوري اسلامي ايران بدان تصريح شده، پس از مشخّص کردن پنج عنصر تشکيل دهندة هويت ايراني، يعني«شهرها و اماکن جغرافيايي إيران»، «آداب و رسوم ايراني»، «شخصيتها و مفاخر ملي ايران»، «نمادهاي ملي» و «قوميتهاي ايراني»، اين عناصر از کتابهاي مورد بررسي، در لابهلاي واژگان، متن و تصاوير به عنوان واحدهاي تحليل، استخراج و هر کدام در جداول مخصوص به خود دستهبندي شده‌است. برايند حاصل از اين پژوهش نشان ميدهد که پراکندگي اين عناصر در کتابها به صورت همگن نيست و به برخي از عناصر هويّت ايراني از جمله آداب و رسوم و قوميتهاي ايراني نسبت به ديگر عناصر اهمّيّت کمتري داده شده‌است. اين نتايج با آنچه در برخي اصول مندرج در قانون اساسي و اهداف سند برنامة تحوّل بنيادين آموزش و پرورش و برنامۀ درسي ملّي ذکر شده، همخواني ندارد.
جواد صالحی؛ عباس عرب؛ امیر مقدم متقی
دوره 16، شماره 55 ، شهریور 1399، صفحه 97-118
چکیده
يحتوي الشعر الجاهلي بصفته أقدم شعر عربي على کثير من المعتقدات والعادات والقيم والخرافات والأساطير، والتي يمکننا أن نعتبرها جزءاً من تاريخ العرب في العصر الجاهلي وثقافتهم أو هويتهم. ومن الثقافة الدينية العقائدية لدى شعراء هذا العصر الإيمان بأُلوهية السلطان وقدسيته، وهو ما يتناوله بحثنا هذا متبعاً المنهج الوصفي التحليلي. ومن النتائج ...
بیشتر
يحتوي الشعر الجاهلي بصفته أقدم شعر عربي على کثير من المعتقدات والعادات والقيم والخرافات والأساطير، والتي يمکننا أن نعتبرها جزءاً من تاريخ العرب في العصر الجاهلي وثقافتهم أو هويتهم. ومن الثقافة الدينية العقائدية لدى شعراء هذا العصر الإيمان بأُلوهية السلطان وقدسيته، وهو ما يتناوله بحثنا هذا متبعاً المنهج الوصفي التحليلي. ومن النتائج التي توصلنا إليها علي أنّ الشعراء في العصر الجاهلي استخدموا للسلطان صفات تختص بالذات الإلهية المقدسة مثل التنزه عن العيوب والنواقص، والقدرة على إنزال المطر، والشفاء، والإحياء، والإخصاب، وأدوا أعمالاً عبادية له مثل السجود کما شبّهوه بعناصر أسطورية مقدسة مثل الشمس، والقمر، والربيع، مما يدل على قدسيته وألوهيته لديهم. وتمتزج هذه المعتقدات الوثنية التي کان لها جانب قدسي ومظهر نفسي بمفاهيم مثل القدرة، والعظمة، والرغبة في الخلود، والخصب، والبرکة، وتعتبر مجرد آلية للتعبير عن الأفکار الشعرية، فزالت بعد ظهور الإسلام.
فرشید ترکاشوند؛ قهرمان فرشته پور
دوره 16، شماره 55 ، شهریور 1399، صفحه 119-138
چکیده
تُعتبر الحقول الدّلالیة من نظریات علم الدّلالة الهامّة. یطلق الحقل الدّلالی علی مجموعة متناسبة من المفردات التی تقع ضمن کلمة عامّة. توظیف هذه النظریة یساعدنا علی تحلیل التجربة الشعریة عند الشاعر. نحن فی هذه الدراسة الوجیزة نسعی لکی نقوم بتحلیل خمریة ابن الفارض کنموذج علی هذه الرؤیة. فی التحلیل المقصود، تظهر العلاقات الدلالیة الجدیدة ...
بیشتر
تُعتبر الحقول الدّلالیة من نظریات علم الدّلالة الهامّة. یطلق الحقل الدّلالی علی مجموعة متناسبة من المفردات التی تقع ضمن کلمة عامّة. توظیف هذه النظریة یساعدنا علی تحلیل التجربة الشعریة عند الشاعر. نحن فی هذه الدراسة الوجیزة نسعی لکی نقوم بتحلیل خمریة ابن الفارض کنموذج علی هذه الرؤیة. فی التحلیل المقصود، تظهر العلاقات الدلالیة الجدیدة بین المفردات. الحبّ الأبدی، الحبّ الإلهی، الأنوار الإلهیة، التجلّی، الطریق إلی السعادة والراحة الحقیقیة التی تثیر الحیویة المعنویة فی الإنسان، جمیعها تُعتبر حقولاً دلالیة کما هی تُعدّ مفهوماً شاملاً ترشدنا إلی التصوف عند ابن الفارض کحقل معنوی تامّ. ونستنتج من خلال ما مضی علی مستوی تطبیق نظریة الحقول الدلالیة فی هذا المقال بأنّ لکلّ بیت شبکة حقل دلالیّ حیث قمنا بتحلیلها إلی جانب تحلیل الحقول الأخری فی نفس البیت ضمن تحلیل عامّ للبیت بأجمله حتی نحقّق الحقل الدلالی الشامل لتصوف ابن الفارض الذی نسمّیه عالم النصّ عند الشاعر. یفید هذا التحلیل المعنوی فاعلیة الوظیفة التحلیلیة لنظریة الحقول الدلالیة علی مستوی النصّ ولا الکلمة إلی جانب دورها فی تبیین الوجوه الجمالیة الخاصّة المکنونة فی المعنی.
نعیم عموری؛ فریده خرم آبادی
دوره 16، شماره 55 ، شهریور 1399، صفحه 139-166
چکیده
تعتبر الدراسة في عدم کفاءة تدريس اللغة العربية في المدارس المهنية والتقنية من أهم التحديات في العملية التعليمية. وبالطبع، يوفر النظام التعليمي التسهيلات والسياسات لکل جزء من موارد المتعلمين وأحد أهم هذه الإجراءات هو الوقت المخصص لعملية التعليم والتعلم. ستکون هذه العملية معيبة إذا کان الوقت أکثر أو أقل من المعتاد. تطرّقنا في هذه ...
بیشتر
تعتبر الدراسة في عدم کفاءة تدريس اللغة العربية في المدارس المهنية والتقنية من أهم التحديات في العملية التعليمية. وبالطبع، يوفر النظام التعليمي التسهيلات والسياسات لکل جزء من موارد المتعلمين وأحد أهم هذه الإجراءات هو الوقت المخصص لعملية التعليم والتعلم. ستکون هذه العملية معيبة إذا کان الوقت أکثر أو أقل من المعتاد. تطرّقنا في هذه الدراسة إلي عدم کفاءة تدريس اللغة العربية في المدارس المهنية الفنية من حيث التمهيدات والمقررات التعليمية واستکشفنا سياسات نظام التعليم وکذلک الجانب الآخر أي: المتعلمين. في هذه العملية التعليمية، تسبب الوقت المخصص لتدريس اللغة العربية بعدم الرضا بين المعلمين والطلاب. تمّ في هذا البحث دراسة سياسات نظام التعليم وتعلم اللغة العربية في المدارس المهنية والفنية. ثم تطرق البحث إلي العقبات والتحديات وتمّ توفير حلول لهذه المشاکل، مثل تعديل درس اللغة العربية، وزيادة وقت تعلم الدرس العربي، وتغيير الکتب، وتعليم المعلمين، واستخدام خطط الدروس الفعالة، والامتحانات المستمرة، والتجميع، والتدريب الدراسي المنهجي. لقد توصلنا إلى هذا الاستنتاج بناءً على البحث الميداني في المدارس المهنية هي تحفيز واستخدام طرق التعلم الجديدة مثل التعلم التشارکي إنّه أفضل طريقة للتعلم في هذا المجال. منهج البحث وصفي تحليلي إحصائي.
سعدالله همایونی
دوره 16، شماره 55 ، شهریور 1399، صفحه 167-189
چکیده
یُعتبر تحدید مکانة العناصر السیاقیة ودورها فی تسویم البنیات اللغویة، من أهمّ المکوِّنات الأساسیة فی البحوث اللغویة. بناءً علی میّزات العناصر الخطابیة والموقفیة والثقافیة المکوِّنة للافتراضات الذهنیة وکذلک الاختلافات التصنیفیة والبنیویة بین اللغات، تحظی دراسة المعنی وتأطیره فی بنیات لغویة متلائمة مع البنیة المعلوماتیة بأهمیة ...
بیشتر
یُعتبر تحدید مکانة العناصر السیاقیة ودورها فی تسویم البنیات اللغویة، من أهمّ المکوِّنات الأساسیة فی البحوث اللغویة. بناءً علی میّزات العناصر الخطابیة والموقفیة والثقافیة المکوِّنة للافتراضات الذهنیة وکذلک الاختلافات التصنیفیة والبنیویة بین اللغات، تحظی دراسة المعنی وتأطیره فی بنیات لغویة متلائمة مع البنیة المعلوماتیة بأهمیة بالغة. انطلاقاً من هذا یسعی الکاتب إلی معالجة الوظائف التداولیة بما فیها الوظائف الدّاخلیة (لمحور والبؤرة) والوظائف الخارجیة (المبتدأ والذیل) فی اللغة العربیة، وذلک فی ضوء مفاهیم نظریة سیمون دیک الوظیفیة (FG) وکذلک مفهوم البنیة المعلوماتیة للامبرکت. تَدلُّ نتائج الدراسة علی أنّ العربیة بوصفها لغة ذات صیغة فعلیة (VSO)، وفی ضوء المیزتین (الإعراب والمطابقة)، تمتاز بمیّزة ثالثة ألا وهی الترتیب الحر للمفردات وتباعاً لذلک تحظی الوظائف التداولیة بدورٍ مفصلیّ فی تحدید رتبة المکوّنات. وفی ضوء وجود مفهوم المطابقة، تمتعت العربیة بمیّزة إسقاط الضمیر حیث أنّ إسقاط ضمیر الفاعل لایجعل الجملة خاطئة نحویّاً؛ کما أنَّه یمثّل التموضع والتبئیر بوضوح فی البنیة السطحیة للغة العربیة فالاسم المتصدر فی الجمل الفعلیة، یُعتَبر مبتدأً وخارجاً عن الحمل، بینما یُعتَبر نفس الاسم موضوعاً داخلَ الحمل فی الجمل الاسمیة التی خبرها وصفٌ. علاوة علی ذلک أنّ المکوِّن الذی کان قد یُسمَّی مبتدأً مؤخراً أو بدلاً أو معطوفاً فی النحو التقلیدی، لاتُسنَدُ إلیه فی النحو الوظیفی إلّا وظیفة «الذَّیل»، وتمثل أدواراً تداولیةً محددةً.
