فاطمه قادری؛ سلاله رخ
دوره 8، شماره 24 ، آبان 1391، صفحه 1-23
چکیده
چکیده
سعدالله ونوس ازنمایشنامه نویسان بزرگ سوریه است که برای شکوفایی نمایشنامه عربی تلاش بسیارنمود. آثار سعدالله ونوس جایگاه والایی درمیان نمایشنامه های عربی اصیل دارد، از جمله آنها می توان به نمایشنامه (الملک هو الملک) اشاره نمود که از نمونه های برجسته نمایشنامه ای معاصر است این نمایشنامه به مسائل روزعرب پرداخته، واقعیت های جامعه ...
بیشتر
چکیده
سعدالله ونوس ازنمایشنامه نویسان بزرگ سوریه است که برای شکوفایی نمایشنامه عربی تلاش بسیارنمود. آثار سعدالله ونوس جایگاه والایی درمیان نمایشنامه های عربی اصیل دارد، از جمله آنها می توان به نمایشنامه (الملک هو الملک) اشاره نمود که از نمونه های برجسته نمایشنامه ای معاصر است این نمایشنامه به مسائل روزعرب پرداخته، واقعیت های جامعه عربی و حاکمان آن را منعکس می نماید.
تناص اصطلاحی شایع در نقد عربی حدیث و ترجمه اصطلاح فرانسوی (intertext) میباشد.این اصطلاح به معنای ارتباط و تداخل یک متن با متون دیگر است.تناص دارای قوانین و شکل های متعددی است.
نمایشنامه نویسان خلاق معاصر به منظور پربارنمودن آثار خویش پیوسته به گنجاندن میراث گرانبهای قدیم در آنها اهتمام میورزیدند. سعدالله ونوس از جمله این نمایشنامه نویسان است که درنمایشنامه (الملک هو الملک) از اسلوبها و داستانهای (ألف لیلة و لیلة) به گونه ای مؤثر بهره برده بکار میگیرد تا از تأثیر این کتاب مشهور در این نمایشنامه پرده بردارد.
این مقاله برآن است که به تحلیل این نمایشنامه در سایه موضوع تناص بپردازد و در دو زمینه 1- داستان و2- شیوه فنی به بررسی و روشن سازی انواع و اشکال تناص اقدام نماید.
علی پیرانی شال؛ علی حسین غلامی یلقون آقاج
دوره 8، شماره 24 ، آبان 1391، صفحه 25-53
چکیده
چکیده
شکوائیه تعبیری از رنجهای ناشی از مشکلاتی است که انسان در زندگی فردی و اجتماعی خود با آن روبهرو میشود و آن را به زبان می آورد تا تسکین دردهایش باشد. شکوائیه یکی از اغراض شعری ادبیات عربی و از وسیعترین میدانهائی است که تخیّل شاعران در آن جولان میدهد. یکی از مهمترین مضمونهایی که شاعران عصر عبّاسی به آن میپرداختند ...
بیشتر
چکیده
شکوائیه تعبیری از رنجهای ناشی از مشکلاتی است که انسان در زندگی فردی و اجتماعی خود با آن روبهرو میشود و آن را به زبان می آورد تا تسکین دردهایش باشد. شکوائیه یکی از اغراض شعری ادبیات عربی و از وسیعترین میدانهائی است که تخیّل شاعران در آن جولان میدهد. یکی از مهمترین مضمونهایی که شاعران عصر عبّاسی به آن میپرداختند شکوه از زمان بود به طوری که فن دهریات (شکایت از زمان) در این عصر شکل گرفت.
فن شکوائیه را در شعر اکثر شعراء عصر حدیث نیز می یابیم. حافظ إبراهیم در میان شاعران زمان خود در این فن بر دیگران مقدّم است. او طعم یتیمی را چشید و در زندگی دچار پارهای از مشکلات شد که این مشکلات تاثیر زیادی بر روح او گذاشت و او را نالان ساخت. او از فقر فردی و اجتماعی شکوه میکند و از اقدامات بیگانگان همچون حادثه «دنشوای»، چپاول ثروتهای کشور، طعنه زدن بیگانگان بر مصریها، جنگهایی که به وجود آوردند و... مینالد و شکوه از روزگار را وسیلهای برای تقلیل غمهایش قرار میدهد و روزگار را با نامهای مختلفی در شعر خویش میآورد. شکوائیه در اشعار حافظ جایگاه ویژهای دارد. او پرچمدار شکوائیه عصر خویش و شاعر بیرقیب این عرصه است.
این بحث بر آن است که به شکایت از شقاوت و فقر و ظلم و روزگار در شعر حافظ إبراهیم بپردازد و ضمن روشن ساختن این شکوهها به برخی از علل آنها نیز اشاره کند و در این راستا مقاله بر اساس روش وصفی تدوین شده است.
اسماعیل شفق؛ مریم رحمتی ترکاشوند
دوره 8، شماره 24 ، آبان 1391، صفحه 55-79
چکیده
چکیده
نقد خواننده محور بر این مسئله تأکید دارد که در خوانش متن، دریافت و استنباط خواننده بسیار مهّم و اساسی است. این قضیه، یک روی دیگر فرضیهی مرگِ مؤلف (Death of the author) رولان بارت به شمار میرود. بارت و پیروان او در ارائهی نظریات خود انگیزهی سیاسی داشتند. ایشان در راستای مبارزهی فرهنگی با رژیم تک صداییِ کمونیسم، مسئلهی ...
بیشتر
چکیده
نقد خواننده محور بر این مسئله تأکید دارد که در خوانش متن، دریافت و استنباط خواننده بسیار مهّم و اساسی است. این قضیه، یک روی دیگر فرضیهی مرگِ مؤلف (Death of the author) رولان بارت به شمار میرود. بارت و پیروان او در ارائهی نظریات خود انگیزهی سیاسی داشتند. ایشان در راستای مبارزهی فرهنگی با رژیم تک صداییِ کمونیسم، مسئلهی مرگِ مؤلف و تولد خواننده را مطرح کردند و این در حالی است که توجه به خواننده در تاریخ بلاغت اسلامی از نوع نابِ آن، که برآمده از فلسفهی بلاغت است، به دور از هرگونه شایبهی سیاسی وجود داشته است. از بین پیشینیان، ابنرشیق قیروانی، عبدالقاهر جرجانی، جاحظ، ابنقتیبه دینوری از جمله دانشمندانی هستند که به محوریت خواننده در درک متون ادبی توجه ویژهای داشتهاند. علاوه بر این در عرصهی شعر قدیم پارسی نیز توجه به شخصیت خواننده در آثار حافظ شیرازی، عطار نیشابوری، عینالقضات همدانی به خوبی مشهود است و ایشان آشکارا حق خوانش متن را برای خوانندگان بالقوه به رسمیت شناختهاند. بهطور کلی در نظریهی خواننده محور باید به این اصل اساسی توجه داشت که حالات خواننده و هویّت خواننده، تکلیف خوانش متن را روشن میسازد.
احمد پاشا زانوس؛ نرجس رمضانخانی
دوره 8، شماره 24 ، آبان 1391، صفحه 81-107
چکیده
چکیده
عدیبن زید عبادی از شاعران مسیحی در عصر جاهلی است. وی نویسنده و سفیر دربار ساسانی بوده و از آغاز نوجوانی به هر دو زبان فارسی و عربی تسلط کامل داشت.
شاعر در مضامین مشهور شعر جاهلی شعر نسروده است. مدح و رثا در دیوان او موجود نیست و فخر و هجا منحصر در چند بیت است. وی برای اولین بار، خمر را به عنوان فن مستقل به کار برده و در این زمینه، ...
بیشتر
چکیده
عدیبن زید عبادی از شاعران مسیحی در عصر جاهلی است. وی نویسنده و سفیر دربار ساسانی بوده و از آغاز نوجوانی به هر دو زبان فارسی و عربی تسلط کامل داشت.
شاعر در مضامین مشهور شعر جاهلی شعر نسروده است. مدح و رثا در دیوان او موجود نیست و فخر و هجا منحصر در چند بیت است. وی برای اولین بار، خمر را به عنوان فن مستقل به کار برده و در این زمینه، شاعرانی مثل اعشی و اخطل از او پیروی کردهاند و نیز در شعر قصصی و اعتذاریات بر دیگر شاعران جاهلی پیشی گرفته است.
عدیبن زید به خاطر ابتکار در اغراض، شکل و درون مایهی قصاید جاهلی، شاعری نوآور به شمار میآید؛ اشعار وی در بیشتر قصاید معانی جدید داشته و از تقلید فاصله دارد. در این مقاله سعی بر این است تا نوآوری شاعر در اغراض و شکل و معانی بررسی شود.
یحیی معروف؛ سارا رحیمی پور
دوره 8، شماره 24 ، آبان 1391، صفحه 109-139
چکیده
چکیده
عبدالوهاب بیاتی از جمله شاعرانی است که رمز در شعرش حضوری فعال دارد؛ از جمله رموز قدیمی، که شاعر از آن به زیبایی هرچه تمامتر بهره میگیرد، رموز تصوف است. بررسی زندگی شاعر نشان میدهد که او بهخوبی مولوی را میشناخته و با آثار او آشنایی کامل داشته است؛ لذا این تحقیق در پی آن است تا به این سؤالات پاسخ گوید: 1. آیا بیاتی در ...
بیشتر
چکیده
عبدالوهاب بیاتی از جمله شاعرانی است که رمز در شعرش حضوری فعال دارد؛ از جمله رموز قدیمی، که شاعر از آن به زیبایی هرچه تمامتر بهره میگیرد، رموز تصوف است. بررسی زندگی شاعر نشان میدهد که او بهخوبی مولوی را میشناخته و با آثار او آشنایی کامل داشته است؛ لذا این تحقیق در پی آن است تا به این سؤالات پاسخ گوید: 1. آیا بیاتی در رموز شعری خود، از مولوی تأثیر پذیرفته است؟ 2. چه رموزی از اشعار مولوی توجه او را به خود جلب کرده است؟ 3. با توجه به اینکه بیاتی شاعری انقلابی است، چه هدفی از کاربرد اصطلاحات صوفیانهی اشعار مولوی دارد؟
فرضیههای این مقاله نیز عبارت است از: 1. با بررسی دیوان بیاتی، تأثیرپذیری او از مولوی قابل اثبات است. 2. بیشترین تأثیرپذیری بیاتی برگرفته از "نینامه"ی مولوی و رموز مهم آن همچون "نی" و نیز "دیوان شمس" و نمادهای مهمی مانند "شمس" و "غزال" است. 3. "بیاتی" هرچند از رموز عارفانهی"مولوی" استفاده میکند، آن را با هدف شعری خود که همان طرح انقلاب و آزادی است، همرنگ میسازد و درواقع، این رموز را از معانی اولیهی خود خالی، و همچون لباسی بر پیکرهی افکار انقلابیاش میپوشاند
حمیدرضا مشایخی؛ سیده هانیه میرسیدی
دوره 8، شماره 24 ، آبان 1391، صفحه 141-164
چکیده
چکیده
تلاش روایتشناسان برای رسیدن به الگویی ثابت بهمنظور بررسی داستانها و روایتها در آغاز قرن بیستم با ظهور فرمالیستها شدت یافت. در همین زمان ولادیمیر پراپ، مردمشناس صورتگرای روسی با الگو گرفتن از همین روایتشناسان روشی برای بررسی داستان طرح کرد. پراپ دریافت که قصههای پریان بهرغم تکثر و تنوع ظاهری، از نظر ...
بیشتر
چکیده
تلاش روایتشناسان برای رسیدن به الگویی ثابت بهمنظور بررسی داستانها و روایتها در آغاز قرن بیستم با ظهور فرمالیستها شدت یافت. در همین زمان ولادیمیر پراپ، مردمشناس صورتگرای روسی با الگو گرفتن از همین روایتشناسان روشی برای بررسی داستان طرح کرد. پراپ دریافت که قصههای پریان بهرغم تکثر و تنوع ظاهری، از نظر قهرمانان و عملکردهای آنها نوعی وحدت و همانندی دارد و تمامی کارکردهای موجود در قصه به سی و یک عملکرد محدود میشود و این دستاورد، آغاز علم روایتشناسی نوین بهشمار میآید.
نجیب محفوظ، معروفترین رماننویس معاصر عرب، ازجمله نویسندگانی است که روایتها و داستانهای او سرشار از عناصر نمادین شرقی و قالبهای ساختاری نوین غربی است؛ از این روی، قابلیت بررسی روایی و ریختشناسی را دارد. این جستار بر آن است تا روایت السُّمان و الخَریف نجیب محفوظ را براساس نظریهی پراپ، تحلیل و بررسی کرده و نشان دهد توالی این کارکردها تا چه اندازه میتواند در داستان محفوظ قابل انطباق باشد. دستاورد پژوهش، نشاندهندهی این است که هرچند تعدادی از کارکردهای سی و یک گانه در داستان نجیب محفوظ یافتنی است، پایان قصه، با نوع پایان یافتن قصههای پریان مغایرت دارد؛ در پایان، قهرمان داستان به ظاهر از صحنهی مبارزه بیرون میرود؛ ولی در مبارزهای درونی، جدال قهرمان با شرور ادامه مییابد.
اکرم روشنفکر؛ فاطمه قربانی
دوره 8، شماره 24 ، آبان 1391، صفحه 165-196
چکیده
چکیده
پس از دو جنگ عالمگیر در قرن بیستم و جعل رژیم صهیونیستی در خاورمیانهی عربی، این منطقه، پیدرپی شاهد وقوع درگیریهایی بود. که زمینهی شکلگیری ادبیات جنگ را فراهم آورد آثاری فاخر در ادبیات عربی برجای نهاد. با آنکه آثاری که ذیل ادبیات جنگ و داستان جنگ قرار میگیرند، در حادثهپردازی وجه مشترک دارند، آثاری که ...
بیشتر
چکیده
پس از دو جنگ عالمگیر در قرن بیستم و جعل رژیم صهیونیستی در خاورمیانهی عربی، این منطقه، پیدرپی شاهد وقوع درگیریهایی بود. که زمینهی شکلگیری ادبیات جنگ را فراهم آورد آثاری فاخر در ادبیات عربی برجای نهاد. با آنکه آثاری که ذیل ادبیات جنگ و داستان جنگ قرار میگیرند، در حادثهپردازی وجه مشترک دارند، آثاری که به جنگ داخلی لبنان میپردازند، رویکردی جدید به ادبیات جنگ بخشیدهاند.
در این میان، بانوان نویسنده با نگارش داستانهای کوتاه و بلند از زوایای پیدا و پنهان جنگ داخلی آن کشور روایت کردهاند که از جمله داستان بلند «حجرالضحک» اثر هدی برکات است. برکات در این داستان با قرار دادن قهرمان داستان در مسیر حوادث آن به توصیف فضایی میپردازد که رویدادهای کوچکتر در تارهای فاجعهای مخوف گرفتار میآیند و گرههایی بر گره آن میافزایند تا بافت جنگی را، که دامنگیر شهروندان لبنانی شده و آنها را در خود بلعیده، نمودار سازند.
پژوهش حاضر درصدد بیان مهمترین ویژگیهای سبک ادبی داستان حجرالضحک است. روش پژوهش توصیفی– تحلیلی و براساس جدیدترین منابع منتشره دربارهی جنگ داخلی لبنان بوده و مهمترین نتیجهی آن کاربرد متفاوت عناصر داستان و بهکارگیری روشهایی مانند سیال ذهن، تکگویی و بینامتنی در فن توصیف توسط برکات است که به او توانایی نقد فاجعهی جنگ داخلی لبنان را بخشیده و به ایجاد سبک توصیفی انتقادی نویسنده انجامیده است.